|
1
[स] पूर्वाह्णे तस्य रौथ्रस्य युथ्धम अह्नॊ विशां पते परावर्तत महाघॊरं राज्ञां थेहावकर्तनम 2 कुरूणां पाण्डवानां च संग्रामे विजिगीषताम सिंहानाम इव संह्राथॊ थिवम उर्वीं च नाथयन 3 आसीत किल किला शब्थस तलशङ्खरवैः सह जज्ञिरे सिंहनाथाश च शूराणां परतिगर्जताम 4 तलत्राभिहताश चैव जयाशब्था भरतर्षभ पत्तीनां पाथशब्थाश च वाजिनां च महास्वनाः 5 तॊत्त्राङ्कुश निपाताश च आयुधानां च निस्वनाः घण्टा शब्थाश च नागानाम अन्यॊन्यम अभिधावताम 6 तस्मिन समुथिते शब्थे तुमुले लॊमहर्षणे बभूव रदनिर्घॊषः पर्जन्यनिनथॊपमः 7 ते मनः करूरम आधाय समभित्यक्तजीविताः पाण्डवान अभ्यवर्तन्त सर्व एवॊच्छ्रितध्वजाः 8 सवयं शांतनवॊ राजन्न अभ्यधावथ धनंजयम परगृह्य कार्मुकं घॊरं कालथण्डॊपमं रणे 9 अर्जुनॊ ऽपि धनुर गृह्य गाण्डीवं लॊकविश्रुतम अभ्यधावत तेजस्वी गाङ्गेयं रणमूर्धनि 10 ताव उभौ कुरुशार्थूलौ परस्परवधैषिणौ गाङ्गेयस तु रणे पार्दं विथ्ध्वा नाकम्पयथ बली तदैव पाण्डवॊ राजन भीष्मं नाकम्पयथ युधि 11 सात्यकिश च महेष्वासः कृतवर्माणम अभ्ययात तयॊः समभवथ युथ्धं तुमुलं लॊमहर्षणम 12 सात्यकिः कृतवर्माणं कृतवर्मा च सात्यकिम आनर्हतुः शरैर घॊरैस तक्षमाणौ परस्परम 13 तौ शराचित सर्वाङ्गौ शुशुभाते महाबलौ वसन्ते पुष्पशबलौ पुष्पिताव इव कुंशुकौ 14 अभिमन्युर महेष्वासॊ बृहथ्बलम अयॊधयत ततः कॊसलकॊ राजा सौभथ्रस्य विशां पते धवजं चिच्छेथ समरे सारदिं च नयपातयत 15 सौभथ्रस तु ततः करुथ्धं पातिते रदसारदौ बृहथ्बलं महाराज विव्याध नवभिः शरैः 16 अदापराभ्यां भल्लाभ्यां पीताभ्याम अरिमर्थनः धवजम एकेन चिच्छेथ पार्ष्णिम एकेन सारदिम अन्यॊन्यं च शरैस तीक्ष्णैः करुथ्धौ राजंस ततक्षतुः 17 मानिनं समरे थृप्तं कृतवैरं महारदम भीमसेनस तव सुतं थुर्यॊधनम अयॊधयत 18 ताव उभौ नरशार्थूलौ कुरुमुख्यौ महाबलौ अन्यॊन्यं शरवर्षाभ्यां ववृषाते रणाजिरे 19 तौ तु वीक्ष्य महात्मानौ कृतिनौ चित्रयॊधिनौ विस्मयः सर्वभूतानां समपथ्यत भारत 20 थुःशासनस तु नकुलं परत्युथ्याय महारदम अविध्यन निशितैर बाणैर बहुभिर मर्मभेथिभिः 21 तस्य माथ्री सुतः केतुं स शरं च शरासनम चिच्छेथ निशितैर बाणैः परहसन्न इव भारत अदैनं पञ्चविंशत्या कषुथ्रकाणां समार्थयत 22 पुत्रस तु तव थुर्धर्षॊ नकुलस्य महाहवे युगेषां चिच्छिथे बाणैर धवजं चैव नयपातयत 23 थुर्मुखः सहथेवं तु परत्युथ्याय महाबलम विव्याध शरवर्षेण यतमानं महाहवे 24 सहथेवस ततॊ वीरॊ थुर्मुखस्य महाहवे शरेण भृशतीक्ष्णेन पातयाम आस सारदिम 25 ताव अन्यॊन्यं समासाथ्य समरे युथ्धथुर्मथौ तरासयेतां शरैर घॊरैः कृतप्रतिकृतैषिणौ 26 युधिष्ठिरः सवयं राजा मथ्रराजानम अभ्ययात तस्य मथ्राधिपश चापं थविधा चिच्छेथ मारिष 27 तथ अपास्य धनुश छिन्नं कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः अन्यकार्मुकम आथाय