|
1
[धृ] पृच्छामि तवां संजय राजमध्ये; किम अब्रवीथ वाक्यम अथीनसत्त्वः धनंजयस तात युधां परणेता; थुरात्मनां जीवितच्छिन महात्मा 2 थुर्यॊधनॊ वाचम इमां शृणॊतु; यथ अब्रवीथ अर्जुनॊ यॊत्स्यमानः युधिष्ठिरस्यानुमते महात्मा; धनंजयः शृण्वतः केशवस्य 3 अन्वत्रस्तॊ बाहुवीर्यं विथान; उपह्वरे वासुथेवस्य धीरः अवॊचन मां यॊत्स्यमानः किरीटी; मध्ये बरूया धार्तराष्ट्रं कुरूणाम 4 ये वै राजानः पाण्डवायॊधनाय; समानीताः शृण्वतां चापि तेषाम यदा समग्रं वचनं मयॊक्तं; सहामात्यं शरावयेदा नृपं तम 5 यदा नूनं थेवराजस्य थेवाः; शुश्रूषन्ते वज्रहस्तस्य सर्वे तदाशृण्वन पाण्डवाः सृञ्जयाश च; किरीटिना वाचम उक्तां समर्दाम 6 इत्य अब्रवीथ अर्जुनॊ यॊत्स्यमानॊ; गाण्डीवधन्वा लॊहितपथ्मनेत्रः न चेथ राज्यं मुञ्चति धार्तराष्ट्रॊ; युधिष्ठिरस्याजमीढस्य राज्ञः अस्ति नूनं कर्मकृतं पुरस्ताथ; अनिर्विष्टं पापकं धार्तराष्ट्रैः 7 येषां युथ्धं भीमसेनार्जुनाभ्यां; तदाश्विभ्यां वासुथेवेन चैव शैनेयेन धरुवम आत्तायुधेन; धृष्टथ्युम्नेनाद शिखण्डिना च युधिष्ठिरेणेन्थ्र कल्पेन चैव; यॊ ऽपध्यानान निर्थहेथ गां थिवं च 8 तैश चेथ युथ्धं मन्यते धार्तराष्ट्रॊ; निर्वृत्तॊ ऽरदः सकलः पाण्डवानाम मा तत कार्षीः पाण्डवार्दाय हेतॊर; उपैहि युथ्धं यथि मन्यसे तवम 9 यां तां वने थुःखशय्याम उवास; परव्राजितः पाण्डवॊ धर्मचारी आशिष्यते थुःखतराम अनर्दाम; अन्त्यां शय्यां धार्तराष्ट्रः परासुः 10 हरिया जञानेन तपसा थमेन; करॊधेनादॊ धर्मगुप्त्या धनेन अन्याय वृताः कुरुपाण्डवेयान; अध्यातिष्ठथ धार्तराष्ट्रॊ थुरात्मा 11 मायॊपधः परणिधानार्जवाभ्यां; तपॊ थमाभ्यां धर्मगुप्त्या बलेन सत्यं बरुवन परीतियुक्त्यानृतेन; तितिक्षमाणः कलिश्यमानॊ ऽतिवेलम 12 यथा जयेष्ठः पाण्डवः संशितात्मा; करॊधं यत तं वर्षपूगान सुघॊरम अवस्रष्टा कुरुषूथ्वृत्त चेतास; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 13 कृष्ण वर्त्मेव जवलितः समिथ्धॊ; यदा थहेत कक्षम अग्निर निथाघे एवं थग्धा धार्तराष्ट्रस्य सेनां; युधिष्ठिरः करॊधथीप्तॊ ऽनुवीक्ष्य 14 यथ्या थरष्टा भीमसेनं रणस्दं; गथाहस्तं करॊधविषं वमन्तम थुर्मर्षणं पाण्डवं भीमवेगं; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 15 महासिंहॊ गाव इव परविश्य; गथापाणिर धार्तराष्ट्रान उपेत्य यथा भीमॊ भीमरूपॊ निहन्ता; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 16 महाभये वीतभयः कृतास्त्रः; समागमे शत्रुबलावमर्थी सकृथ रदेन परतियाथ रदौघान; पथातिसंघान गथयाभिनिघ्नन 17 सैन्यान अनेकांस तरसा विमृथ्नन; यथा कषेप्ता धार्तराष्ट्रस्य सैन्यम छिन्थन वनं परशुनेव शूरस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 18 तृणप्रायं जवलनेनेव थग्धं; गरामं यदा धार्तराष्ट्रः समीक्ष्य पक्वं सस्यं वैथ्युतेनेव थग्धं; परासिक्तं विपुलं सवं बलौघम 19 हतप्रवीरं विमुखं भयार्तं; पराङ्मुखं परायशॊ ऽधृष्ट यॊधम शस्त्रार्चिषा भीमसेनेन थग्धं; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 20 उपासङ्गाथ उथ्धरन थक्षिणेन; परःशतान नकुलश चित्रयॊधी यथा रदाग्र्यॊ रदिनः परचेता; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 21 सुखॊचितॊ थुःखशय्यां वनेषु; थीर्घं कालं नकुलॊ याम अशेत आशीविषः करुथ्ध इव शवसन भृशं; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 22 तयक्तात्मानः पार्दिवायॊधनाय; समाथिष्टा धर्मराजेन वीराः रदैः शुभ्रैः सैन्यम अभिथ्रवन्तॊ; थृष्ट्वा पश्चात तप्स्यते धार्तराष्ट्रः 23 शिशून कृतास्त्रान अशिशु परकाशान; यथा थरष्टा कौरवः पञ्च शूरान तयक्त्वा पराणान केकयान आथ्रवन्तस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 24 यथा गतॊथ्वाहम अकूजनाक्षं; सुवर्णतारं रदम आततायी थान्तैर युक्तं सहथेवॊ ऽधिरूढः; शिरांसि राज्ञां कषेप्स्यते मार्गणौघैः 25 महाभये संप्रवृत्ते रदस्दं; विवर्तमानं समरे कृतास्त्रम सर्वां थिशं संपतन्तं समीक्ष्य; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 26 हरीनिषेधॊ निपुणः सत्यवाथी; महाबलः सर्वधर्मॊपपन्नः गान्धारिम आर्च्छंस तुमुले कषिप्रकारी; कषेप्ता जनान सहथेवस तरस्वी 27 यथा