Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 6 Index  Previous  Next 

Book 6 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 6
Chapter 43

  1 [स]
      पूर्वाह्णे तस्य रौथ्रस्य युथ्धम अह्नॊ विशां पते
      परावर्तत महाघॊरं राज्ञां थेहावकर्तनम
  2 कुरूणां पाण्डवानां च संग्रामे विजिगीषताम
      सिंहानाम इव संह्राथॊ थिवम उर्वीं च नाथयन
  3 आसीत किल किला शब्थस तलशङ्खरवैः सह
      जज्ञिरे सिंहनाथाश च शूराणां परतिगर्जताम
  4 तलत्राभिहताश चैव जयाशब्था भरतर्षभ
      पत्तीनां पाथशब्थाश च वाजिनां च महास्वनाः
  5 तॊत्त्राङ्कुश निपाताश च आयुधानां च निस्वनाः
      घण्टा शब्थाश च नागानाम अन्यॊन्यम अभिधावताम
  6 तस्मिन समुथिते शब्थे तुमुले लॊमहर्षणे
      बभूव रदनिर्घॊषः पर्जन्यनिनथॊपमः
  7 ते मनः करूरम आधाय समभित्यक्तजीविताः
      पाण्डवान अभ्यवर्तन्त सर्व एवॊच्छ्रितध्वजाः
  8 सवयं शांतनवॊ राजन्न अभ्यधावथ धनंजयम
      परगृह्य कार्मुकं घॊरं कालथण्डॊपमं रणे
  9 अर्जुनॊ ऽपि धनुर गृह्य गाण्डीवं लॊकविश्रुतम
      अभ्यधावत तेजस्वी गाङ्गेयं रणमूर्धनि
  10 ताव उभौ कुरुशार्थूलौ परस्परवधैषिणौ
     गाङ्गेयस तु रणे पार्दं विथ्ध्वा नाकम्पयथ बली
     तदैव पाण्डवॊ राजन भीष्मं नाकम्पयथ युधि
 11 सात्यकिश च महेष्वासः कृतवर्माणम अभ्ययात
     तयॊः समभवथ युथ्धं तुमुलं लॊमहर्षणम
 12 सात्यकिः कृतवर्माणं कृतवर्मा च सात्यकिम
     आनर्हतुः शरैर घॊरैस तक्षमाणौ परस्परम
 13 तौ शराचित सर्वाङ्गौ शुशुभाते महाबलौ
     वसन्ते पुष्पशबलौ पुष्पिताव इव कुंशुकौ
 14 अभिमन्युर महेष्वासॊ बृहथ्बलम अयॊधयत
     ततः कॊसलकॊ राजा सौभथ्रस्य विशां पते
     धवजं चिच्छेथ समरे सारदिं च नयपातयत
 15 सौभथ्रस तु ततः करुथ्धं पातिते रदसारदौ
     बृहथ्बलं महाराज विव्याध नवभिः शरैः
 16 अदापराभ्यां भल्लाभ्यां पीताभ्याम अरिमर्थनः
     धवजम एकेन चिच्छेथ पार्ष्णिम एकेन सारदिम
     अन्यॊन्यं च शरैस तीक्ष्णैः करुथ्धौ राजंस ततक्षतुः
 17 मानिनं समरे थृप्तं कृतवैरं महारदम
     भीमसेनस तव सुतं थुर्यॊधनम अयॊधयत
 18 ताव उभौ नरशार्थूलौ कुरुमुख्यौ महाबलौ
     अन्यॊन्यं शरवर्षाभ्यां ववृषाते रणाजिरे
 19 तौ तु वीक्ष्य महात्मानौ कृतिनौ चित्रयॊधिनौ
     विस्मयः सर्वभूतानां समपथ्यत भारत
 20 थुःशासनस तु नकुलं परत्युथ्याय महारदम
     अविध्यन निशितैर बाणैर बहुभिर मर्मभेथिभिः
 21 तस्य माथ्री सुतः केतुं स शरं च शरासनम
     चिच्छेथ निशितैर बाणैः परहसन्न इव भारत
     अदैनं पञ्चविंशत्या कषुथ्रकाणां समार्थयत
 22 पुत्रस तु तव थुर्धर्षॊ नकुलस्य महाहवे
     युगेषां चिच्छिथे बाणैर धवजं चैव नयपातयत
 23 थुर्मुखः सहथेवं तु परत्युथ्याय महाबलम
     विव्याध शरवर्षेण यतमानं महाहवे
 24 सहथेवस ततॊ वीरॊ थुर्मुखस्य महाहवे
     शरेण भृशतीक्ष्णेन पातयाम आस सारदिम
