|
1
[व] ततः परायाथ विथुरॊ ऽशवैर उथारैर; महाजवैर बलिभिः साधु थान्तैः बलान नियुक्तॊ धृतराष्ट्रेण राज्ञा; मनीषिणां पाण्डवानां सकाशम 2 सॊ ऽभिपत्य तथ अध्वानम आसाथ्य नृपतेः पुरम परविवेश महाबुथ्धिः पूज्यमानॊ थविजातिभिः 3 स राजगृहम आसाथ्य कुवेर भवनॊपमम अभ्यगच्छत धर्मात्मा धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम 4 तं वै राजा सत्यधृतिर महात्मा; अजातशत्रुर विथुरं यदावत पूजा पूर्वं परतिगृह्याजमीढस; ततॊ ऽपृच्छथ धृतराष्ट्रं सपुत्रम 5 [य] विज्ञायते ते मनसॊ न परहर्षः; कच चित कषत्तः कुशलेनागतॊ ऽसि कच चित पुत्राः सदविरस्यानुलॊमा; वशानुगाश चापि विशॊ ऽपि कच चित 6 [वि] राजा महात्मा कुशली सपुत्र; आस्ते वृतॊ जञातिभिर इन्थ्रकल्पैः परीतॊ राजन पुत्र गणैर विनीतैर; विशॊक एवात्म रतिर थृढात्मा 7 इथं तु तवां कुरुराजॊ ऽभयुवाच; पूर्वां पृष्ट्वा कुशलं चाव्ययं च इयं सभा तवत सभा तुल्यरूपा; भरातॄणां ते पश्यताम एत्य पुत्र 8 समागम्य भरातृभिः पार्द तस्यां; सुहृथ थयूतं करियतां रम्यतां च परीयामहे भवतः संगमेन; समागताः कुरवश चैव सर्वे 9 थुरॊथरा विहिता ये तु तत्र; महात्मना धृतराष्ट्रेण राज्ञा तान थरक्ष्यसे कितवान संनिविष्टान; इत्य आगतॊ ऽहं नृपते तज जुषस्व 10 [य] थयूते कषत्तः कलहॊ विथ्यते; नः कश वै थयूतं रॊचयेथ युध्यमानः किं वा भवान मन्यते युक्तरूपं; भवथ्वाक्ये सर्व एव सदिताः सम 11 [वि] जानाम्य अहं थयूतम अनर्दमूलं; कृतश च यत्नॊ ऽसय मया निवारणे राजा तु मां पराहिनॊत तवत्सकाशं; शरुत्वा विथ्वञ शरेय इहाचरस्व 12 [य] के तत्रान्ये कितवा थीव्यमाना; विना राज्ञॊ धृतराष्ट्रस्य पुत्रैः पृच्छामि तवां विथुर बरूहि नस तान; यैर थीव्यामः शतशः संनिपत्य 13 [वि] गान्धारराजः शकुनिर विशां पते; राजातिथेवी कृतहस्तॊ मताक्षः विविंशतिश चित्रसेनश च राजा; सत्यव्रतः पुरुमित्रॊ जयश च 14 [य] महाभयाः कितवाः संनिविष्टा; मायॊपधा थेवितारॊ ऽतर सन्ति धात्रा तु थिष्टस्य वशे किलेथं; नाथेवनं कितवैर अथ्य तैर मे 15 नाहं राज्ञॊ धृतराष्ट्रस्य शासनान; न गन्तुम इच्छामि कवे थुरॊथरम इष्टॊ हि पुत्रस्य पिता सथैव; तथ अस्मि कर्ता विथुरात्द मां यदा 16 न चाकामः शकुनिना थेविताहं; न चेन मां धृष्णुर आह्वयिता सभायाम आहूतॊ ऽहं न निवर्ते कथा चित; तथ आहितं शाश्वतं वै वरतं मे 17 [व] एवम उक्त्वा विथुरं धर्मराजः; परायात्रिकं सर्वम आज्ञाप्य तूर्णम परायाच छवॊ भूते सगणः सानुयात्रः; सह सत्रीभिर थरौपथीम आथि कृत्वा 18 थैवं परज्ञां तु मुष्णाति तेजश चक्षुर इवापतत धातुश च वशम अन्वेति पाशैर इव नरः सितः 19 इत्य उक्त्वा परययौ राजा सह कषत्त्रा युधिष्ठिरः अमृष्यमाणस तत पार्दः समाह्वानम अरिंथमः 20 बाह्लिकेन रदं थत्तम आस्दाय परवीरहा परिच्छन्नॊ ययौ पार्दॊ भरातृभिः सह पाण्डवः 21 राजश्रिया थीप्यमानॊ ययौ बरह्म पुरःसरः धृतराष्ट्रेण चाहूतः कालस्य समयेन च 22 स हास्तिनपुरं गत्वा धृतराष्ट्र गृहं ययौ समियाय च धर्मात्मा धृतराष्ट्रेण पाण्डवः 23 तदा थरॊणेन भीष्मेण कर्णेन च कृपेण च समियाय यदान्यायं थरौणिना च विभुः सह 24 समेत्य च महाबाहुः सॊमथत्तेन चैव ह थुर्यॊधनेन शल्येन सौबलेन च वीर्यवान 25 ये चान्ये तत्र राजानः पूर्वम एव समागताः