|
1
[बराह्मणी] न संतापस तवया कार्यः पराकृतेनेव कर्हि चित न हि संतापकालॊ ऽयं वैथ्यस्य तव विथ्यते 2 अवश्यं निधनं सर्वैर गन्तव्यम इह मानवैः अवश्य भाविन्य अर्दे वै संतापॊ नेह विथ्यते 3 भार्या पुत्रॊ ऽद थुहिता सर्वम आत्मार्दम इष्यते वयदां जहि सुबुथ्ध्या तवं सवयं यास्यामि तत्र वै 4 एतथ धि परमं नार्याः कार्यं लॊके सनातनम पराणान अपि परित्यज्य यथ भर्तृहितम आचरेत 5 तच च तत्र कृतं कर्म तवापीह सुखावहम भवत्य अमुत्र चाक्षय्यं लॊके ऽसमिंश च यशः करम 6 एष चैव गुरुर धर्मॊ यं परवक्षाम्य अहं तव अर्दश च तव धर्मश च भूयान अत्र परथृश्यते 7 यथर्दम इष्यते भार्या पराप्तः सॊ ऽरदस तवया मयि कन्या चैव कुमारश च कृताहम अनृणा तवया 8 समर्दः पॊषणे चासि सुतयॊ रक्षणे तदा न तव अहं सुतयॊः शक्ता तदा रक्षणपॊषणे 9 मम हि तवथ्विहीनायाः सर्वकामा न आपथः कदं सयातां सुतौ बालौ भवेयं च कदं तव अहम 10 कदं हि विधवा नादा बाल पुत्रा विना तवया मिदुनं जीवयिष्यामि सदिता साधु गते पदि 11 अहं कृतावलिप्तैश च परार्द्यमानाम इमां सुताम अयुक्तैस तव संबन्धे कदं शक्ष्यामि रक्षितुम 12 उत्सृष्टम आमिषं भूमौ परार्दयन्ति यदा खगाः परार्दयन्ति जनाः सर्वे वीर हीनां तदा सत्रियम 13 साहं विचाल्यमाना वै परार्द्यमाना थुरात्मभिः सदातुं पदि न शक्ष्यामि सज्जनेष्टे थविजॊत्तम 14 कदं तव कुलस्यैकाम इमां बालाम असंस्कृताम पितृपैतामहे मार्गे नियॊक्तुम अहम उत्सहे 15 कदं शक्ष्यामि बाले ऽसमिन गुणान आधातुम ईप्षितान अनादे सर्वतॊ लुप्ते यदा तवं धर्मथर्शिवान 16 इमाम अपि च ते बालाम अनादां परिभूय माम अनर्हाः परार्दयिष्यन्ति शूथ्रा वेथश्रुतिं यदा 17 तां चेथ अहं न थित्सेयं तवथ गुणैर उपबृंहिताम परमद्यैनां हरेयुस ते हविर धवाङ्क्षा इवाध्वरात 18 संप्रेक्षमाणा पुत्रं ते नानुरूपम इवात्मनः अनर्ह वशम आपन्नाम इमां चापि सुतां तव 19 अवज्ञाता च लॊकस्य तदात्मानम अजानती अवलिप्तैर नरैर बरह्मन मरिष्यामि न संशयः 20 तौ विहीनौ मया बालौ तवया चैव ममात्मजौ विनश्येतां न संथेहॊ मत्स्याव इव जलक्षये 21 तरितयं सर्वदाप्य एवं विनशिष्यत्य असंशयम तवया विहीनं तस्मात तवं मां परित्यक्तुम अर्हसि 22 वयुष्टिर एषा परा सत्रीणां पूर्वं भर्तुः परा गतिः न तु बराह्मण पुत्राणां विषये परिवर्तितुम 23 परित्यक्तः सुतश चायं थुहितेयं तदा मया बन्धवाश च परित्यक्तास तवथर्दं जीवितं च मे 24 यज्ञैस तपॊभिर नियमैर थानैश च विविधैस तदा विशिष्यते सत्रिया भर्तुर नित्यं परियहिते सदितिः 25 तथ इथं यच चिकीर्षामि धर्म्यं परमसंमतम इष्टं चैव हितं चैव तव चैव कुलस्य च 26 इष्टानि चाप्य अपत्यानि थरव्याणि सुहृथः परियाः आपथ धर्मविमॊक्षाय