 25 ताव अन्यॊन्यं समासाथ्य समरे युथ्धथुर्मथौ
     तरासयेतां शरैर घॊरैः कृतप्रतिकृतैषिणौ
 26 युधिष्ठिरः सवयं राजा मथ्रराजानम अभ्ययात
     तस्य मथ्राधिपश चापं थविधा चिच्छेथ मारिष
 27 तथ अपास्य धनुश छिन्नं कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः
     अन्यकार्मुकम आथाय वेगवथ बलवत्तरम
 28 ततॊ मथ्रेश्वरं राजा शरैः संनतपर्वभिः
     छाथयाम आस संक्रुथ्धस तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत
 29 धृष्टथ्युम्नस ततॊ थरॊणम अभ्यथ्रवत भारत
     तस्य थरॊणः सुसंक्रुथ्धः परासु करणं थृढम
     तरिधा चिच्छेथ समरे यतमानस्य कार्मुकम
 30 शरं चैव महाघॊरं कालथण्डम इवापरम
     परेषयाम आस समरे सॊ ऽसय काये नयमज्जत
 31 अदान्यथ धनुर आथाय सायकांश च चतुर्थश
     थरॊणं थरुपथपुत्रस तु परतिविव्याध संयुगे
     ताव अन्यॊन्यं सुसंक्रुथ्धौ चक्रतुः सुभृशं रणम
 32 सौमथत्तिं रणे शङ्खॊ रभसं रभसॊ युधि
     परत्युथ्ययौ महाराज तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत
 33 तस्य वै थक्षिणं वीरॊ निर्बिभेथ रणे भुजम
     सौमथत्तिस तदा शङ्खं जत्रु थेशे समाहनत
 34 तयॊः समभवथ युथ्धं घॊररूपं विशां पते
     थृप्तयॊः समरे तूर्णं वृत्रवासवयॊर इव
 35 बाह्लीकं तु रणे करुथ्धं करुथ्ध रूपॊ विशां पते
     अभ्यथ्रवथ अमेयात्मा धृष्टकेतुर महारदः
 36 बाह्लीकस तु ततॊ राजन धृष्टकेतुम अमर्षणम
     शरैर बहुभिर आनर्च्छत सिंहनाथम अदानथत
 37 चेथिराजस तु संक्रुथ्धॊ बाह्लीकं नवभिः शरैः
     विव्याध समरे तूर्णं मत्तॊ मत्तम इव थविपम
 38 तौ तत्र समरे करुथ्धौ नर्थन्तौ च मुहुर मुहुः
     समीयतुः सुसंक्रुथ्धाव अङ्गारक बुधाव इव
 39 राक्षसं करूरकर्माणं करूरकर्मा घटॊत्कचः
     अलम्बुसं परत्युथियाथ बलं शक्र इवाहवे
 40 घटॊत्कचस तु संक्रुथ्धॊ राक्षसं तं महाबलम
     नवत्या सायकैस तीक्ष्णैर थारयाम आस भारत
 41 अलम्बुसस तु समरे भैमसेनिं महाबलम
     बहुधा वारयाम आस शरैः संनतपर्वभिः
 42 वयभ्राजेतां ततस तौ तु संयुगे शरविक्षतौ
     यदा थेवासुरे युथ्धे बलशक्रौ महाबलौ
 43 शिखण्डी समरे राजन थरौणिम अभ्युथ्यतौ बली
     अश्वत्दामा ततः करुथ्धः शिखण्डिनम अवस्दितम
 44 नाराचेन सुतीक्ष्णेन भृशं विथ्ध्वा वयकम्पयत
     शिखण्ड्य अपि ततॊ राजन थरॊणपुत्रम अताडयत
 45 सायकेन सुपीतेन तीक्ष्णेन निशितेन च
     तौ जघ्नतुस तथान्यॊन्यं शरैर बहुविधैर मृधे
 46 भगथत्तं रणे शूरं विराटॊ वाहिनीपतिः
     अभ्ययात तवरितॊ राजंस ततॊ युथ्धम अवर्तत
 47 विराटॊ भगथत्तेन शरवर्षेण ताडितः
     अभ्यवर्षत सुसंक्रुथ्धॊ मेघॊ वृष्ट्या इवाचलम
 48 भगथत्तस ततस तूर्णं विराटं पृदिवीपतिम
     छाथयाम आस समरे मेघः सूर्यम इवॊथितम
 49 बृहत कषत्रं तु कैकेयं कृपः शारथ्वतॊ ययौ
     तं कृपः शरवर्षेण छाथयाम आस भारत
 50 गौतमं केकयः करुथ्धः शरवृष्ट्याभ्यपूरयत