थरष्टा थरौपथेयान महेषूञ; शूरान कृतास्त्रान रदयुथ्धकॊविथान आशीविषान घॊरविषान इवायतस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 28 यथाभिमन्युः परवीर घाती; शरैः परान मेघ इवाभिवर्षन विगाहिता कृष्ण समः कृतास्त्रस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 29 यथा थरष्टा बालम अबाल वीर्यं; थविषच चमूं मृत्युम इवापतन्तम सौभथ्रम इन्थ्र परतिमं कृतास्त्रं; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 30 परभथ्रकाः शीघ्रतरा युवानॊ; विशारथाः सिंहसमान वीर्याः यथा कषेप्तारॊ धार्तराष्ट्रान स सैन्यांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 31 वृथ्धौ विराटथ्रुपथौ महारदौ; पृदक चमूभ्याम अभिवर्तमानौ यथा थरष्टारौ धार्तराष्ट्रान स सैन्यांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 32 यथा कृतास्त्रॊ थरुपथः परचिन्वञ; शिरांसि यूनां समरे रदस्दः करुथ्धः शरैश छेत्स्यति चापमुक्तैस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 33 यथा विराटः परवीर घाती; मर्मान्तरे शत्रुचमूं परवेष्टा मत्स्यैः सार्धम अनृशंसरूपैस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 34 जयेष्ठं मात्स्यानाम अनृशंस रूपं; विराट पुत्रं रदिनं पुरस्तात यथा थरष्टा थंशितं पाण्डवार्दे; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 35 रणे हते कौरवाणां परवीरे; शिखण्डिना सत्तमे शंतनूजे न जातु नः शत्रवॊ धारयेयुर; असंशयं सत्यम एतथ बरवीमि 36 यथा शिखण्डी रदिनः परचिन्वन; भीष्मं रदेनाभियाता वरूदी थिव्यैर हयैर अवमृथ्नन रदौघांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 37 यथा थरष्टा सृञ्जयानाम अनीके; धृष्टथ्युम्नं परमुखे रॊचमानम अस्त्रं यस्मै गुह्यम उवाच धीमान; थरॊणस तथा तप्स्यति धार्तराष्ट्रः 38 यथा स सेनापतिर अप्रमेयः; पराभवन्न इषुभिर धार्तराष्ट्रान थरॊणं रणे शत्रुसहॊ ऽभियाता; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 39 हरीमान मनीषी बलवान मनस्वी; स लक्ष्मीवान सॊमकानां परबर्हः न जातु तं शत्रवॊ ऽनये सहेरन; येषां स सयाथ अग्रणीर वृष्णिसिंहः 40 बरूयाच च मा परवृणीष्वेति लॊके; युथ्धे ऽथवितीयं सचिवं रदस्दम शिनेर नप्तारं परवृणीम सात्यकिं; महाबलं वीतभयं कृतास्त्रम 41 यथा शिनीनाम अधिपॊ मयॊक्तः; शरैः परान मेघ इव परवर्षन परच्छाथयिष्यञ शरजालेन यॊधांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 42 यथा धृतिं कुरुते यॊत्स्यमानः; स थीर्घबाहुर थृढधन्वा महात्मा सिंहस्येव गन्धम आघ्राय गावः; संवेष्टन्ते शत्रवॊ ऽसयाथ यदाग्नेः 43 स थीर्घबाहुर थृढधन्वा महात्मा; भिन्थ्याथ गिरीन संहरेत सर्वलॊकान अस्त्रे कृती निपुणः कषिप्रहस्तॊ; थिवि सदितः सूर्य इवाभिभाति 44 चित्रः सूक्ष्मः सुकृतॊ यावथ अस्य; अस्त्रे यॊगॊ वृष्णिसिंहस्य भूयान यदाविधं यॊगम आहुः परशस्तं; सर्वैर गुणैः सात्यकिस तैर उपेतः 45 हिरण्मयं शवेतहयैश चतुर्भिर; यथा युक्तं सयन्थनं माधवस्य थरष्टा युथ्धे सात्यकेर वै सुयॊधनस; तथा तप्स्यत्य अकृतात्मा स मन्थः 46 यथा रदं हेममणिप्रकाशं; शवेताश्वयुक्तं वानरकेतुम उग्रम थरष्टा रणे संयतं केशवेन; तथा तप्स्यत्य अकृतात्मा स मन्थः 47 यथा मौर्व्यास तलनिष्पेषम उग्रं; महाशब्थं वज्रनिष्पेष तुल्यम विधूयमानस्य महारणे मया; गाण्डीवस्य शरॊष्यति मन्थबुथ्धिः 48 ततॊ मूढॊ धृतराष्ट्रस्य पुत्रस; तप्ता युथ्धे थुर्मतिर थुःसहायः थृष्ट्वा सैन्यं बाणवर्णान्ध कारं; परभज्यन्तं गॊकुलवथ रणाग्रे 49 बलाहकाथ उच्चरन्तीव विथ्युत; सहस्रघ्नी थविषतां संगमेषु अस्दिच्छिथॊ मर्मभिथॊ वमेच छरांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 50 यथा थरष्टा जया मुखाथ वाण संघान; गाण्डीवमुक्तान पततः शिताग्रान नागान हयान वर्मिणश चाथथानांस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 51 यथा मन्थः परबाणान विमुक्तान; ममेषुभिर हरियमाणान परतीपम तिर्यग विथ्वांश छिथ्यमानान कषुरप्रैस; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवप्स्यत 52 यथा विपाठा मथ भुजविप्रमुक्ता; थविजाः फलानीव महीरुहाग्रात परच्छेत्तार उत्तमाङ्गानि