|
1
[व] शल्यः शरुत्वा तु थूतानां सैन्येन महता वृतः अभ्ययात पाण्डवान राजन सह पुत्रैर महारदैः 2 तस्य सेनानिवेशॊ ऽभूथ अध्यर्धम इव यॊजनम तदा हि बहुलां सेनां स बिभर्ति नरर्षभः 3 विचित्रकवचाः शूरा विचित्रध्वजकार्मुकाः विचित्राभरणाः सर्वे विचित्ररदवाहनाः 4 सवथेशवेषाभरणा वीराः शतसहस्रशः तस्य सेना परणेतारॊ बभूवुः कषत्रियर्षभाः 5 वयदयन्न इव भूतानि कम्पयन्न इव मेथिनीम शनैर विश्रामयन सेनां स ययौ येन पाण्डवः 6 ततॊ थुर्यॊधनः शरुत्वा महासेनं महारदम उपायान्तम अभिथ्रुत्य सवयम आनर्च भारत 7 कारयाम आस पूजार्दं तस्य थुर्यॊधनः सभाः रमणीयेषु थेशेषु रत्नचित्राः सवलंकृताः 8 स ताः सभाः समासाथ्य पूज्यमानॊ यदामरः थुर्यॊधनस्य सचिवैर थेशे थेशे यदार्हतः आजगाम सभाम अन्यां थेवावसद वर्चसम 9 स तत्र विषयैर युक्तः कल्याणैर अतिमानुषैः मेने ऽभयधिकम आत्मानम अवमेने पुरंथरम 10 पप्रच्छ स ततः परेष्यान परहृष्टः कषत्रियर्षभः युधिष्ठिरस्य पुरुषाः के नु चक्रुः सभा इमाः आनीयन्तां सभा काराः परथेयार्हा हि मे मताः 11 गूढॊ थुर्यॊधनस तत्र थर्शयाम आस मातुलम तं थृष्ट्वा मथ्रराजस तु जञात्वा यत्नं च तस्य तम परिष्वज्याब्रवीत परीत इष्टॊ ऽरदॊ गृह्यताम इति 12 सत्यवाग भव कल्याण वरॊ वै मम थीयताम सर्वसेना परणेता मे भवान भवितुम अर्हति 13 कृतम इत्य अब्रवीच छल्यः किम अन्यत करियताम इति कृतम इत्य एव गान्धारिः परत्युवाच पुनः पुनः 14 स तदा शल्यम आमन्त्र्य पुनर आयात सवकं पुरम शल्यॊ जगाम कौन्तेयान आख्यातुं कर्म तस्य तत 15 उपप्लव्यं स गत्वा तु सकन्धावारं परविश्य च पाण्डवान अद तान सर्वाञ शल्यस तत्र थथर्श ह 16 समेत्य तु महाबाहुः शल्यः पाण्डुसुतैस तथा पाथ्यम अर्घ्यं च गां चैव परत्यगृह्णाथ यदाविधि 17 ततः कुशलपूर्वं स मथ्रराजॊ ऽरिसूथनः परीत्या परमया युक्तः समाश्लिष्य युधिष्ठिरम 18 तदा भीमार्जुनौ हृष्टौ सवस्रीयौ च यमाव उभौ आसने चॊपविष्टस तु शल्यः पार्दम उवाच ह 19 कुशलं राजशार्थूल कच चित ते कुरुनन्थन अरण्यवासाथ थिष्ट्यासि विमुक्तॊ जयतां वर 20 सुथुष्करं कृतं राजन निर्जने वसता वने भरातृभिः सह राजेन्थ्र कृष्णया चानया सह 21 अज्ञातवासं घॊरं च वसता थुष्करं कृतम थुःखम एव कुतः सौख्यं राज्यभ्रष्टस्य भारत 22 थुःखस्यैतस्य महतॊ धार्तराष्ट्र कृतस्य वै अवाप्स्यसि सुखं राजन हत्वा शत्रून परंतप 23 विथितं ते महाराज लॊकतत्त्वं नराधिप तस्माल लॊभकृतं किं चित तव तात न विथ्यते 24 ततॊ ऽसयाकदयथ राजा थुयॊधन समागमम तच च शुश्रूषितं सर्वं वरथानं च भारत 25 सुकृतं ते कृतं राजन परहृष्टेनान्तरात्मना थुर्यॊधनस्य यथ वीर तवया वाचा परतिश्रुतम एकं तव इच्छामि भथ्रं ते करियमाणं महीपते 26 भवान इह महाराज वासुथेव समॊ युधि कर्णार्जुनाभ्यां संप्राप्ते थवैरदे राजसत्तम कर्णस्य भवता कार्यं सारद्यं नात्र संशयः 27 तत्र पाल्यॊ ऽरजुनॊ राजन