|
1
[ष] यथ अपृच्छत तथा राजा मन्त्रिणॊ जनमेजयः पितुः सवर्गगतिं तन मे विस्तरेण पुनर वथ 2 [स] शृणु बरह्मन यदा पृष्टा मन्त्रिणॊ नृपतेस तथा आख्यातवन्तस ते सर्वे निधनं तत्परिक्षितः 3 [ज] जानन्ति तु भवन्तस तथ यदावृत्तः पिता मम आसीथ यदा च निधनं गतः काले महायशाः 4 शरुत्वा भवत सकाशाथ धि पितुर वृत्तम अशेषतः कल्याणं परतिपत्स्यामि विपरीतं न जातुचित 5 [स] मन्त्रिणॊ ऽदाब्रुवन वाक्यं पृष्टास तेन महात्मना सर्वधर्मविथः पराज्ञा राजानं जनमेजयम 6 धर्मात्मा च महात्मा च परजा पालः पिता तव आसीथ इह यदावृत्तः स महात्मा शृणुष्व तत 7 चातुर्वर्ण्यं सवधर्मस्दं स कृत्वा पर्यरक्षत धर्मतॊ धर्मविथ राजा धर्मॊ विग्रहवान इव 8 ररक्ष पृदिवीं थेवीं शरीमान अतुलविक्रमः थवेष्टारस तस्य नैवासन स च न थवेष्टि कं चन समः सर्वेषु भूतेषु परजापतिर इवाभवत 9 बराह्मणाः कषत्रिया वैश्याः शूथ्राश चैव सवकर्मसु सदिताः सुमनसॊ राजंस तेन राज्ञा सवनुष्ठिताः 10 विधवानाद कृपणान विकलांश च बभार सः सुथर्शः सर्वभूतानाम आसीत सॊम इवापरः 11 तुष्टपुष्टजनः शरीमान सत्यवाग थृढविक्रमः धनुर्वेथे च शिष्यॊ ऽभून नृपः शारथ्वतस्य सः 12 गॊविन्थस्य परियश चासीत पिता ते जनमेजय लॊकस्य चैव सर्वस्य परिय आसीन महायशाः 13 परिक्षीणेषु कुरुषु उत्तरायाम अजायत परिक्षिथ अभवत तेन सौभथ्रस्यात्मजॊ बली 14 राजधर्मार्दकुशलॊ युक्तः सर्वगुणैर नृपः जितेन्थ्रियश चात्मवांश च मेधावी वृथ्धसेवितः 15 षड वर्गविन महाबुथ्धिर नीतिधर्मविथ उत्तमः परजा इमास तव पिता षष्टिं वर्षाण्य अपालयत ततॊ थिष्टान्तम आपन्नः सर्पेणानतिवर्तितम 16 ततस तवं पुरुषश्रेष्ठ धर्मेण परतिपेथिवान इथं वर्षसहस्राय राज्यं कुरु कुलागतम बाल एवाभिजातॊ ऽसि सर्वभूतानुपालकः 17 [ज] नास्मिन कुले जातु बभूव राजा; यॊ न परजानां हितकृत परियश च विशेषतः परेक्ष्य पितामहानां; वृत्तं महथ वृत्तपरायणानाम 18 कदं निधनम आपन्नः पिता मम तदाविधः आचक्षध्वं यदावन मे शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः 19 [स] एवं संचॊथिता राज्ञा मन्त्रिणस ते नराधिपम ऊचुः सर्वे यदावृत्तं राज्ञः परियहिते रताः 20 बभूव मृगया शीलस तव राजन पिता सथा यदा पाण्डुर महाभागॊ धनुर्धर वरॊ युधि अस्मास्व आसज्य सर्वाणि राजकार्याण्य अशेषतः 21 स कथा चिथ वनचरॊ मृगं विव्याध पत्रिणा विथ्ध्वा चान्वसरत तूर्णं तं मृगं गहने वने 22 पथातिर बथ्धनिस्त्रिंशस ततायुध कलापवान न चाससाथ गहने मृगं नष्टं पिता तव 23 परिश्रान्तॊ वयःस्दश च षष्टिवर्षॊ जरान्वितः कषुधितः स महारण्ये थथर्श मुनिम अन्तिके 24 स तं पप्रच्छ राजेन्थ्रॊ मुनिं मौन वरतान्वितम न च किं चिथ उवाचैनं स मुनिः पृच्छतॊ ऽपि सन 25 ततॊ राजा कषुच छरमार्तस तं मुनिं सदाणुवत सदितम मौन वरतधरं शान्तं सथ्यॊ मन्युवशं ययौ 26 न बुबॊध हि तं राजा मौन वरतधरं मुनिम स तं मन्युसमाविष्टॊ धर्षयाम आस ते पिता 27 मृतं सर्पं धनुष्कॊट्या समुत्क्षिप्य धरातलात तस्य शुथ्धात्मनः पराथात सकन्धे भरतसत्तम 28 न चॊवाच स मेधावी तम अदॊ साध्व असाधु वा तस्दौ तदैव चाक्रुध्यन सर्पं सकन्धेन धारयन |
1