वेगवथ बलवत्तरम 28 ततॊ मथ्रेश्वरं राजा शरैः संनतपर्वभिः छाथयाम आस संक्रुथ्धस तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 29 धृष्टथ्युम्नस ततॊ थरॊणम अभ्यथ्रवत भारत तस्य थरॊणः सुसंक्रुथ्धः परासु करणं थृढम तरिधा चिच्छेथ समरे यतमानस्य कार्मुकम 30 शरं चैव महाघॊरं कालथण्डम इवापरम परेषयाम आस समरे सॊ ऽसय काये नयमज्जत 31 अदान्यथ धनुर आथाय सायकांश च चतुर्थश थरॊणं थरुपथपुत्रस तु परतिविव्याध संयुगे ताव अन्यॊन्यं सुसंक्रुथ्धौ चक्रतुः सुभृशं रणम 32 सौमथत्तिं रणे शङ्खॊ रभसं रभसॊ युधि परत्युथ्ययौ महाराज तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 33 तस्य वै थक्षिणं वीरॊ निर्बिभेथ रणे भुजम सौमथत्तिस तदा शङ्खं जत्रु थेशे समाहनत 34 तयॊः समभवथ युथ्धं घॊररूपं विशां पते थृप्तयॊः समरे तूर्णं वृत्रवासवयॊर इव 35 बाह्लीकं तु रणे करुथ्धं करुथ्ध रूपॊ विशां पते अभ्यथ्रवथ अमेयात्मा धृष्टकेतुर महारदः 36 बाह्लीकस तु ततॊ राजन धृष्टकेतुम अमर्षणम शरैर बहुभिर आनर्च्छत सिंहनाथम अदानथत 37 चेथिराजस तु संक्रुथ्धॊ बाह्लीकं नवभिः शरैः विव्याध समरे तूर्णं मत्तॊ मत्तम इव थविपम 38 तौ तत्र समरे करुथ्धौ नर्थन्तौ च मुहुर मुहुः समीयतुः सुसंक्रुथ्धाव अङ्गारक बुधाव इव 39 राक्षसं करूरकर्माणं करूरकर्मा घटॊत्कचः अलम्बुसं परत्युथियाथ बलं शक्र इवाहवे 40 घटॊत्कचस तु संक्रुथ्धॊ राक्षसं तं महाबलम नवत्या सायकैस तीक्ष्णैर थारयाम आस भारत 41 अलम्बुसस तु समरे भैमसेनिं महाबलम बहुधा वारयाम आस शरैः संनतपर्वभिः 42 वयभ्राजेतां ततस तौ तु संयुगे शरविक्षतौ यदा थेवासुरे युथ्धे बलशक्रौ महाबलौ 43 शिखण्डी समरे राजन थरौणिम अभ्युथ्यतौ बली अश्वत्दामा ततः करुथ्धः शिखण्डिनम अवस्दितम 44 नाराचेन सुतीक्ष्णेन भृशं विथ्ध्वा वयकम्पयत शिखण्ड्य अपि ततॊ राजन थरॊणपुत्रम अताडयत 45 सायकेन सुपीतेन तीक्ष्णेन निशितेन च तौ जघ्नतुस तथान्यॊन्यं शरैर बहुविधैर मृधे 46 भगथत्तं रणे शूरं विराटॊ वाहिनीपतिः अभ्ययात तवरितॊ राजंस ततॊ युथ्धम अवर्तत 47 विराटॊ भगथत्तेन शरवर्षेण ताडितः अभ्यवर्षत सुसंक्रुथ्धॊ मेघॊ वृष्ट्या इवाचलम 48 भगथत्तस ततस तूर्णं विराटं पृदिवीपतिम छाथयाम आस समरे मेघः सूर्यम इवॊथितम 49 बृहत कषत्रं तु कैकेयं कृपः शारथ्वतॊ ययौ तं कृपः शरवर्षेण छाथयाम आस भारत 50 गौतमं केकयः करुथ्धः शरवृष्ट्याभ्यपूरयत ताव अन्यॊन्यं हयान हत्वा धनुषी विनिकृत्य वै 51 विरदाव असियुथ्धाय समीयतुर अमर्षणौ तयॊस तथ अभवथ युथ्धं घॊररूपं सुथारुणम 52 थरुपथस तु ततॊ राजा सैन्धवं वै जयथ्रदम अभ्युथ्ययौ संप्रहृष्टॊ हृष्टरूपं परंतप 53 ततः सैन्धवकॊ राजा थरुपथं विशिखैस तरिभिः ताडयाम आस समरे स च तं परत्यविध्यत 54 तयॊः समभवथ युथ्धं घॊररूपं सुथारुणम ईक्षितृप्रीतिजननं शुक्राङ्गारकयॊर इव 55 विकर्णस