यथि मत्प्रियम इच्छसि तेजॊवधश च ते कार्यः सौतेर अस्मज जया वहः अकर्तव्यम अपि हय एतत कर्तुम अर्हसि मातुल 28 शृणु पाण्डव भथ्रं ते यथ बरवीषि थुरात्मनः तेजॊवधनिमित्तं मां सूतपुत्रस्य संयुगे 29 अहं तस्य भविष्यामि संग्रामे सारदिर धरुवम वासुथेवेन हि समं नित्यं मां स हि मन्यते 30 तस्याहं कुरुशार्थूल परतीपम अहितं वचः धरुवं संकदयिष्यामि यॊथ्धुकामस्य संयुगे 31 यदा स हृतथर्पश च हृततेजाश च पाण्डव भविष्यति सुखं हन्तुं सत्यम एतथ बरवीमि ते 32 एवम एतत करिष्यामि यदा तात तवम आत्द माम यच चान्यथ अपि शक्ष्यामि तत करिष्यामि ते परियम 33 यच च थुःखं तवया पराप्तं थयूते वै कृष्णया सह परुषाणि च वाक्यानि सूतपुत्र कृतानि वै 34 जटासुरात परिक्लेशः कीचकाच च महाथ्युते थरौपथ्याधिगतं सर्वं थमयन्त्या यदाशुभम 35 सर्वं थुःखम इथं वीर सुखॊथर्कं भविष्यति नात्र मन्युस तवया कार्यॊ विधिर हि बलवत्तरः 36 थुःखानि हि महात्मानः पराप्नुवन्ति युधिष्ठिर थेवैर अपि हि थुःखानि पराप्तानि जगतीपते 37 इन्थ्रेण शरूयते राजन सभार्येण महात्मना अनुभूतं महथ थुःखं थेवराजेन भारत |
1
[v] śalyaḥ śrutvā tu dūtānāṃ sainyena mahatā vṛtaḥ abhyayāt pāṇḍavān rājan saha putrair mahārathaiḥ 2 tasya senāniveśo 'bhūd adhyardham iva yojanam tathā hi bahulāṃ senāṃ sa bibharti nararṣabhaḥ 3 vicitrakavacāḥ śūrā vicitradhvajakārmukāḥ vicitrābharaṇāḥ sarve vicitrarathavāhanāḥ 4 svadeśaveṣābharaṇā vīrāḥ śatasahasraśaḥ tasya senā praṇetāro babhūvuḥ kṣatriyarṣabhāḥ 5 vyathayann iva bhūtāni kampayann iva medinīm śanair viśrāmayan senāṃ sa yayau yena pāṇḍavaḥ 6 tato duryodhanaḥ śrutvā mahāsenaṃ mahāratham upāyāntam abhidrutya svayam ānarca bhārata 7 kārayām āsa pūjārthaṃ tasya duryodhanaḥ sabhāḥ ramaṇīyeṣu deśeṣu ratnacitrāḥ svalaṃkṛtāḥ 8 sa tāḥ sabhāḥ samāsādya pūjyamāno yathāmaraḥ duryodhanasya sacivair deśe deśe yathārhataḥ ājagāma sabhām anyāṃ devāvasatha varcasam 9 sa tatra viṣayair yuktaḥ kalyāṇair atimānuṣaiḥ mene 'bhyadhikam ātmānam avamene puraṃdaram 10 papraccha sa tataḥ preṣyān prahṛṣṭaḥ kṣatriyarṣabhaḥ yudhiṣṭhirasya puruṣāḥ ke nu cakruḥ sabhā imāḥ ānīyantāṃ sabhā kārāḥ pradeyārhā hi me matāḥ 11 gūḍho duryodhanas tatra darśayām āsa mātulam taṃ dṛṣṭvā madrarājas tu jñātvā yatnaṃ ca tasya tam pariṣvajyābravīt prīta iṣṭo 'rtho gṛhyatām iti 12 satyavāg bhava kalyāṇa varo vai mama dīyatām sarvasenā praṇetā me bhavān bhavitum arhati 13 kṛtam ity abravīc chalyaḥ kim anyat kriyatām iti kṛtam ity eva gāndhāriḥ pratyuvāca punaḥ punaḥ 14 sa tathā śalyam āmantrya punar āyāt svakaṃ puram śalyo jagāma