|
1
[व] संजयस्य वचः शरुत्वा परज्ञा चक्षुर नरेश्वरः ततः संख्यातुम आरेभे तथ वचॊ गुणथॊषतः 2 परसंख्याय च सौक्ष्म्येण गुणथॊषान विचक्षणः यदावन मतितत्त्वेन जय कामः सुतान परति 3 बलाबले विनिश्चित्य यादातद्येन बुथ्धिमान शक्तिं संख्यातुम आरेभे तथा वै मनुजाधिपः 4 थेव मानुषयॊः शक्त्या तेजसा चैव पाण्डवान कुरूञ शक्त्याल्पतरया थुर्यॊधनम अदाब्रवीत 5 थुर्यॊधनेयं चिन्ता मे शश्वन नाप्य उपशाम्यति सत्यं हय एतथ अहं मन्ये परत्यक्षं नानुमानतः 6 आत्मजेषु परं सनेहं सर्वभूतानि कुर्वते परियाणि चैषां कुर्वन्ति यदाशक्ति हितानि च 7 एवम एवॊपकर्तॄणां परायशॊ लक्षयामहे इच्छन्ति बहुलं सन्तः परतिकर्तुं महत परियम 8 अग्निः साचिव्य कर्ता सयात खाण्डवे तत कृतं समरन अर्जुनस्यातिभीमे ऽसमिन कुरु पाण्डुसमागमे 9 जातगृध्याभिपन्नाश च पाण्डवानाम अनेकशः धर्माथयॊ भविष्यन्ति समाहूता थिवौकसः 10 भीष्मथ्रॊणकृपाथीनां भयाथ अशनिसंमितम रिरक्षिषन्तः संरम्भं गमिष्यन्तीति मे मतिः 11 ते थेव सहिताः पार्दा न शक्याः परतिवीक्षितुम मानुषेण नरव्याघ्रा वीर्यवन्तॊ ऽसत्रपारगाः 12 थुरासथं यस्य थिव्यं गाण्डीवं धनुर उत्तमम वारुणौ चाक्षयौ थिव्यौ शरपूर्णौ महेषुधी 13 वानरश च धवजॊ थिव्यॊ निःसङ्गॊ धूमवथ गतिः रदश च चतुरन्तायां यस्य नास्ति समस तविषा 14 महामेघनिभश चापि निर्घॊषः शरूयते जनैः महाशनि समः शब्थः शात्रवाणां भयंकरः 15 यं चातिमानुषं वीर्ये कृत्स्नॊ लॊकॊ वयवस्यति थेवानाम अपि जेतारं यं विथुः पार्दिवा रणे 16 शतानि पञ्च चैवेषून उथ्वपन्न इव थृश्यते निमेषान्तरमात्रेण मुञ्चन थूरं च पातयन 17 यम आह भीष्मॊ थरॊणश च कृपॊ थरौणिस तदैव च मथ्रराजस तदा शल्यॊ मध्यस्दा ये च मानवाः 18 युथ्धायावस्दितं पार्दं पार्दिवैर अतिमानुषैः अशक्यं रदशार्थूलं पराजेतुम अरिंथमम 19 कषिपत्य एकेन वेगेन पञ्चबाणशतानि यः सथृशं बाहुवीर्येण कार्तवीर्यस्य पाण्डवम 20 तम अर्जुनं महेष्वासं महेन्थ्रॊपेन्थ्र रक्षितम निघ्नन्तम इव पश्यामि विमर्थे ऽसमिन महामृधे 21 इत्य एवं चिन्तयन कृत्स्नम अहॊरात्राणि भारत अनिथ्रॊ निःसुखश चास्मि कुरूणां शम चिन्तया 22 कषयॊथयॊ ऽयं सुमहान कुरूणां परत्युपस्दितः अस्य चेत कलहस्यान्तः शमाथ अन्यॊ न विथ्यते 23 शमॊ मे रॊचते नित्यं पार्दैस तात न विग्रहः कुरुभ्यॊ हि सथा मन्ये पाण्डवाञ शक्तिमत्तरान |
1