यूनां; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतप्स्यत 53 यथा थरष्टा पततः सयन्थनेभ्यॊ; महागजेभ्यॊ ऽशवगतांश च यॊधान शरैर हतान पातितांश चैव रङ्गे; तथा युथ्धं धार्तराष्ट्रॊ ऽनवतस्यत 54 पथातिसंघान रदसंघान समन्ताथ; वयात्ताननः काल इवाततेषुः परणॊत्स्यामि जवलितैर बाणवर्षैः; शत्रूंस तथा तप्स्यति मन्थबुथ्धिः 55 सर्वा थिशः संपतता रदेन; रजॊध्वस्तं गाण्डिवेनापकृत्तम यथा थरष्टा सवबलं संप्रमूढं; तथा पश्चात तप्स्यति मन्थबुथ्धिः 56 कां थिग भूतं छिन्नगात्रं विसंज्ञं; थुर्यॊधनॊ थरक्ष्यति सर्वसैन्यम हताश्ववीराग्र्य नरेन्थ्र नागं; पिपासितं शरान्तपत्रं भयार्तम 57 आर्तस्वरं हन्यमानं हतं च; विकीर्णकेशास्दि कपालसंघम परजापतेः कर्म यदार्ध निष्ठितं; तथा थृष्ट्वा तप्स्यते मन्थबुथ्धिः 58 यथा रदे गाण्डिवं वासुथेवं; थिव्यं शङ्खं पाञ्चजन्यं हयांश च तूणाव अक्षय्यौ थेवथत्तं च मां च; थरष्टा युथ्धे धार्तराष्ट्रः समेतान 59 उथ्वर्तयन थस्यु संघान समेतान; परवर्तयन युगम अन्यथ युगान्ते यथा धक्ष्याम्य अग्निवत कौरवेयांस; तथा तप्ता धृतराष्ट्रः सपुत्रः 60 सह भराता सह पुत्रः स सैन्यॊ; भरष्टैश्वर्यः करॊधवशॊ ऽलपचेताः थर्पस्यान्ते विहिते वेपमानः; पश्चान मन्थस तप्स्यति धार्तराष्ट्रः 61 पूर्वाह्ने मां कृतजप्यं कथा चिथ; विप्रः परॊवाचॊथकान्ते मनॊज्ञम करव्यं ते थुष्करं कर्म पार्द; यॊथ्धव्यं ते शत्रुभिः सव्यसाचिन 62 इन्थ्रॊ वा ते हरिवान वज्रहस्तः; पुरस्ताथ यातु समरे ऽरीन विनिघ्नन सुग्रीव युक्तेन रदेन वा ते; पश्चात कृष्णॊ रक्षतु वासुथेवः 63 वव्रे चाहं वज्रहस्तान महेन्थ्राथ; अस्मिन युथ्धे वासुथेवं सहायम स मे लब्धॊ थस्युवधाय कृष्णॊ; मन्ये चैतथ विहितं थैवतैर मे 64 अयुध्यमानॊ मनसापि यस्य; जयं कृष्णः पुरुषस्याभिनन्थेत धरुवं सर्वान सॊ ऽभयतीयाथ अमित्रान; सेन्थ्रान थेवान मानुषे नास्ति चिन्ता 65 स बाहुभ्यां सागरम उत्तितीर्षेन; महॊथधिं सलिलस्याप्रमेयम तेजस्विनं कृष्णम अत्यन्तशूरं; युथ्धेन यॊ वासुथेवं जिगीषेत 66 गिरिं य इच्छेत तलेन भेत्तुं; शिलॊच्चयं शवेतम अति परमाणम तस्यैव पाणिः स नखॊ विशीर्येन; न चापि किं चित स गिरेस तु कुर्यात 67 अग्निं समिथ्धं शमयेथ भुजाभ्यां; चन्थ्रं च सूर्यं च निवारयेत हरेथ थेवानाम अमृतं परसह्य; युथ्धेन यॊ वासुथेवं जिगीषेत 68 यॊ रुक्मिणीम एकरदेन भॊज्याम; उत्साथ्य राज्ञां विषयं परसह्य उवाह भार्यां यशसा जवलन्तीं; यस्यां जज्ञे रक्मिणेयॊ महात्मा 69 अयं गान्धरांस तरसा संप्रमद्य; जित्वा पुत्रान नग्न जितः समग्रान बथ्धं मुमॊच विनथन्तं परसह्य; सुथर्शनीयं थेवतानां ललामम 70 अयं कवाटे निजघान पाण्ड्यं; तदा कलिङ्गान थन्तकूरे ममर्थ अनेन थग्धा वर्षपूगान विनादा; वाराणसी नगरी संबभूव 71 यं सम युथ्धे मन्यते ऽनयैर अजेयम; एकलव्यं नाम निषाथराजम वेगेनेव शैलम अभिहत्य जम्भः; शेते स कृष्णेन हतः परासुः 72 तदॊग्रसेनस्य सुतं परथुष्टं; वृष्ण्यन्धकानां मध्यगां तपन्तम अपातयथ बलथेव थवितीयॊ; हत्वा थथौ चॊग्रसेनाय राज्यम 73 अयं सौभं यॊधयाम आस सवस्दं; विभीषणं मायया शाल्वराजम सौभथ्वारि परत्यगृह्णाच छतघ्नीं; थॊर्भ्यां क एनं विषहेत मर्त्यः 74 पराग्ज्यॊतिषं नाम बभूव थुर्गं; पुरं घॊरम असुराणाम असह्यम महाबलॊ नरकस तत्र भौमॊ; जहाराथित्या मणिकुण्डले शुभे 75 न तं थेवाः सह शक्रेण सेहिरे; समागताहरणाय भीताः थृष्ट्वा च ते विक्रमं केशवस्य; बलं तदैवास्त्रम अवारणीयम 76 जानन्तॊ ऽसय परकृतिं केशवस्य; नययॊजयन थस्यु वधाय कृष्णम स तत कर्म परतिशुश्राव थुष्करम; ऐश्वर्यवान सिथ्धिषु वासुथेवः 77 निर्मॊचने षट सहस्राणि हत्वा; संछिथ्य पाशान सहसा कषुरान्तान मुरं हत्वा विनिहत्यौघराक्षसं; निर्मॊचनं चापि जगाम वीरः 78 तत्रैव तेनास्य बभूव युथ्धं; महाबलेनातिबलस्य विष्णॊः शेते स कृष्णेन हतः परासुर; वातेनेव मदितः कर्णिकारः 79 आहृत्य कृष्णॊ मणिकुण्डले ते; हत्वा च भौमं नरकं मुरं च शरिया वृतॊ यशसा चैव धीमान; परत्याजगामाप्रतिम परभावः 80 तस्मै वरान अथथंस तत्र थेवा; थृष्ट्वा भीमं कर्म रणे कृतं तत शरमश च ते युध्यमानस्य न सयाथ; आकाशे वा अप्सु चैव करमः सयात 81 शस्त्राणि गात्रे च न ते करमेरन्न; इत्य एव कृष्णश च ततः कृतार्दः एवंरूपे वासुथेवे