kaunteyān ākhyātuṃ karma tasya tat 15 upaplavyaṃ sa gatvā tu skandhāvāraṃ praviśya ca pāṇḍavān atha tān sarvāñ śalyas tatra dadarśa ha 16 sametya tu mahābāhuḥ śalyaḥ pāṇḍusutais tadā pādyam arghyaṃ ca gāṃ caiva pratyagṛhṇād yathāvidhi 17 tataḥ kuśalapūrvaṃ sa madrarājo 'risūdanaḥ prītyā paramayā yuktaḥ samāśliṣya yudhiṣṭhiram 18 tathā bhīmārjunau hṛṣṭau svasrīyau ca yamāv ubhau āsane copaviṣṭas tu śalyaḥ pārtham uvāca ha 19 kuśalaṃ rājaśārdūla kac cit te kurunandana araṇyavāsād diṣṭyāsi vimukto jayatāṃ vara 20 suduṣkaraṃ kṛtaṃ rājan nirjane vasatā vane bhrātṛbhiḥ saha rājendra kṛṣṇayā cānayā saha 21 ajñātavāsaṃ ghoraṃ ca vasatā duṣkaraṃ kṛtam duḥkham eva kutaḥ saukhyaṃ rājyabhraṣṭasya bhārata 22 duḥkhasyaitasya mahato dhārtarāṣṭra kṛtasya vai avāpsyasi sukhaṃ rājan hatvā śatrūn paraṃtapa 23 viditaṃ te mahārāja lokatattvaṃ narādhipa tasmāl lobhakṛtaṃ kiṃ cit tava tāta na vidyate 24 tato 'syākathayad rājā duyodhana samāgamam tac ca śuśrūṣitaṃ sarvaṃ varadānaṃ ca bhārata 25 sukṛtaṃ te kṛtaṃ rājan prahṛṣṭenāntarātmanā duryodhanasya yad vīra tvayā vācā pratiśrutam ekaṃ tv icchāmi bhadraṃ te kriyamāṇaṃ mahīpate 26 bhavān iha mahārāja vāsudeva samo yudhi karṇārjunābhyāṃ saṃprāpte dvairathe rājasattama karṇasya bhavatā kāryaṃ sārathyaṃ nātra saṃśayaḥ 27 tatra pālyo 'rjuno rājan yadi matpriyam icchasi tejovadhaś ca te kāryaḥ sauter asmaj jayā vahaḥ akartavyam api hy etat kartum arhasi mātula 28 śṛṇu pāṇḍava bhadraṃ te yad bravīṣi durātmanaḥ tejovadhanimittaṃ māṃ sūtaputrasya saṃyuge 29 ahaṃ tasya bhaviṣyāmi saṃgrāme sārathir dhruvam vāsudevena hi samaṃ nityaṃ māṃ sa hi manyate 30 tasyāhaṃ kuruśārdūla pratīpam ahitaṃ vacaḥ dhruvaṃ saṃkathayiṣyāmi yoddhukāmasya saṃyuge 31 yathā sa hṛtadarpaś ca hṛtatejāś ca pāṇḍava bhaviṣyati sukhaṃ hantuṃ satyam etad bravīmi te 32 evam etat kariṣyāmi yathā tāta tvam āttha mām yac cānyad api śakṣyāmi tat kariṣyāmi te priyam 33 yac ca duḥkhaṃ tvayā prāptaṃ dyūte vai kṛṣṇayā saha paruṣāṇi ca vākyāni sūtaputra kṛtāni vai 34 jaṭāsurāt parikleśaḥ kīcakāc ca mahādyute draupadyādhigataṃ sarvaṃ damayantyā yathāśubham 35 sarvaṃ duḥkham idaṃ vīra sukhodarkaṃ bhaviṣyati nātra manyus tvayā kāryo vidhir hi balavattaraḥ 36 duḥkhāni hi mahātmānaḥ prāpnuvanti yudhiṣṭhira devair api hi duḥkhāni prāptāni jagatīpate 37 indreṇa śrūyate rājan sabhāryeṇa mahātmanā anubhūtaṃ mahad duḥkhaṃ devarājena bhārata |