     ताव अन्यॊन्यं हयान हत्वा धनुषी विनिकृत्य वै
 51 विरदाव असियुथ्धाय समीयतुर अमर्षणौ
     तयॊस तथ अभवथ युथ्धं घॊररूपं सुथारुणम
 52 थरुपथस तु ततॊ राजा सैन्धवं वै जयथ्रदम
     अभ्युथ्ययौ संप्रहृष्टॊ हृष्टरूपं परंतप
 53 ततः सैन्धवकॊ राजा थरुपथं विशिखैस तरिभिः
     ताडयाम आस समरे स च तं परत्यविध्यत
 54 तयॊः समभवथ युथ्धं घॊररूपं सुथारुणम
     ईक्षितृप्रीतिजननं शुक्राङ्गारकयॊर इव
 55 विकर्णस तु सुतस तुभ्यं सुत सॊमं महाबलम
     अभ्ययाज जवनैर अश्वैस ततॊ युथ्धम अवर्तत
 56 विकर्णः सुत सॊमं तु विथ्ध्वा नाकम्पयच छरैः
     सुत सॊमॊ विकर्णं च तथ अथ्भुतम इवाभवत
 57 सुशर्माणं नरव्याघ्रं चेकितानॊ महारदः
     अभ्यथ्रवत सुसंक्रुथ्धः पाण्डवार्दे पराक्रमी
 58 सुशर्मा तु महाराज चेकितानं महारदम
     महता शरवर्षेण वारयाम आस संयुगे
 59 चेकितानॊ ऽपि संरब्धः सुशर्माणं महाहवे
     पराच्छाथयत तम इषुभिर महामेघ इवाचलम
 60 शकुनिः परतिविन्ध्यं तु पराक्रान्तं पराक्रमी
     अभ्यथ्रवत राजेन्थ्र मत्तॊ मत्तम इव थविपम
 61 यौधिष्ठिरस तु संक्रुथ्धः सौबलं निशितैः शरैः
     वयथारयत संग्रामे मघवान इव थानवम
 62 शकुनिः परतिविन्ध्यं तु परतिविध्यन्तम आहवे
     वयथारयन महाप्राज्ञः शरैः संनतपर्वभिः
 63 सुथक्षिणं तु राजेन्थ्र काम्बॊजानां महारदम
     शरुतकर्मा पराक्रान्तम अभ्यथ्रवत संयुगे
 64 सुथक्षिणस तु समरे साहथेविं महारदम
     विथ्ध्वा नाकम्पयत वै मैनाकम इव पर्वतम
 65 शरुतकर्मा ततः करुथ्धः काम्बॊजानां महारदम
     शरैर बहुभिर आनर्छथ थरयन्न इव सर्वशः
 66 इरावान अद संक्रुथ्धः शरुतायुषम अमर्षणम
     परत्युथ्ययौ रणे यत्तॊ यत्त रूपतरं ततः
 67 आर्जुनिस तस्य समरे हयान हत्वा महारदः
     ननाथ सुमहन नाथं तत सैन्यं परत्यपूरयत
 68 शरुतायुस तव अद संक्रुथ्धः फाल्गुनेः समरे हयान
     निजघान गथाग्रेण ततॊ युथ्धम अवर्तत
 69 विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ कुन्तिभॊजं महारदम
     स सेनं स सुतं वीरं संससज्जतुर आहवे
 70 तत्राथ्भुतम अपश्याम आवन्त्यानां पराक्रमम
     यथ अयुध्यन सदिरा भूत्वा महत्या सेनया सह
 71 अनुविन्थस तु गथया कुन्तिभॊजम अताडयत
     कुन्तिभॊजस ततस तूर्णं शरव्रातैर अवाकिरत
 72 कुन्तिभॊजसुतश चापि विन्थं विव्याध सायकैः
     स च तं परतिविव्याध तथ अथ्भुतम इवाभवत
 73 केकया भरातरः पञ्च गान्धारान पञ्च मारिष
     स सैन्यास ते स सैन्यांश च यॊधयाम आसुर आहवे
 74 वीरबाहुश च ते पुत्रॊ वैराटिं रदसत्तमम
     उत्तरं यॊधयाम आस विव्याध निशितैः शरैः
     उत्तरश चापि तं घॊरं विव्याध निशितैः शरैः
 75 चेथिराट समरे राजन्न उलूकं समभिथ्रवत
     उलूकश चापि तं बाणैर निशितैर लॊमवाहिभिः
 76 तयॊर युथ्धं समभवथ घॊररूपं विशां पते
     थारयेतां सुसंक्रुथ्धाव अन्यॊन्यम अपराजितौ
 77 एवं थवंथ्व सहस्राणि रदवारणवाजिनाम