[v] saṃjayasya vacaḥ śrutvā prajñā cakṣur nareśvaraḥ tataḥ saṃkhyātum ārebhe tad vaco guṇadoṣataḥ 2 prasaṃkhyāya ca saukṣmyeṇa guṇadoṣān vicakṣaṇaḥ yathāvan matitattvena jaya kāmaḥ sutān prati 3 balābale viniścitya yāthātathyena buddhimān śaktiṃ saṃkhyātum ārebhe tadā vai manujādhipaḥ 4 deva mānuṣayoḥ śaktyā tejasā caiva pāṇḍavān kurūñ śaktyālpatarayā duryodhanam athābravīt 5 duryodhaneyaṃ cintā me śaśvan nāpy upaśāmyati satyaṃ hy etad ahaṃ manye pratyakṣaṃ nānumānataḥ 6 ātmajeṣu paraṃ snehaṃ sarvabhūtāni kurvate priyāṇi caiṣāṃ kurvanti yathāśakti hitāni ca 7 evam evopakartṝṇāṃ prāyaśo lakṣayāmahe icchanti bahulaṃ santaḥ pratikartuṃ mahat priyam 8 agniḥ sācivya kartā syāt khāṇḍave tat kṛtaṃ smaran arjunasyātibhīme 'smin kuru pāṇḍusamāgame 9 jātagṛdhyābhipannāś ca pāṇḍavānām anekaśaḥ dharmādayo bhaviṣyanti samāhūtā divaukasaḥ 10 bhīṣmadroṇakṛpādīnāṃ bhayād aśanisaṃmitam rirakṣiṣantaḥ saṃrambhaṃ gamiṣyantīti me matiḥ 11 te deva sahitāḥ pārthā na śakyāḥ prativīkṣitum mānuṣeṇa naravyāghrā vīryavanto 'strapāragāḥ 12 durāsadaṃ yasya divyaṃ gāṇḍīvaṃ dhanur uttamam vāruṇau cākṣayau divyau śarapūrṇau maheṣudhī 13 vānaraś ca dhvajo divyo niḥsaṅgo dhūmavad gatiḥ rathaś ca caturantāyāṃ yasya nāsti samas tviṣā 14 mahāmeghanibhaś cāpi nirghoṣaḥ śrūyate janaiḥ mahāśani samaḥ śabdaḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ 15 yaṃ cātimānuṣaṃ vīrye kṛtsno loko vyavasyati devānām api jetāraṃ yaṃ viduḥ pārthivā raṇe 16 śatāni pañca caiveṣūn udvapann iva dṛśyate nimeṣāntaramātreṇa muñcan dūraṃ ca pātayan 17 yam āha bhīṣmo droṇaś ca kṛpo drauṇis tathaiva ca madrarājas tathā śalyo madhyasthā ye ca mānavāḥ 18 yuddhāyāvasthitaṃ pārthaṃ pārthivair atimānuṣaiḥ aśakyaṃ rathaśārdūlaṃ parājetum ariṃdamam 19 kṣipaty ekena vegena pañcabāṇaśatāni yaḥ sadṛśaṃ bāhuvīryeṇa kārtavīryasya pāṇḍavam 20 tam arjunaṃ maheṣvāsaṃ mahendropendra rakṣitam nighnantam iva paśyāmi vimarde 'smin mahāmṛdhe 21 ity evaṃ cintayan kṛtsnam ahorātrāṇi bhārata anidro niḥsukhaś cāsmi kurūṇāṃ śama cintayā 22 kṣayodayo 'yaṃ sumahān kurūṇāṃ pratyupasthitaḥ asya cet kalahasyāntaḥ śamād anyo na vidyate 23 śamo me rocate nityaṃ pārthais tāta na vigrahaḥ kurubhyo hi sadā manye pāṇḍavāñ śaktimattarān |