|
1
[व] स तु कौरव्यम आसाथ्य थरुपथस्य पुरॊहितः सत्कृतॊ धृतराष्ट्रेण भीष्मेण विथुरेण च 2 सर्वं कौशल्यम उक्त्वाथौ पृष्ट्वा चैवम अनामयम सर्वसेनाप्रणेतॄणां मध्ये वाक्यम उवाच ह 3 सर्वैर भवथ्भिर विथितॊ राजधर्मः सनातनः वाक्यॊपाथान हेतॊस तु वक्ष्यामि विथिते सति 4 धृतरष्ट्रश च पाण्डुश च सुताव एकस्य विश्रुतौ तयॊः समानं थरविणं पैतृकं नात्र संशयः 5 धृतराष्ट्रस्य ये पुत्रास ते पराप्ताः पैतृकं वसु पाण्डुपुत्राः कदं नाम न पराप्ताः पैतृकं वसु 6 एवंगते पाण्डवेयैर विथितं वः पुरा यदा न पराप्तं पैतृकं थरव्यं धार्तराष्ट्रेण संवृतम 7 पराणान्तिकैर अप्य उपायैः परयतथ्भिर अनेकशः शेषवन्तॊ न शकिता नयितुं यमसाथनम 8 पुनश च वर्धितं राज्यं सवबलेन महात्मभिः छथ्मनापहृतं कषुथ्रैर धार्तराष्ट्रः स सौबलैः 9 तथ अप्य अनुमतं कर्म तदायुक्तम अनेन वै वासिताश च महारण्ये वर्षाणीह तरयॊथश 10 सभायां कलेशितैर वीरैः सह भार्यैस तदा भृशम अरण्ये विविधाः कलेशाः संप्राप्तास तैः सुथारुणाः 11 तदा विराटनगरे यॊन्यन्तरगतैर इव पराप्तः परमसंक्लेशॊ यदा पापैर महात्मभिः 12 ते सर्वे पृष्ठतः कृत्वा तत सर्वं पूर्वकिल्बिषम सामैव कुरुभिः सार्धम इच्छन्ति कुरुपुंगवाः 13 तेषां च वृत्तम आज्ञाय वृत्तं थुर्यॊधनस्य च अनुनेतुम इहार्हन्ति धृतराष्ट्रं सुहृज्जनाः 14 न हि ते विग्रहं वीराः कुर्वन्ति कुरुभिः सह अविनाशेन लॊकस्य काङ्क्षन्ते पाण्डवाः सवकम 15 यश चापि धार्तराष्ट्रस्य हेतुः सयाथ विग्रहं परति स च हेतुर न मन्तव्यॊ बलीयांसस तदा हि ते 16 अक्षौहिण्यॊ हि सप्तैव धर्मपुत्रस्य संगताः युयुत्समानाः कुरुभिः परतीक्षन्ते ऽसय शासनम 17 अपरे पुरुषव्याघ्राः सहस्राक्षौहिणी समाः सात्यकिर भीमसेनश च यमौ च सुमहाबलौ 18 एकाथशैताः पृतना एकतश च समागताः एकतश च महाबाहुर बहुरूपॊ धनंजयः 19 यदा किरीटी सेनाभ्यःसर्वाभ्यॊ वयतिरिच्यते एवम एव महाबाहुर वासु थेवॊ महाथ्युतिः 20 बहुलत्वं च सेनानां विक्रमं च किरीटिनः बुथ्धिमत्तां च कृष्णस्य बुथ्ध्वा युध्येत कॊ नरः 21 ते भवन्तॊ यदा धर्मं यदा समयम एव च परयच्छन्तु परथातव्यं मा वः कालॊ ऽतयगाथ अयम |
1
[v] sa tu kauravyam āsādya drupadasya purohitaḥ satkṛto dhṛtarāṣṭreṇa bhīṣmeṇa vidureṇa ca 2 sarvaṃ kauśalyam uktvādau pṛṣṭvā caivam anāmayam sarvasenāpraṇetṝṇāṃ madhye vākyam uvāca ha 3 sarvair bhavadbhir vidito rājadharmaḥ sanātanaḥ vākyopādāna hetos tu vakṣyāmi vidite sati 4 dhṛtaraṣṭraś ca pāṇḍuś ca sutāv ekasya viśrutau tayoḥ samānaṃ draviṇaṃ paitṛkaṃ nātra saṃśayaḥ 5 dhṛtarāṣṭrasya ye putrās te prāptāḥ paitṛkaṃ vasu pāṇḍuputrāḥ kathaṃ nāma na prāptāḥ paitṛkaṃ vasu 6 evaṃgate pāṇḍaveyair viditaṃ vaḥ purā yathā na prāptaṃ paitṛkaṃ dravyaṃ dhārtarāṣṭreṇa saṃvṛtam 7 prāṇāntikair apy upāyaiḥ prayatadbhir anekaśaḥ śeṣavanto na śakitā nayituṃ yamasādanam 8 punaś ca vardhitaṃ rājyaṃ svabalena mahātmabhiḥ chadmanāpahṛtaṃ kṣudrair dhārtarāṣṭraḥ sa saubalaiḥ 9 tad apy anumataṃ karma tathāyuktam anena vai vāsitāś ca mahāraṇye varṣāṇīha trayodaśa 10 sabhāyāṃ kleśitair vīraiḥ saha bhāryais tathā bhṛśam araṇye vividhāḥ kleśāḥ saṃprāptās taiḥ sudāruṇāḥ 11 tathā virāṭanagare yonyantaragatair iva prāptaḥ paramasaṃkleśo yathā pāpair mahātmabhiḥ 12 te sarve pṛṣṭhataḥ kṛtvā tat sarvaṃ pūrvakilbiṣam sāmaiva kurubhiḥ sārdham icchanti kurupuṃgavāḥ 13 teṣāṃ ca vṛttam ājñāya vṛttaṃ duryodhanasya ca anunetum ihārhanti dhṛtarāṣṭraṃ suhṛjjanāḥ 14 na hi te vigrahaṃ vīrāḥ kurvanti kurubhiḥ saha avināśena lokasya kāṅkṣante pāṇḍavāḥ svakam 15 yaś cāpi dhārtarāṣṭrasya hetuḥ syād vigrahaṃ prati sa ca hetur na mantavyo balīyāṃsas tathā hi te 16 akṣauhiṇyo hi saptaiva dharmaputrasya saṃgatāḥ yuyutsamānāḥ kurubhiḥ pratīkṣante 'sya śāsanam 17 apare puruṣavyāghrāḥ sahasrākṣauhiṇī samāḥ sātyakir bhīmasenaś ca yamau ca sumahābalau 18 ekādaśaitāḥ pṛtanā ekataś ca samāgatāḥ ekataś ca mahābāhur bahurūpo dhanaṃjayaḥ 19 yathā kirīṭī senābhyaḥsarvābhyo vyatiricyate evam eva mahābāhur vāsu devo mahādyutiḥ 20 bahulatvaṃ ca senānāṃ vikramaṃ ca kirīṭinaḥ buddhimattāṃ ca kṛṣṇasya buddhvā yudhyeta ko naraḥ 21 te bhavanto yathā dharmaṃ yathā samayam eva ca prayacchantu pradātavyaṃ mā vaḥ kālo 'tyagād ayam |