     पथातीनां च समरे तव तेषां च संकुलम
 78 मुहूर्तम इव तथ युथ्धम आसीन मधुरथर्शनम
     तत उन्मत्तवथ राजन न पराज्ञायत किं चन
 79 गजॊ गजेन समरे रदी च रदिनं ययौ
     अश्वॊ ऽशवं समभिप्रेत्य पथातिश च पथातिनम
 80 ततॊ युथ्धं सुथुर्धर्षं वयाकुलं समपथ्यत
     शूराणां समरे तत्र समासाथ्य परस्परम
 81 तत्र थेवर्षयः सिथ्धाश चारणाश च समागताः
     परैक्षन्त तथ रणं घॊरं थेवासुररणॊपमम
 82 ततॊ थन्ति सहस्राणि रदानां चापि मारिष
     अश्वौघाः पुरुषौघाश च विपरीतं समाययुः
 83 तत्र तत्रैव थृश्यन्ते रदवारणपत्तयः
     साथिनश च नरव्याघ्र युध्यमाना मुहुर मुहुः
  1 [s]
      pūrvāhṇe tasya raudrasya yuddham ahno viśāṃ pate
      prāvartata mahāghoraṃ rājñāṃ dehāvakartanam
  2 kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca saṃgrāme vijigīṣatām
      siṃhānām iva saṃhrādo divam urvīṃ ca nādayan
  3 āsīt kila kilā śabdas talaśaṅkharavaiḥ saha
      jajñire siṃhanādāś ca śūrāṇāṃ pratigarjatām
  4 talatrābhihatāś caiva jyāśabdā bharatarṣabha
      pattīnāṃ pādaśabdāś ca vājināṃ ca mahāsvanāḥ
  5 tottrāṅkuśa nipātāś ca āyudhānāṃ ca nisvanāḥ
      ghaṇṭā śabdāś ca nāgānām anyonyam abhidhāvatām
  6 tasmin samudite śabde tumule lomaharṣaṇe
      babhūva rathanirghoṣaḥ parjanyaninadopamaḥ
  7 te manaḥ krūram ādhāya samabhityaktajīvitāḥ
      pāṇḍavān abhyavartanta sarva evocchritadhvajāḥ
  8 svayaṃ śāṃtanavo rājann abhyadhāvad dhanaṃjayam
      pragṛhya kārmukaṃ ghoraṃ kāladaṇḍopamaṃ raṇe
  9 arjuno 'pi dhanur gṛhya gāṇḍīvaṃ lokaviśrutam
      abhyadhāvata tejasvī gāṅgeyaṃ raṇamūrdhani
  10 tāv ubhau kuruśārdūlau parasparavadhaiṣiṇau
     gāṅgeyas tu raṇe pārthaṃ viddhvā nākampayad balī
     tathaiva pāṇḍavo rājan bhīṣmaṃ nākampayad yudhi
 11 sātyakiś ca maheṣvāsaḥ kṛtavarmāṇam abhyayāt
     tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
 12 sātyakiḥ kṛtavarmāṇaṃ kṛtavarmā ca sātyakim
     ānarhatuḥ śarair ghorais takṣamāṇau parasparam
 13 tau śarācita sarvāṅgau śuśubhāte mahābalau
     vasante puṣpaśabalau puṣpitāv iva kuṃśukau
 14 abhimanyur maheṣvāso bṛhadbalam ayodhayat
     tataḥ kosalako rājā saubhadrasya viśāṃ pate
     dhvajaṃ ciccheda samare sārathiṃ ca nyapātayat
 15 saubhadras tu tataḥ kruddhaṃ pātite rathasārathau
     bṛhadbalaṃ mahārāja vivyādha navabhiḥ śaraiḥ
 16 athāparābhyāṃ bhallābhyāṃ pītābhyām arimardanaḥ
     dhvajam ekena ciccheda pārṣṇim ekena sārathim
     anyonyaṃ ca śarais tīkṣṇaiḥ kruddhau rājaṃs tatakṣatuḥ
 17 māninaṃ samare dṛptaṃ kṛtavairaṃ mahāratham
     bhīmasenas tava sutaṃ duryodhanam ayodhayat
 18 tāv ubhau naraśārdūlau kurumukhyau mahābalau
     anyonyaṃ śaravarṣābhyāṃ vavṛṣāte raṇājire
 19 tau tu vīkṣya mahātmānau kṛtinau citrayodhinau
     vismayaḥ sarvabhūtānāṃ samapadyata bhārata
 20 duḥśāsanas tu nakulaṃ pratyudyāya mahāratham
     avidhyan niśitair bāṇair bahubhir marmabhedibhiḥ
 21 tasya mādrī sutaḥ ketuṃ sa śaraṃ ca śarāsanam
     ciccheda niśitair bāṇaiḥ prahasann iva bhārata
     athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samārdayat
 22 putras tu tava durdharṣo nakulasya mahāhave
     yugeṣāṃ cicchide bāṇair dhvajaṃ caiva nyapātayat
 23 durmukhaḥ sahadevaṃ tu pratyudyāya mahābalam
     vivyādha śaravarṣeṇa yatamānaṃ mahāhave
 24 sahadevas tato vīro durmukhasya mahāhave
     śareṇa bhṛśatīkṣṇena pātayām āsa sārathim
 25 tāv anyonyaṃ samāsādya samare yuddhadurmadau
     trāsayetāṃ śarair ghoraiḥ kṛtapratikṛtaiṣiṇau
 26 yudhiṣṭhiraḥ svayaṃ rājā madrarājānam abhyayāt
     tasya madrādhipaś cāpaṃ dvidhā ciccheda māriṣa
 27 tad apāsya dhanuś chinnaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
     anyakārmukam ādāya vegavad balavattaram
 28 tato madreśvaraṃ rājā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
     chādayām āsa saṃkruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
 29 dhṛṣṭadyumnas tato droṇam abhyadravata bhārata
     tasya droṇaḥ susaṃkruddhaḥ parāsu karaṇaṃ dṛḍham
     tridhā ciccheda samare yatamānasya kārmukam
 30 śaraṃ caiva mahāghoraṃ kāladaṇḍam ivāparam
     preṣayām āsa samare so 'sya kāye nyamajjata
 31 athānyad dhanur ādāya sāyakāṃś ca caturdaśa
     droṇaṃ drupadaputras tu prativivyādha saṃyuge
     tāv anyonyaṃ susaṃkruddhau cakratuḥ subhṛśaṃ raṇam
 32 saumadattiṃ raṇe śaṅkho rabhasaṃ rabhaso yudhi
     pratyudyayau mahārāja tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
 33 tasya vai dakṣiṇaṃ vīro nirbibheda raṇe bhujam
     saumadattis tathā śaṅkhaṃ jatru deśe samāhanat
 34 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate
     dṛptayoḥ samare tūrṇaṃ vṛtravāsavayor iva
 35 bāhlīkaṃ tu raṇe kruddhaṃ kruddha rūpo viśāṃ pate
     abhyadravad ameyātmā dhṛṣṭaketur mahārathaḥ
 36 bāhlīkas tu tato rājan dhṛṣṭaketum amarṣaṇam
     śarair bahubhir ānarcchat siṃhanādam athānadat
 37 cedirājas tu saṃkruddho bāhlīkaṃ navabhiḥ śaraiḥ
     vivyādha samare tūrṇaṃ matto mattam iva dvipam
 38 tau tatra samare kruddhau nardantau ca muhur muhuḥ
     samīyatuḥ susaṃkruddhāv aṅgāraka budhāv iva
 39 rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ krūrakarmā ghaṭotkacaḥ
     alambusaṃ pratyudiyād balaṃ śakra ivāhave
 40 ghaṭotkacas tu saṃkruddho rākṣasaṃ taṃ mahābalam
     navatyā sāyakais tīkṣṇair dārayām āsa bhārata
 41 alambusas tu samare bhaimaseniṃ mahābalam
     bahudhā vārayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
 42 vyabhrājetāṃ tatas tau tu saṃyuge śaravikṣatau
     yathā devāsure yuddhe balaśakrau mahābalau
 43 śikhaṇḍī samare rājan drauṇim abhyudyatau balī
     aśvatthāmā tataḥ kruddhaḥ śikhaṇḍinam avasthitam
 44 nārācena sutīkṣṇena bhṛśaṃ viddhvā vyakampayat
     śikhaṇḍy api tato rājan droṇaputram atāḍayat
 45 sāyakena supītena tīkṣṇena niśitena ca
     tau jaghnatus tadānyonyaṃ śarair bahuvidhair mṛdhe
 46 bhagadattaṃ raṇe śūraṃ virāṭo vāhinīpatiḥ
     abhyayāt tvarito rājaṃs tato yuddham avartata
 47 virāṭo bhagadattena śaravarṣeṇa tāḍitaḥ
     abhyavarṣat susaṃkruddho megho vṛṣṭyā ivācalam
 48 bhagadattas tatas tūrṇaṃ virāṭaṃ pṛthivīpatim
     chādayām āsa samare meghaḥ sūryam ivoditam
 49 bṛhat kṣatraṃ tu kaikeyaṃ kṛpaḥ śāradvato yayau
     taṃ kṛpaḥ śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata
 50 gautamaṃ kekayaḥ kruddhaḥ śaravṛṣṭyābhyapūrayat
     tāv anyonyaṃ hayān hatvā dhanuṣī vinikṛtya vai
 51 virathāv asiyuddhāya samīyatur amarṣaṇau
     tayos tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam
 52 drupadas tu tato rājā saindhavaṃ vai jayadratham
     abhyudyayau saṃprahṛṣṭo hṛṣṭarūpaṃ paraṃtapa
 53 tataḥ saindhavako rājā drupadaṃ viśikhais tribhiḥ
     tāḍayām āsa samare sa ca taṃ pratyavidhyata
 54 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam
     īkṣitṛprītijananaṃ śukrāṅgārakayor iva
 55 vikarṇas tu sutas tubhyaṃ suta somaṃ mahābalam
     abhyayāj javanair aśvais tato yuddham avartata
 56 vikarṇaḥ suta somaṃ tu viddhvā nākampayac charaiḥ
     suta somo vikarṇaṃ ca tad adbhutam ivābhavat
 57 suśarmāṇaṃ naravyāghraṃ cekitāno mahārathaḥ
     abhyadravat susaṃkruddhaḥ pāṇḍavārthe parākramī
 58 suśarmā tu mahārāja cekitānaṃ mahāratham
     mahatā śaravarṣeṇa vārayām āsa saṃyuge
 59 cekitāno 'pi saṃrabdhaḥ suśarmāṇaṃ mahāhave
     prācchādayat tam iṣubhir mahāmegha ivācalam
 60 śakuniḥ prativindhyaṃ tu parākrāntaṃ parākramī
     abhyadravata rājendra matto mattam iva dvipam
 61 yaudhiṣṭhiras tu saṃkruddhaḥ saubalaṃ niśitaiḥ śaraiḥ