ऽपरमेये; महाबले गुणसंपत सथैव 82 तम असह्यं विष्णुम अनन्तवीर्यम; आशंसते धारराष्ट्रॊ बलेन यथा हय एनं तर्कयते थुरात्मा; तच चाप्य अयं सहते ऽसमान समीक्ष्य 83 पर्यागतं मम कृष्णस्य चैव; यॊ मन्यते कलहं संप्रयुज्य शक्यं हर्तुं पाण्डवानां ममत्वं; तथ वेथिता संयुगं तत्र गत्वा 84 नमस्कृत्वा शांतनवाय राज्ञे; थरॊणायादॊ सह पुत्राय चैव शारथ्वतायाप्रतिथ्वन्थ्विने च; यॊत्स्याम्य अहं राज्यम अभीप्समानः 85 धर्मेणास्त्रं नियतं तस्य मन्ये; यॊ यॊत्स्यते पाण्डवैर धर्मचारी मिद्या घले निर्जिता वै नृशंसैः; संवत्सरान थवाथश पाण्डुपुत्राः 86 अवाप्य कृच्छ्रं विहितं हय अरण्ये; थीर्घं कालं चैकम अज्ञातचर्याम ते हय अकस्माज जीवितं पाण्डवानां; न मृष्यन्ते हार्तराष्ट्राः पथस्दाः 87 ते चेथ अस्मान युध्यमानाञ जयेयुर; थेवैर अपीन्थ्र परमुखैः सहायैः धर्माथ अधर्मश चरितॊ गरीयान; इति धरुवं नास्ति कृतं न साधु 88 न चेथ इमं पुरुषं कर्म बथ्धं; न चेथ अस्मान मन्यते ऽसौ विशिष्टान आशंसे ऽहं वासुथेव थवितीयॊ; थुर्यॊधनं सानुबन्धं निहन्तुम 89 न चेथ इथं कर्म नरेषु बथ्धं; न विथ्यते पुरुषस्य सवकर्म इथं च तच चापि समीक्ष्य नूनं; पराजयॊ धार्तराष्ट्रस्य साधुः 90 परत्यक्षं वः कुरवॊ यथ बरवीमि; युध्यमाना धार्तराष्ट्रा न सन्ति अन्यत्र युथ्धात कुरवः परीप्सन; न युध्यतां शेष इहास्ति कश चित 91 हत्वा तव अहं धार्तराष्ट्रान स कर्णान; राज्यं कुरूणाम अवजेता समग्रम यथ वः कार्यं तत कुरुध्वं यदास्वम; इष्टान थारान आत्मजांश चॊपभुङ्क्ते 92 अप्य एवं नॊ बराह्मणाः सन्ति वृथ्धा; बहुश्रुताः शीलवन्तः कुलीनाः सांवत्सरा जयॊतिषि चापि युक्ता; नक्षत्रयॊगेषु च निश्चयज्ञाः 93 उच्चावचं थैवयुक्तं रहस्यं; थिव्याः परश्ना मृगचक्रा मुहूर्ताः कषयं महान्तं कुरुसृञ्जयानां; निवेथयन्ते पाण्डवानां जयं च 94 तदा हि नॊ मन्यते ऽजातशत्रुः; संसिथ्धार्दॊ थविषतां निग्रहाय जनार्थनश चाप्य अपरॊक्ष विथ्यॊ; न संशयं पश्यति वृष्णिसिंहः 95 अहं च जानामि भविष्य रूपं; पश्यामि बुथ्ध्या सवयम अप्रमत्तः थृष्टिश च मे न वयदते पुराणी; युध्यमाना धार्तराष्ट्रा न सन्ति 96 अनालब्धं जृम्भति गाण्डिवं धनुर; अनालब्धा कम्पति मे धनुर्ज्या बाणाश च मे तूणमुखाथ विसृज्य; मुहुर मुहुर गन्तुम उशन्ति चैव 97 सैक्यः कॊशान निःसरति परसन्नॊ; हित्वेव जीर्णाम उरगस तवचं सवाम धवजे वाचॊ रौथ्ररूपा वथन्ति; कथा रदॊ यॊक्ष्यते ते किरीटिन 98 गॊमायुसंघाश च वथन्ति रात्रौ; रक्षांस्य अदॊ निष्पतन्त्य अन्तरिक्षात मृगाः शृगालाः शितिकण्ठाश च काका; गृध्रा बडाश चैव तरक्षवश च 99 सुपर्णपाताश च पतन्ति पश्चाथ; थृष्ट्वा रदं शवेतहयप्रयुक्तम अहं हय एकः पार्दिवान सर्वयॊधाञ; शरान वर्षन मृत्युलॊकं नयेयम 100 समाथथानः पृदग अस्त्रमार्गान; यदाग्निर इथ्धॊ गहनं निथाघे सदूणाकर्णं पाशुपतं च घॊरं; तदा बरह्मास्त्रं यच च शक्रॊ विवेथ 101 वधे धृतॊ वेगवतः परमुञ्चन; नाहं परजाः किं चिथ इवावशिष्ये शान्तिं लप्स्ये परमॊ हय एष भावः; सदिरॊ मम बरूहि गावल्गणे तान 102 नित्यं पुनः सचिवैर यैर अवॊचथ; थेवान अपीन्थ्र परमुखान सहायान तैर मन्यते कलहं संप्रयुज्य; स धार्तराष्ट्रः पश्यत मॊहम अस्य 103 वृथ्धॊ भीष्मः शांतनवः कृपश च; थरॊणः सपुत्रॊ विथुरश च धीमान एते सर्वे यथ्वथ अन्ते तथ अस्तु; आयुष्मन्तः कुरवः सन्तु सर्वे |
1
[dhṛ] pṛcchāmi tvāṃ saṃjaya rājamadhye; kim abravīd vākyam adīnasattvaḥ dhanaṃjayas tāta yudhāṃ praṇetā; durātmanāṃ jīvitacchin mahātmā 2 duryodhano vācam imāṃ śṛṇotu; yad abravīd arjuno yotsyamānaḥ yudhiṣṭhirasyānumate mahātmā; dhanaṃjayaḥ śṛṇvataḥ keśavasya 3 anvatrasto bāhuvīryaṃ vidāna; upahvare vāsudevasya dhīraḥ avocan māṃ yotsyamānaḥ kirīṭī; madhye brūyā dhārtarāṣṭraṃ kurūṇām 4 ye vai rājānaḥ pāṇḍavāyodhanāya; samānītāḥ śṛṇvatāṃ cāpi teṣām yathā samagraṃ vacanaṃ mayoktaṃ; sahāmātyaṃ śrāvayethā nṛpaṃ tam 5 yathā nūnaṃ devarājasya devāḥ; śuśrūṣante vajrahastasya sarve tathāśṛṇvan pāṇḍavāḥ sṛñjayāś ca; kirīṭinā vācam uktāṃ samarthām 6 ity abravīd arjuno yotsyamāno; gāṇḍīvadhanvā lohitapadmanetraḥ na ced rājyaṃ muñcati dhārtarāṣṭro; yudhiṣṭhirasyājamīḍhasya rājñaḥ asti nūnaṃ karmakṛtaṃ purastād; anirviṣṭaṃ pāpakaṃ dhārtarāṣṭraiḥ 7 yeṣāṃ yuddhaṃ bhīmasenārjunābhyāṃ; tathāśvibhyāṃ vāsudevena caiva śaineyena dhruvam āttāyudhena; dhṛṣṭadyumnenātha śikhaṇḍinā ca yudhiṣṭhireṇendra kalpena caiva; yo 'padhyānān nirdahed gāṃ divaṃ ca 8 taiś ced yuddhaṃ manyate dhārtarāṣṭro; nirvṛtto 'rthaḥ sakalaḥ pāṇḍavānām mā tat kārṣīḥ pāṇḍavārthāya hetor; upaihi yuddhaṃ yadi manyase tvam 9 yāṃ tāṃ vane duḥkhaśayyām uvāsa; pravrājitaḥ pāṇḍavo dharmacārī āśiṣyate duḥkhatarām anarthām; antyāṃ śayyāṃ dhārtarāṣṭraḥ parāsuḥ 10 hriyā jñānena tapasā damena; krodhenātho dharmaguptyā dhanena anyāya vṛtāḥ kurupāṇḍaveyān; adhyātiṣṭhad dhārtarāṣṭro durātmā 11 māyopadhaḥ praṇidhānārjavābhyāṃ; tapo damābhyāṃ dharmaguptyā balena satyaṃ bruvan prītiyuktyānṛtena; titikṣamāṇaḥ kliśyamāno 'tivelam 12 yadā jyeṣṭhaḥ pāṇḍavaḥ saṃśitātmā; krodhaṃ yat taṃ varṣapūgān sughoram avasraṣṭā kuruṣūdvṛtta cetās; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 13 kṛṣṇa vartmeva jvalitaḥ samiddho; yathā dahet kakṣam agnir nidāghe evaṃ dagdhā dhārtarāṣṭrasya senāṃ; yudhiṣṭhiraḥ krodhadīpto 'nuvīkṣya 14 yadyā draṣṭā bhīmasenaṃ raṇasthaṃ; gadāhastaṃ krodhaviṣaṃ vamantam durmarṣaṇaṃ pāṇḍavaṃ bhīmavegaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 15 mahāsiṃho gāva iva praviśya; gadāpāṇir dhārtarāṣṭrān upetya yadā bhīmo bhīmarūpo nihantā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 16 mahābhaye vītabhayaḥ kṛtāstraḥ; samāgame śatrubalāvamardī sakṛd rathena pratiyād rathaughān; padātisaṃghān gadayābhinighnan 17 sainyān anekāṃs tarasā vimṛdnan; yadā kṣeptā dhārtarāṣṭrasya sainyam chindan vanaṃ paraśuneva śūras; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 18 tṛṇaprāyaṃ jvalaneneva dagdhaṃ; grāmaṃ yathā dhārtarāṣṭraḥ samīkṣya pakvaṃ sasyaṃ vaidyuteneva dagdhaṃ; parāsiktaṃ vipulaṃ svaṃ balaugham 19 hatapravīraṃ vimukhaṃ bhayārtaṃ; parāṅmukhaṃ prāyaśo 'dhṛṣṭa yodham śastrārciṣā bhīmasenena dagdhaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 20 upāsaṅgād uddharan dakṣiṇena; paraḥśatān nakulaś citrayodhī yadā rathāgryo rathinaḥ pracetā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 21 sukhocito duḥkhaśayyāṃ vaneṣu; dīrghaṃ kālaṃ nakulo yām aśeta āśīviṣaḥ kruddha iva śvasan bhṛśaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 22 tyaktātmānaḥ pārthivāyodhanāya; samādiṣṭā dharmarājena vīrāḥ rathaiḥ śubhraiḥ sainyam abhidravanto; dṛṣṭvā paścāt tapsyate dhārtarāṣṭraḥ 23 śiśūn kṛtāstrān aśiśu prakāśān; yadā draṣṭā kauravaḥ pañca śūrān tyaktvā prāṇān kekayān ādravantas; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 24 yadā gatodvāham akūjanākṣaṃ; suvarṇatāraṃ ratham ātatāyī dāntair yuktaṃ sahadevo 'dhirūḍhaḥ; śirāṃsi rājñāṃ kṣepsyate mārgaṇaughaiḥ 25 mahābhaye saṃpravṛtte rathasthaṃ; vivartamānaṃ samare kṛtāstram sarvāṃ diśaṃ saṃpatantaṃ samīkṣya; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 26 hrīniṣedho nipuṇaḥ satyavādī; mahābalaḥ sarvadharmopapannaḥ gāndhārim ārcchaṃs tumule kṣiprakārī; kṣeptā janān sahadevas tarasvī 27 yadā draṣṭā draupadeyān maheṣūñ; śūrān kṛtāstrān rathayuddhakovidān āśīviṣān ghoraviṣān ivāyatas; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 28 yadābhimanyuḥ paravīra ghātī; śaraiḥ parān megha ivābhivarṣan vigāhitā kṛṣṇa samaḥ kṛtāstras; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 29 yadā draṣṭā bālam abāla vīryaṃ; dviṣac camūṃ mṛtyum ivāpatantam saubhadram indra