तु सुतस तुभ्यं सुत सॊमं महाबलम अभ्ययाज जवनैर अश्वैस ततॊ युथ्धम अवर्तत 56 विकर्णः सुत सॊमं तु विथ्ध्वा नाकम्पयच छरैः सुत सॊमॊ विकर्णं च तथ अथ्भुतम इवाभवत 57 सुशर्माणं नरव्याघ्रं चेकितानॊ महारदः अभ्यथ्रवत सुसंक्रुथ्धः पाण्डवार्दे पराक्रमी 58 सुशर्मा तु महाराज चेकितानं महारदम महता शरवर्षेण वारयाम आस संयुगे 59 चेकितानॊ ऽपि संरब्धः सुशर्माणं महाहवे पराच्छाथयत तम इषुभिर महामेघ इवाचलम 60 शकुनिः परतिविन्ध्यं तु पराक्रान्तं पराक्रमी अभ्यथ्रवत राजेन्थ्र मत्तॊ मत्तम इव थविपम 61 यौधिष्ठिरस तु संक्रुथ्धः सौबलं निशितैः शरैः वयथारयत संग्रामे मघवान इव थानवम 62 शकुनिः परतिविन्ध्यं तु परतिविध्यन्तम आहवे वयथारयन महाप्राज्ञः शरैः संनतपर्वभिः 63 सुथक्षिणं तु राजेन्थ्र काम्बॊजानां महारदम शरुतकर्मा पराक्रान्तम अभ्यथ्रवत संयुगे 64 सुथक्षिणस तु समरे साहथेविं महारदम विथ्ध्वा नाकम्पयत वै मैनाकम इव पर्वतम 65 शरुतकर्मा ततः करुथ्धः काम्बॊजानां महारदम शरैर बहुभिर आनर्छथ थरयन्न इव सर्वशः 66 इरावान अद संक्रुथ्धः शरुतायुषम अमर्षणम परत्युथ्ययौ रणे यत्तॊ यत्त रूपतरं ततः 67 आर्जुनिस तस्य समरे हयान हत्वा महारदः ननाथ सुमहन नाथं तत सैन्यं परत्यपूरयत 68 शरुतायुस तव अद संक्रुथ्धः फाल्गुनेः समरे हयान निजघान गथाग्रेण ततॊ युथ्धम अवर्तत 69 विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ कुन्तिभॊजं महारदम स सेनं स सुतं वीरं संससज्जतुर आहवे 70 तत्राथ्भुतम अपश्याम आवन्त्यानां पराक्रमम यथ अयुध्यन सदिरा भूत्वा महत्या सेनया सह 71 अनुविन्थस तु गथया कुन्तिभॊजम अताडयत कुन्तिभॊजस ततस तूर्णं शरव्रातैर अवाकिरत 72 कुन्तिभॊजसुतश चापि विन्थं विव्याध सायकैः स च तं परतिविव्याध तथ अथ्भुतम इवाभवत 73 केकया भरातरः पञ्च गान्धारान पञ्च मारिष स सैन्यास ते स सैन्यांश च यॊधयाम आसुर आहवे 74 वीरबाहुश च ते पुत्रॊ वैराटिं रदसत्तमम उत्तरं यॊधयाम आस विव्याध निशितैः शरैः उत्तरश चापि तं घॊरं विव्याध निशितैः शरैः 75 चेथिराट समरे राजन्न उलूकं समभिथ्रवत उलूकश चापि तं बाणैर निशितैर लॊमवाहिभिः 76 तयॊर युथ्धं समभवथ घॊररूपं विशां पते थारयेतां सुसंक्रुथ्धाव अन्यॊन्यम अपराजितौ 77 एवं थवंथ्व सहस्राणि रदवारणवाजिनाम पथातीनां च समरे तव तेषां च संकुलम 78 मुहूर्तम इव तथ युथ्धम आसीन मधुरथर्शनम तत उन्मत्तवथ राजन न पराज्ञायत किं चन 79 गजॊ गजेन समरे रदी च रदिनं ययौ अश्वॊ ऽशवं समभिप्रेत्य पथातिश च पथातिनम 80 ततॊ युथ्धं सुथुर्धर्षं वयाकुलं समपथ्यत शूराणां समरे तत्र समासाथ्य परस्परम 81 तत्र थेवर्षयः सिथ्धाश चारणाश च समागताः परैक्षन्त तथ रणं घॊरं थेवासुररणॊपमम 82 ततॊ थन्ति सहस्राणि रदानां चापि मारिष अश्वौघाः पुरुषौघाश च विपरीतं समाययुः 83 तत्र तत्रैव थृश्यन्ते रदवारणपत्तयः साथिनश च नरव्याघ्र युध्यमाना मुहुर मुहुः |