भार्या चापि सतां मतम 27 एकतॊ वा कुलं कृत्स्नम आत्मा वा कुलवर्धन न समं सर्वम एवेति बुधानाम एष निश्चयः 28 स कुरुष्व मया कार्यं तारयात्मानम आत्मना अनुजानीहि माम आर्य सुतौ मे परिरक्ष च 29 अवध्याः सत्रिय इत्य आहुर धर्मज्ञा धर्मनिश्चये धर्मज्ञान राक्षसान आहुर न हन्यात स च माम अपि 30 निःसंशयॊ वधः पुंसां सत्रीणां संशयितॊ वधः अतॊ माम एव धर्मज्ञ परस्दापयितुम अर्हसि 31 भुक्तं परियाण्य अवाप्तानि धर्मश च चरितॊ मया तवत परसूतिः परिया पराप्ता न मां तप्स्यत्य अजीवितम 32 जातपुत्रा च वृथ्धा च परियकामा च ते सथा समीक्ष्यैतथ अहं सर्वं वयवसायं करॊम्य अतः 33 उत्सृज्यापि च माम आर्य वेत्स्यस्य अन्याम अपि सत्रियम ततः परतिष्ठितॊ धर्मॊ भविष्यति पुनस तव 34 न चाप्य अधर्मः कल्याण बहु पत्नीकता नृणाम सत्रीणाम अधर्मः सुमहान भर्तुः पूर्वस्य लङ्घने 35 एतत सर्वं समीक्ष्य तवम आत्मत्यागं च गर्हितम आत्मानं तारय मया कुलं चेमौ च थारकौ 36 [वै] एवम उक्तस तया भर्ता तां समालिङ्ग्य भारत मुमॊच बाष्पं शनकैः सभार्यॊ भृशथुःखितः |
1
[brāhmaṇī] na saṃtāpas tvayā kāryaḥ prākṛteneva karhi cit na hi saṃtāpakālo 'yaṃ vaidyasya tava vidyate 2 avaśyaṃ nidhanaṃ sarvair gantavyam iha mānavaiḥ avaśya bhāviny arthe vai saṃtāpo neha vidyate 3 bhāryā putro 'tha duhitā sarvam ātmārtham iṣyate vyathāṃ jahi subuddhyā tvaṃ svayaṃ yāsyāmi tatra vai 4 etad dhi paramaṃ nāryāḥ kāryaṃ loke sanātanam prāṇān api parityajya yad bhartṛhitam ācaret 5 tac ca tatra kṛtaṃ karma tavāpīha sukhāvaham bhavaty amutra cākṣayyaṃ loke 'smiṃś ca yaśaḥ karam 6 eṣa caiva gurur dharmo yaṃ pravakṣāmy ahaṃ tava arthaś ca tava dharmaś ca bhūyān atra pradṛśyate 7 yadartham iṣyate bhāryā prāptaḥ so 'rthas tvayā mayi kanyā caiva kumāraś ca kṛtāham anṛṇā tvayā 8 samarthaḥ poṣaṇe cāsi sutayo rakṣaṇe tathā na tv ahaṃ sutayoḥ śaktā tathā rakṣaṇapoṣaṇe 9 mama hi tvadvihīnāyāḥ sarvakāmā na āpadaḥ kathaṃ syātāṃ sutau bālau bhaveyaṃ ca kathaṃ tv aham 10 kathaṃ hi vidhavā nāthā bāla putrā vinā tvayā mithunaṃ jīvayiṣyāmi sthitā sādhu gate pathi 11 ahaṃ kṛtāvaliptaiś ca prārthyamānām imāṃ sutām ayuktais tava saṃbandhe kathaṃ śakṣyāmi rakṣitum 12 utsṛṣṭam āmiṣaṃ bhūmau prārthayanti yathā khagāḥ prārthayanti janāḥ sarve vīra hīnāṃ tathā striyam 13 sāhaṃ vicālyamānā vai prārthyamānā durātmabhiḥ sthātuṃ pathi na śakṣyāmi sajjaneṣṭe dvijottama 14 kathaṃ tava kulasyaikām