pratimaṃ kṛtāstraṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 30 prabhadrakāḥ śīghratarā yuvāno; viśāradāḥ siṃhasamāna vīryāḥ yadā kṣeptāro dhārtarāṣṭrān sa sainyāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 31 vṛddhau virāṭadrupadau mahārathau; pṛthak camūbhyām abhivartamānau yadā draṣṭārau dhārtarāṣṭrān sa sainyāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 32 yadā kṛtāstro drupadaḥ pracinvañ; śirāṃsi yūnāṃ samare rathasthaḥ kruddhaḥ śaraiś chetsyati cāpamuktais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 33 yadā virāṭaḥ paravīra ghātī; marmāntare śatrucamūṃ praveṣṭā matsyaiḥ sārdham anṛśaṃsarūpais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 34 jyeṣṭhaṃ mātsyānām anṛśaṃsa rūpaṃ; virāṭa putraṃ rathinaṃ purastāt yadā draṣṭā daṃśitaṃ pāṇḍavārthe; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 35 raṇe hate kauravāṇāṃ pravīre; śikhaṇḍinā sattame śaṃtanūje na jātu naḥ śatravo dhārayeyur; asaṃśayaṃ satyam etad bravīmi 36 yadā śikhaṇḍī rathinaḥ pracinvan; bhīṣmaṃ rathenābhiyātā varūthī divyair hayair avamṛdnan rathaughāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 37 yadā draṣṭā sṛñjayānām anīke; dhṛṣṭadyumnaṃ pramukhe rocamānam astraṃ yasmai guhyam uvāca dhīmān; droṇas tadā tapsyati dhārtarāṣṭraḥ 38 yadā sa senāpatir aprameyaḥ; parābhavann iṣubhir dhārtarāṣṭrān droṇaṃ raṇe śatrusaho 'bhiyātā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 39 hrīmān manīṣī balavān manasvī; sa lakṣmīvān somakānāṃ prabarhaḥ na jātu taṃ śatravo 'nye saheran; yeṣāṃ sa syād agraṇīr vṛṣṇisiṃhaḥ 40 brūyāc ca mā pravṛṇīṣveti loke; yuddhe 'dvitīyaṃ sacivaṃ rathastham śiner naptāraṃ pravṛṇīma sātyakiṃ; mahābalaṃ vītabhayaṃ kṛtāstram 41 yadā śinīnām adhipo mayoktaḥ; śaraiḥ parān megha iva pravarṣan pracchādayiṣyañ śarajālena yodhāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 42 yadā dhṛtiṃ kurute yotsyamānaḥ; sa dīrghabāhur dṛḍhadhanvā mahātmā siṃhasyeva gandham āghrāya gāvaḥ; saṃveṣṭante śatravo 'syād yathāgneḥ 43 sa dīrghabāhur dṛḍhadhanvā mahātmā; bhindyād girīn saṃharet sarvalokān astre kṛtī nipuṇaḥ kṣiprahasto; divi sthitaḥ sūrya ivābhibhāti 44 citraḥ sūkṣmaḥ sukṛto yāvad asya; astre yogo vṛṣṇisiṃhasya bhūyān yathāvidhaṃ yogam āhuḥ praśastaṃ; sarvair guṇaiḥ sātyakis tair upetaḥ 45 hiraṇmayaṃ śvetahayaiś caturbhir; yadā yuktaṃ syandanaṃ mādhavasya draṣṭā yuddhe sātyaker vai suyodhanas; tadā tapsyaty akṛtātmā sa mandaḥ 46 yadā rathaṃ hemamaṇiprakāśaṃ; śvetāśvayuktaṃ vānaraketum ugram draṣṭā raṇe saṃyataṃ keśavena; tadā tapsyaty akṛtātmā sa mandaḥ 47 yadā maurvyās talaniṣpeṣam ugraṃ; mahāśabdaṃ vajraniṣpeṣa tulyam vidhūyamānasya mahāraṇe mayā; gāṇḍīvasya śroṣyati mandabuddhiḥ 48 tato mūḍho dhṛtarāṣṭrasya putras; taptā yuddhe durmatir duḥsahāyaḥ dṛṣṭvā sainyaṃ bāṇavarṇāndha kāraṃ; prabhajyantaṃ gokulavad raṇāgre 49 balāhakād uccarantīva vidyut; sahasraghnī dviṣatāṃ saṃgameṣu asthicchido marmabhido vamec charāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 50 yadā draṣṭā jyā mukhād vāṇa saṃghān; gāṇḍīvamuktān patataḥ śitāgrān nāgān hayān varmiṇaś cādadānāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 51 yadā mandaḥ parabāṇān vimuktān; mameṣubhir hriyamāṇān pratīpam tiryag vidvāṃś chidyamānān kṣuraprais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'navapsyat 52 yadā vipāṭhā mad bhujavipramuktā; dvijāḥ phalānīva mahīruhāgrāt pracchettāra uttamāṅgāni yūnāṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat 53 yadā draṣṭā patataḥ syandanebhyo; mahāgajebhyo 'śvagatāṃś ca yodhān śarair hatān pātitāṃś caiva raṅge; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatasyat 54 padātisaṃghān rathasaṃghān samantād; vyāttānanaḥ kāla ivātateṣuḥ praṇotsyāmi jvalitair bāṇavarṣaiḥ; śatrūṃs tadā tapsyati mandabuddhiḥ 55 sarvā diśaḥ saṃpatatā rathena; rajodhvastaṃ gāṇḍivenāpakṛttam yadā draṣṭā svabalaṃ saṃpramūḍhaṃ; tadā paścāt tapsyati mandabuddhiḥ 56 kāṃ dig bhūtaṃ chinnagātraṃ visaṃjñaṃ; duryodhano drakṣyati sarvasainyam hatāśvavīrāgrya narendra nāgaṃ; pipāsitaṃ śrāntapatraṃ bhayārtam 57 ārtasvaraṃ hanyamānaṃ hataṃ ca; vikīrṇakeśāsthi kapālasaṃgham prajāpateḥ karma yathārdha niṣṭhitaṃ; tadā dṛṣṭvā tapsyate mandabuddhiḥ 58 yadā rathe gāṇḍivaṃ vāsudevaṃ; divyaṃ śaṅkhaṃ pāñcajanyaṃ hayāṃś ca tūṇāv akṣayyau devadattaṃ ca māṃ ca; draṣṭā yuddhe dhārtarāṣṭraḥ sametān 59 udvartayan dasyu saṃghān sametān; pravartayan yugam anyad yugānte yadā dhakṣyāmy agnivat kauraveyāṃs; tadā taptā dhṛtarāṣṭraḥ saputraḥ 60 saha bhrātā saha putraḥ sa sainyo; bhraṣṭaiśvaryaḥ krodhavaśo 'lpacetāḥ darpasyānte vihite vepamānaḥ; paścān mandas tapsyati dhārtarāṣṭraḥ 61 pūrvāhne māṃ kṛtajapyaṃ kadā cid; vipraḥ provācodakānte manojñam karavyaṃ te duṣkaraṃ karma pārtha; yoddhavyaṃ te śatrubhiḥ savyasācin 62 indro vā te harivān vajrahastaḥ; purastād yātu samare 'rīn vinighnan sugrīva yuktena rathena vā te; paścāt kṛṣṇo rakṣatu vāsudevaḥ 63 vavre cāhaṃ vajrahastān mahendrād; asmin yuddhe vāsudevaṃ sahāyam sa me labdho dasyuvadhāya kṛṣṇo; manye caitad vihitaṃ daivatair me 64 ayudhyamāno manasāpi yasya; jayaṃ kṛṣṇaḥ puruṣasyābhinandet dhruvaṃ sarvān so 'bhyatīyād amitrān; sendrān devān mānuṣe nāsti cintā 65 sa bāhubhyāṃ sāgaram uttitīrṣen; mahodadhiṃ salilasyāprameyam tejasvinaṃ kṛṣṇam atyantaśūraṃ; yuddhena yo vāsudevaṃ jigīṣet 66 giriṃ ya iccheta talena bhettuṃ; śiloccayaṃ śvetam ati pramāṇam tasyaiva pāṇiḥ sa nakho viśīryen; na cāpi kiṃ cit sa gires tu kuryāt 67 agniṃ samiddhaṃ śamayed bhujābhyāṃ; candraṃ ca sūryaṃ ca nivārayeta hared devānām amṛtaṃ prasahya; yuddhena yo vāsudevaṃ jigīṣet 68 yo rukmiṇīm ekarathena bhojyām; utsādya rājñāṃ viṣayaṃ prasahya uvāha bhāryāṃ yaśasā jvalantīṃ; yasyāṃ jajñe rakmiṇeyo mahātmā 69 ayaṃ gāndharāṃs tarasā saṃpramathya; jitvā putrān nagna jitaḥ samagrān baddhaṃ mumoca vinadantaṃ prasahya; sudarśanīyaṃ devatānāṃ lalāmam 70 ayaṃ kavāṭe nijaghāna pāṇḍyaṃ; tathā kaliṅgān dantakūre mamarda anena dagdhā varṣapūgān vināthā; vārāṇasī nagarī saṃbabhūva 71 yaṃ sma yuddhe manyate 'nyair ajeyam; ekalavyaṃ nāma niṣādarājam vegeneva śailam abhihatya jambhaḥ; śete sa kṛṣṇena hataḥ parāsuḥ 72 tathograsenasya sutaṃ praduṣṭaṃ; vṛṣṇyandhakānāṃ madhyagāṃ tapantam apātayad baladeva dvitīyo; hatvā dadau cograsenāya rājyam 73 ayaṃ saubhaṃ yodhayām āsa svasthaṃ; vibhīṣaṇaṃ māyayā śālvarājam saubhadvāri pratyagṛhṇāc chataghnīṃ; dorbhyāṃ ka enaṃ viṣaheta martyaḥ 74 prāgjyotiṣaṃ nāma babhūva durgaṃ; puraṃ ghoram asurāṇām asahyam mahābalo narakas tatra bhaumo; jahārādityā maṇikuṇḍale śubhe 75 na taṃ devāḥ saha śakreṇa sehire; samāgatāharaṇāya bhītāḥ dṛṣṭvā ca te vikramaṃ keśavasya; balaṃ tathaivāstram avāraṇīyam 76 jānanto 'sya prakṛtiṃ keśavasya; nyayojayan dasyu vadhāya kṛṣṇam sa tat karma pratiśuśrāva duṣkaram; aiśvaryavān siddhiṣu vāsudevaḥ 77 nirmocane ṣaṭ sahasrāṇi hatvā; saṃchidya pāśān sahasā kṣurāntān muraṃ hatvā vinihatyaugharākṣasaṃ; nirmocanaṃ cāpi jagāma vīraḥ 78 tatraiva tenāsya babhūva yuddhaṃ; mahābalenātibalasya viṣṇoḥ śete sa kṛṣṇena hataḥ parāsur; vāteneva mathitaḥ karṇikāraḥ 79 āhṛtya kṛṣṇo maṇikuṇḍale te; hatvā ca bhaumaṃ narakaṃ muraṃ ca śriyā vṛto yaśasā caiva dhīmān; pratyājagāmāpratima prabhāvaḥ 80 tasmai varān adadaṃs tatra devā; dṛṣṭvā bhīmaṃ karma raṇe kṛtaṃ tat śramaś ca te yudhyamānasya na syād; ākāśe vā apsu caiva kramaḥ syāt 81 śastrāṇi gātre ca na te kramerann; ity eva kṛṣṇaś ca tataḥ kṛtārthaḥ evaṃrūpe vāsudeve 'prameye; mahābale guṇasaṃpat sadaiva 82 tam asahyaṃ viṣṇum anantavīryam; āśaṃsate dhārarāṣṭro balena yadā hy enaṃ tarkayate durātmā; tac cāpy ayaṃ sahate 'smān samīkṣya 83 paryāgataṃ mama kṛṣṇasya caiva; yo manyate kalahaṃ saṃprayujya śakyaṃ hartuṃ pāṇḍavānāṃ mamatvaṃ; tad veditā saṃyugaṃ tatra gatvā 84 namaskṛtvā śāṃtanavāya rājñe; droṇāyātho saha putrāya caiva śāradvatāyāpratidvandvine ca; yotsyāmy ahaṃ rājyam abhīpsamānaḥ 85 dharmeṇāstraṃ niyataṃ tasya manye; yo yotsyate pāṇḍavair dharmacārī mithyā ghale nirjitā vai nṛśaṃsaiḥ; saṃvatsarān dvādaśa pāṇḍuputrāḥ 86 avāpya kṛcchraṃ vihitaṃ hy araṇye; dīrghaṃ kālaṃ caikam ajñātacaryām te hy akasmāj jīvitaṃ pāṇḍavānāṃ; na mṛṣyante hārtarāṣṭrāḥ padasthāḥ 87 te ced asmān yudhyamānāñ jayeyur; devair apīndra pramukhaiḥ sahāyaiḥ dharmād adharmaś carito garīyān; iti dhruvaṃ nāsti kṛtaṃ na sādhu 88 na ced imaṃ puruṣaṃ karma baddhaṃ; na ced asmān manyate 'sau viśiṣṭān āśaṃse 'haṃ vāsudeva dvitīyo; duryodhanaṃ sānubandhaṃ nihantum 89 na ced idaṃ karma nareṣu baddhaṃ; na vidyate puruṣasya svakarma idaṃ ca tac cāpi samīkṣya nūnaṃ; parājayo dhārtarāṣṭrasya sādhuḥ 90 pratyakṣaṃ vaḥ kuravo yad bravīmi; yudhyamānā dhārtarāṣṭrā na santi anyatra yuddhāt kuravaḥ parīpsan; na yudhyatāṃ śeṣa ihāsti kaś cit 91 hatvā tv ahaṃ dhārtarāṣṭrān sa karṇān; rājyaṃ kurūṇām avajetā samagram yad vaḥ kāryaṃ tat kurudhvaṃ yathāsvam; iṣṭān dārān ātmajāṃś copabhuṅkte 92 apy evaṃ no brāhmaṇāḥ santi vṛddhā; bahuśrutāḥ śīlavantaḥ kulīnāḥ sāṃvatsarā jyotiṣi cāpi yuktā; nakṣatrayogeṣu ca niścayajñāḥ 93 uccāvacaṃ daivayuktaṃ rahasyaṃ; divyāḥ praśnā mṛgacakrā muhūrtāḥ kṣayaṃ mahāntaṃ kurusṛñjayānāṃ; nivedayante pāṇḍavānāṃ jayaṃ ca 94 tathā hi no manyate 'jātaśatruḥ; saṃsiddhārtho dviṣatāṃ nigrahāya janārdanaś cāpy aparokṣa vidyo; na saṃśayaṃ paśyati vṛṣṇisiṃhaḥ 95 ahaṃ ca jānāmi bhaviṣya rūpaṃ; paśyāmi buddhyā svayam apramattaḥ dṛṣṭiś ca me na vyathate purāṇī; yudhyamānā dhārtarāṣṭrā na santi 96 anālabdhaṃ jṛmbhati gāṇḍivaṃ dhanur; anālabdhā kampati me dhanurjyā bāṇāś ca me tūṇamukhād visṛjya; muhur muhur gantum uśanti caiva 97 saikyaḥ kośān niḥsarati prasanno; hitveva jīrṇām uragas tvacaṃ svām dhvaje vāco raudrarūpā vadanti; kadā ratho yokṣyate te kirīṭin 98 gomāyusaṃghāś ca vadanti rātrau; rakṣāṃsy atho niṣpatanty antarikṣāt mṛgāḥ śṛgālāḥ śitikaṇṭhāś ca kākā; gṛdhrā baḍāś caiva tarakṣavaś ca 99 suparṇapātāś ca patanti paścād; dṛṣṭvā rathaṃ śvetahayaprayuktam ahaṃ hy ekaḥ pārthivān sarvayodhāñ; śarān varṣan mṛtyulokaṃ nayeyam 100 samādadānaḥ pṛthag astramārgān; yathāgnir iddho gahanaṃ nidāghe sthūṇākarṇaṃ pāśupataṃ ca ghoraṃ; tathā brahmāstraṃ yac ca śakro viveda 101 vadhe dhṛto vegavataḥ pramuñcan; nāhaṃ prajāḥ kiṃ cid ivāvaśiṣye śāntiṃ lapsye paramo hy eṣa bhāvaḥ; sthiro mama brūhi gāvalgaṇe tān 102 nityaṃ punaḥ sacivair yair avocad; devān apīndra pramukhān sahāyān tair manyate kalahaṃ saṃprayujya; sa dhārtarāṣṭraḥ paśyata moham asya 103 vṛddho bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ kṛpaś ca; droṇaḥ saputro viduraś ca dhīmān ete sarve yadvad ante tad astu; āyuṣmantaḥ kuravaḥ santu sarve |