जयथ्रदेन च तदा कुरुभिश चापि सर्वशः 26 ततः सर्वैर महाबाहुर भरातृभिः परिवारितः परविवेश गृहं राज्ञॊ धृतराष्ट्रस्य धीमतः 27 थथर्श तत्र गान्धारीं थेवीं पतिम अनुव्रताम सनुषाभिः संवृतां शश्वत ताराभिर इव रॊहिणीम 28 अभिवाथ्य स गान्धारीं तया च परतिनन्थितः थथर्श पितरं वृथ्धं परज्ञा चक्षुषम ईश्वरम 29 राज्ञा मूर्धन्य उपाघ्रातास ते च कौरवनन्थनाः चत्वारः पाण्डवा राजन भीमसेनपुरॊगमाः 30 ततॊ हर्षः समभवत कौरवाणां विशां पते तान थृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रान पाण्डवान परियथर्शनान 31 विविशुस ते ऽभयनुज्ञाता रत्नवन्ति गृहाण्य अद थथृशुश चॊपयातास तान थरौपथी परमुखाः सत्रियः 32 याज्ञसेन्याः पराम ऋथ्धिं थृष्ट्वा परज्वलिताम इव सनुषास ता धृतराष्ट्रस्य नातिप्रमनसॊ ऽभवन 33 ततस ते पुरुषव्याघ्रा गत्वा सत्रीभिस तु संविथम कृत्वा वयायामपूर्वाणि कृत्यानि परतिकर्म च 34 ततः कृताह्निकाः सर्वे थिव्यचन्थन रूषिताः कल्याण मनसश चैव बराह्मणान सवस्ति वाच्य च 35 मनॊज्ञम अशनं भुक्त्वा विविशुः शरणान्य अद उपगीयमाना नारीभिर अस्वपन कुरुनन्थनाः 36 जगाम तेषां सा रात्रिः पुण्या रतिविहारिणाम सतूयमानाश च विश्रान्ताः काले निथ्राम अदात्यजन 37 सुखॊषितास तां रजनीं परातः सर्वे कृताह्निकाः सभां रम्यां परविविशुः कितवैर अभिसंवृताम |
1
[v] tataḥ prāyād viduro 'śvair udārair; mahājavair balibhiḥ sādhu dāntaiḥ balān niyukto dhṛtarāṣṭreṇa rājñā; manīṣiṇāṃ pāṇḍavānāṃ sakāśam 2 so 'bhipatya tad adhvānam āsādya nṛpateḥ puram praviveśa mahābuddhiḥ pūjyamāno dvijātibhiḥ 3 sa rājagṛham āsādya kuvera bhavanopamam abhyagacchata dharmātmā dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram 4 taṃ vai rājā satyadhṛtir mahātmā; ajātaśatrur viduraṃ yathāvat pūjā pūrvaṃ pratigṛhyājamīḍhas; tato 'pṛcchad dhṛtarāṣṭraṃ saputram 5 [y] vijñāyate te manaso na praharṣaḥ; kac cit kṣattaḥ kuśalenāgato 'si kac cit putrāḥ sthavirasyānulomā; vaśānugāś cāpi viśo 'pi kac cit 6 [vi] rājā mahātmā kuśalī saputra; āste vṛto jñātibhir indrakalpaiḥ prīto rājan putra gaṇair vinītair; viśoka evātma ratir dṛḍhātmā 7 idaṃ tu tvāṃ kururājo 'bhyuvāca; pūrvāṃ pṛṣṭvā kuśalaṃ cāvyayaṃ ca iyaṃ sabhā tvat sabhā tulyarūpā; bhrātṝṇāṃ te paśyatām etya putra 8 samāgamya bhrātṛbhiḥ pārtha tasyāṃ; suhṛd dyūtaṃ kriyatāṃ ramyatāṃ ca prīyāmahe bhavataḥ saṃgamena; samāgatāḥ kuravaś caiva sarve 9 durodarā vihitā ye tu tatra; mahātmanā dhṛtarāṣṭreṇa rājñā tān drakṣyase kitavān saṃniviṣṭān; ity āgato 'haṃ nṛpate taj juṣasva 10 [y] dyūte kṣattaḥ kalaho vidyate; naḥ kaś vai dyūtaṃ rocayed yudhyamānaḥ kiṃ vā bhavān manyate yuktarūpaṃ; bhavadvākye sarva eva sthitāḥ sma 11 [vi] jānāmy ahaṃ dyūtam anarthamūlaṃ; kṛtaś ca yatno 'sya mayā nivāraṇe rājā tu māṃ prāhinot tvatsakāśaṃ; śrutvā vidvañ śreya ihācarasva 12 [y] ke tatrānye kitavā dīvyamānā; vinā rājño dhṛtarāṣṭrasya putraiḥ pṛcchāmi tvāṃ vidura brūhi