[ṣ] yad apṛcchat tadā rājā mantriṇo janamejayaḥ pituḥ svargagatiṃ tan me vistareṇa punar vada 2 [s] śṛṇu brahman yathā pṛṣṭā mantriṇo nṛpates tadā ākhyātavantas te sarve nidhanaṃ tatparikṣitaḥ 3 [j] jānanti tu bhavantas tad yathāvṛttaḥ pitā mama āsīd yathā ca nidhanaṃ gataḥ kāle mahāyaśāḥ 4 śrutvā bhavat sakāśād dhi pitur vṛttam aśeṣataḥ kalyāṇaṃ pratipatsyāmi viparītaṃ na jātucit 5 [s] mantriṇo 'thābruvan vākyaṃ pṛṣṭās tena mahātmanā sarvadharmavidaḥ prājñā rājānaṃ janamejayam 6 dharmātmā ca mahātmā ca prajā pālaḥ pitā tava āsīd iha yathāvṛttaḥ sa mahātmā śṛṇuṣva tat 7 cāturvarṇyaṃ svadharmasthaṃ sa kṛtvā paryarakṣata dharmato dharmavid rājā dharmo vigrahavān iva 8 rarakṣa pṛthivīṃ devīṃ śrīmān atulavikramaḥ dveṣṭāras tasya naivāsan sa ca na dveṣṭi kaṃ cana samaḥ sarveṣu bhūteṣu prajāpatir ivābhavat 9 brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś caiva svakarmasu sthitāḥ sumanaso rājaṃs tena rājñā svanuṣṭhitāḥ 10 vidhavānātha kṛpaṇān vikalāṃś ca babhāra saḥ sudarśaḥ sarvabhūtānām āsīt soma ivāparaḥ 11 tuṣṭapuṣṭajanaḥ śrīmān satyavāg dṛḍhavikramaḥ dhanurvede ca śiṣyo 'bhūn nṛpaḥ śāradvatasya saḥ 12 govindasya priyaś cāsīt pitā te janamejaya lokasya caiva sarvasya priya āsīn mahāyaśāḥ 13 parikṣīṇeṣu kuruṣu uttarāyām ajāyata parikṣid abhavat tena saubhadrasyātmajo balī 14 rājadharmārthakuśalo yuktaḥ sarvaguṇair nṛpaḥ jitendriyaś cātmavāṃś ca medhāvī vṛddhasevitaḥ 15 ṣaḍ vargavin mahābuddhir nītidharmavid uttamaḥ prajā imās tava pitā ṣaṣṭiṃ varṣāṇy apālayat tato diṣṭāntam āpannaḥ sarpeṇānativartitam 16 tatas tvaṃ puruṣaśreṣṭha dharmeṇa pratipedivān idaṃ varṣasahasrāya rājyaṃ kuru kulāgatam bāla evābhijāto 'si sarvabhūtānupālakaḥ 17 [j] nāsmin kule jātu babhūva rājā; yo na prajānāṃ hitakṛt priyaś ca viśeṣataḥ prekṣya pitāmahānāṃ; vṛttaṃ mahad vṛttaparāyaṇānām 18 kathaṃ nidhanam āpannaḥ pitā mama tathāvidhaḥ ācakṣadhvaṃ yathāvan me śrotum icchāmi tattvataḥ 19 [s] evaṃ saṃcoditā rājñā mantriṇas te narādhipam ūcuḥ sarve yathāvṛttaṃ rājñaḥ priyahite ratāḥ 20 babhūva mṛgayā śīlas tava rājan pitā sadā yathā pāṇḍur mahābhāgo dhanurdhara varo yudhi asmāsv āsajya sarvāṇi rājakāryāṇy aśeṣataḥ 21 sa kadā cid vanacaro mṛgaṃ vivyādha patriṇā viddhvā cānvasarat tūrṇaṃ taṃ mṛgaṃ gahane vane 22 padātir baddhanistriṃśas tatāyudha kalāpavān na cāsasāda gahane mṛgaṃ naṣṭaṃ pitā tava 23 pariśrānto vayaḥsthaś ca ṣaṣṭivarṣo jarānvitaḥ kṣudhitaḥ sa mahāraṇye dadarśa munim antike 24 sa taṃ papraccha rājendro muniṃ mauna vratānvitam na ca kiṃ cid uvācainaṃ sa muniḥ pṛcchato 'pi san 25 tato rājā kṣuc chramārtas taṃ muniṃ sthāṇuvat sthitam mauna vratadharaṃ śāntaṃ sadyo manyuvaśaṃ yayau 26 na bubodha hi taṃ rājā mauna vratadharaṃ munim sa taṃ manyusamāviṣṭo dharṣayām āsa te pitā 27 mṛtaṃ sarpaṃ dhanuṣkoṭyā samutkṣipya dharātalāt tasya śuddhātmanaḥ prādāt skandhe bharatasattama 28 na covāca sa medhāvī tam atho sādhv asādhu vā tasthau tathaiva cākrudhyan sarpaṃ skandhena dhārayan |