     vyadārayata saṃgrāme maghavān iva dānavam
 62 śakuniḥ prativindhyaṃ tu pratividhyantam āhave
     vyadārayan mahāprājñaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
 63 sudakṣiṇaṃ tu rājendra kāmbojānāṃ mahāratham
     śrutakarmā parākrāntam abhyadravata saṃyuge
 64 sudakṣiṇas tu samare sāhadeviṃ mahāratham
     viddhvā nākampayata vai mainākam iva parvatam
 65 śrutakarmā tataḥ kruddhaḥ kāmbojānāṃ mahāratham
     śarair bahubhir ānarchad darayann iva sarvaśaḥ
 66 irāvān atha saṃkruddhaḥ śrutāyuṣam amarṣaṇam
     pratyudyayau raṇe yatto yatta rūpataraṃ tataḥ
 67 ārjunis tasya samare hayān hatvā mahārathaḥ
     nanāda sumahan nādaṃ tat sainyaṃ pratyapūrayat
 68 śrutāyus tv atha saṃkruddhaḥ phālguneḥ samare hayān
     nijaghāna gadāgreṇa tato yuddham avartata
 69 vindānuvindāv āvantyau kuntibhojaṃ mahāratham
     sa senaṃ sa sutaṃ vīraṃ saṃsasajjatur āhave
 70 tatrādbhutam apaśyāma āvantyānāṃ parākramam
     yad ayudhyan sthirā bhūtvā mahatyā senayā saha
 71 anuvindas tu gadayā kuntibhojam atāḍayat
     kuntibhojas tatas tūrṇaṃ śaravrātair avākirat
 72 kuntibhojasutaś cāpi vindaṃ vivyādha sāyakaiḥ
     sa ca taṃ prativivyādha tad adbhutam ivābhavat
 73 kekayā bhrātaraḥ pañca gāndhārān pañca māriṣa
     sa sainyās te sa sainyāṃś ca yodhayām āsur āhave
 74 vīrabāhuś ca te putro vairāṭiṃ rathasattamam
     uttaraṃ yodhayām āsa vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ
     uttaraś cāpi taṃ ghoraṃ vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ
 75 cedirāṭ samare rājann ulūkaṃ samabhidravat
     ulūkaś cāpi taṃ bāṇair niśitair lomavāhibhiḥ
 76 tayor yuddhaṃ samabhavad ghorarūpaṃ viśāṃ pate
     dārayetāṃ susaṃkruddhāv anyonyam aparājitau
 77 evaṃ dvaṃdva sahasrāṇi rathavāraṇavājinām
     padātīnāṃ ca samare tava teṣāṃ ca saṃkulam
 78 muhūrtam iva tad yuddham āsīn madhuradarśanam
     tata unmattavad rājan na prājñāyata kiṃ cana
 79 gajo gajena samare rathī ca rathinaṃ yayau
     aśvo 'śvaṃ samabhipretya padātiś ca padātinam
 80 tato yuddhaṃ sudurdharṣaṃ vyākulaṃ samapadyata
     śūrāṇāṃ samare tatra samāsādya parasparam
 81 tatra devarṣayaḥ siddhāś cāraṇāś ca samāgatāḥ
     praikṣanta tad raṇaṃ ghoraṃ devāsuraraṇopamam
 82 tato danti sahasrāṇi rathānāṃ cāpi māriṣa
     aśvaughāḥ puruṣaughāś ca viparītaṃ samāyayuḥ
 83 tatra tatraiva dṛśyante rathavāraṇapattayaḥ
     sādinaś ca naravyāghra yudhyamānā muhur muhuḥ


Next: Chapter 44