nas tān; yair dīvyāmaḥ śataśaḥ saṃnipatya 13 [vi] gāndhārarājaḥ śakunir viśāṃ pate; rājātidevī kṛtahasto matākṣaḥ viviṃśatiś citrasenaś ca rājā; satyavrataḥ purumitro jayaś ca 14 [y] mahābhayāḥ kitavāḥ saṃniviṣṭā; māyopadhā devitāro 'tra santi dhātrā tu diṣṭasya vaśe kiledaṃ; nādevanaṃ kitavair adya tair me 15 nāhaṃ rājño dhṛtarāṣṭrasya śāsanān; na gantum icchāmi kave durodaram iṣṭo hi putrasya pitā sadaiva; tad asmi kartā vidurāttha māṃ yathā 16 na cākāmaḥ śakuninā devitāhaṃ; na cen māṃ dhṛṣṇur āhvayitā sabhāyām āhūto 'haṃ na nivarte kadā cit; tad āhitaṃ śāśvataṃ vai vrataṃ me 17 [v] evam uktvā viduraṃ dharmarājaḥ; prāyātrikaṃ sarvam ājñāpya tūrṇam prāyāc chvo bhūte sagaṇaḥ sānuyātraḥ; saha strībhir draupadīm ādi kṛtvā 18 daivaṃ prajñāṃ tu muṣṇāti tejaś cakṣur ivāpatat dhātuś ca vaśam anveti pāśair iva naraḥ sitaḥ 19 ity uktvā prayayau rājā saha kṣattrā yudhiṣṭhiraḥ amṛṣyamāṇas tat pārthaḥ samāhvānam ariṃdamaḥ 20 bāhlikena rathaṃ dattam āsthāya paravīrahā paricchanno yayau pārtho bhrātṛbhiḥ saha pāṇḍavaḥ 21 rājaśriyā dīpyamāno yayau brahma puraḥsaraḥ dhṛtarāṣṭreṇa cāhūtaḥ kālasya samayena ca 22 sa hāstinapuraṃ gatvā dhṛtarāṣṭra gṛhaṃ yayau samiyāya ca dharmātmā dhṛtarāṣṭreṇa pāṇḍavaḥ 23 tathā droṇena bhīṣmeṇa karṇena ca kṛpeṇa ca samiyāya yathānyāyaṃ drauṇinā ca vibhuḥ saha 24 sametya ca mahābāhuḥ somadattena caiva ha duryodhanena śalyena saubalena ca vīryavān 25 ye cānye tatra rājānaḥ pūrvam eva samāgatāḥ jayadrathena ca tathā kurubhiś cāpi sarvaśaḥ 26 tataḥ sarvair mahābāhur bhrātṛbhiḥ parivāritaḥ praviveśa gṛhaṃ rājño dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ 27 dadarśa tatra gāndhārīṃ devīṃ patim anuvratām snuṣābhiḥ saṃvṛtāṃ śaśvat tārābhir iva rohiṇīm 28 abhivādya sa gāndhārīṃ tayā ca pratinanditaḥ dadarśa pitaraṃ vṛddhaṃ prajñā cakṣuṣam īśvaram 29 rājñā mūrdhany upāghrātās te ca kauravanandanāḥ catvāraḥ pāṇḍavā rājan bhīmasenapurogamāḥ 30 tato harṣaḥ samabhavat kauravāṇāṃ viśāṃ pate tān dṛṣṭvā puruṣavyāghrān pāṇḍavān priyadarśanān 31 viviśus te 'bhyanujñātā ratnavanti gṛhāṇy atha dadṛśuś copayātās tān draupadī pramukhāḥ striyaḥ 32 yājñasenyāḥ parām ṛddhiṃ dṛṣṭvā prajvalitām iva snuṣās tā dhṛtarāṣṭrasya nātipramanaso 'bhavan 33 tatas te puruṣavyāghrā gatvā strībhis tu saṃvidam kṛtvā vyāyāmapūrvāṇi kṛtyāni pratikarma ca 34 tataḥ kṛtāhnikāḥ sarve divyacandana rūṣitāḥ kalyāṇa manasaś caiva brāhmaṇān svasti vācya ca 35 manojñam aśanaṃ bhuktvā viviśuḥ śaraṇāny atha upagīyamānā nārībhir asvapan kurunandanāḥ 36 jagāma teṣāṃ sā rātriḥ puṇyā rativihāriṇām stūyamānāś ca viśrāntāḥ kāle nidrām athātyajan 37 sukhoṣitās tāṃ rajanīṃ prātaḥ sarve kṛtāhnikāḥ sabhāṃ ramyāṃ praviviśuḥ kitavair abhisaṃvṛtām |