imāṃ bālām asaṃskṛtām pitṛpaitāmahe mārge niyoktum aham utsahe 15 kathaṃ śakṣyāmi bāle 'smin guṇān ādhātum īpṣitān anāthe sarvato lupte yathā tvaṃ dharmadarśivān 16 imām api ca te bālām anāthāṃ paribhūya mām anarhāḥ prārthayiṣyanti śūdrā vedaśrutiṃ yathā 17 tāṃ ced ahaṃ na ditseyaṃ tvad guṇair upabṛṃhitām pramathyaināṃ hareyus te havir dhvāṅkṣā ivādhvarāt 18 saṃprekṣamāṇā putraṃ te nānurūpam ivātmanaḥ anarha vaśam āpannām imāṃ cāpi sutāṃ tava 19 avajñātā ca lokasya tathātmānam ajānatī avaliptair narair brahman mariṣyāmi na saṃśayaḥ 20 tau vihīnau mayā bālau tvayā caiva mamātmajau vinaśyetāṃ na saṃdeho matsyāv iva jalakṣaye 21 tritayaṃ sarvathāpy evaṃ vinaśiṣyaty asaṃśayam tvayā vihīnaṃ tasmāt tvaṃ māṃ parityaktum arhasi 22 vyuṣṭir eṣā parā strīṇāṃ pūrvaṃ bhartuḥ parā gatiḥ na tu brāhmaṇa putrāṇāṃ viṣaye parivartitum 23 parityaktaḥ sutaś cāyaṃ duhiteyaṃ tathā mayā bandhavāś ca parityaktās tvadarthaṃ jīvitaṃ ca me 24 yajñais tapobhir niyamair dānaiś ca vividhais tathā viśiṣyate striyā bhartur nityaṃ priyahite sthitiḥ 25 tad idaṃ yac cikīrṣāmi dharmyaṃ paramasaṃmatam iṣṭaṃ caiva hitaṃ caiva tava caiva kulasya ca 26 iṣṭāni cāpy apatyāni dravyāṇi suhṛdaḥ priyāḥ āpad dharmavimokṣāya bhāryā cāpi satāṃ matam 27 ekato vā kulaṃ kṛtsnam ātmā vā kulavardhana na samaṃ sarvam eveti budhānām eṣa niścayaḥ 28 sa kuruṣva mayā kāryaṃ tārayātmānam ātmanā anujānīhi mām ārya sutau me parirakṣa ca 29 avadhyāḥ striya ity āhur dharmajñā dharmaniścaye dharmajñān rākṣasān āhur na hanyāt sa ca mām api 30 niḥsaṃśayo vadhaḥ puṃsāṃ strīṇāṃ saṃśayito vadhaḥ ato mām eva dharmajña prasthāpayitum arhasi 31 bhuktaṃ priyāṇy avāptāni dharmaś ca carito mayā tvat prasūtiḥ priyā prāptā na māṃ tapsyaty ajīvitam 32 jātaputrā ca vṛddhā ca priyakāmā ca te sadā samīkṣyaitad ahaṃ sarvaṃ vyavasāyaṃ karomy ataḥ 33 utsṛjyāpi ca mām ārya vetsyasy anyām api striyam tataḥ pratiṣṭhito dharmo bhaviṣyati punas tava 34 na cāpy adharmaḥ kalyāṇa bahu patnīkatā nṛṇām strīṇām adharmaḥ sumahān bhartuḥ pūrvasya laṅghane 35 etat sarvaṃ samīkṣya tvam ātmatyāgaṃ ca garhitam ātmānaṃ tāraya mayā kulaṃ cemau ca dārakau 36 [vai] evam uktas tayā bhartā tāṃ samāliṅgya bhārata mumoca bāṣpaṃ śanakaiḥ sabhāryo bhṛśaduḥkhitaḥ |