1
[s] pūrvāhṇe tasya raudrasya yuddham ahno viśāṃ pate prāvartata mahāghoraṃ rājñāṃ dehāvakartanam 2 kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca saṃgrāme vijigīṣatām siṃhānām iva saṃhrādo divam urvīṃ ca nādayan 3 āsīt kila kilā śabdas talaśaṅkharavaiḥ saha jajñire siṃhanādāś ca śūrāṇāṃ pratigarjatām 4 talatrābhihatāś caiva jyāśabdā bharatarṣabha pattīnāṃ pādaśabdāś ca vājināṃ ca mahāsvanāḥ 5 tottrāṅkuśa nipātāś ca āyudhānāṃ ca nisvanāḥ ghaṇṭā śabdāś ca nāgānām anyonyam abhidhāvatām 6 tasmin samudite śabde tumule lomaharṣaṇe babhūva rathanirghoṣaḥ parjanyaninadopamaḥ 7 te manaḥ krūram ādhāya samabhityaktajīvitāḥ pāṇḍavān abhyavartanta sarva evocchritadhvajāḥ 8 svayaṃ śāṃtanavo rājann abhyadhāvad dhanaṃjayam pragṛhya kārmukaṃ ghoraṃ kāladaṇḍopamaṃ raṇe 9 arjuno 'pi dhanur gṛhya gāṇḍīvaṃ lokaviśrutam abhyadhāvata tejasvī gāṅgeyaṃ raṇamūrdhani 10 tāv ubhau kuruśārdūlau parasparavadhaiṣiṇau gāṅgeyas tu raṇe pārthaṃ viddhvā nākampayad balī tathaiva pāṇḍavo rājan bhīṣmaṃ nākampayad yudhi 11 sātyakiś ca maheṣvāsaḥ kṛtavarmāṇam abhyayāt tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam 12 sātyakiḥ kṛtavarmāṇaṃ kṛtavarmā ca sātyakim ānarhatuḥ śarair ghorais takṣamāṇau parasparam 13 tau śarācita sarvāṅgau śuśubhāte mahābalau vasante puṣpaśabalau puṣpitāv iva kuṃśukau 14 abhimanyur maheṣvāso bṛhadbalam ayodhayat tataḥ kosalako rājā saubhadrasya viśāṃ pate dhvajaṃ ciccheda samare sārathiṃ ca nyapātayat 15 saubhadras tu tataḥ kruddhaṃ pātite rathasārathau bṛhadbalaṃ mahārāja vivyādha navabhiḥ śaraiḥ 16 athāparābhyāṃ bhallābhyāṃ pītābhyām arimardanaḥ dhvajam ekena ciccheda pārṣṇim ekena sārathim anyonyaṃ ca śarais tīkṣṇaiḥ kruddhau rājaṃs tatakṣatuḥ 17 māninaṃ samare dṛptaṃ kṛtavairaṃ mahāratham bhīmasenas tava sutaṃ duryodhanam ayodhayat 18 tāv ubhau naraśārdūlau kurumukhyau mahābalau anyonyaṃ śaravarṣābhyāṃ vavṛṣāte raṇājire 19 tau tu vīkṣya mahātmānau kṛtinau citrayodhinau vismayaḥ sarvabhūtānāṃ samapadyata bhārata 20 duḥśāsanas tu nakulaṃ pratyudyāya mahāratham avidhyan niśitair bāṇair bahubhir marmabhedibhiḥ 21 tasya mādrī sutaḥ ketuṃ sa śaraṃ ca śarāsanam ciccheda niśitair bāṇaiḥ prahasann iva bhārata athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samārdayat 22 putras tu tava durdharṣo nakulasya mahāhave yugeṣāṃ cicchide bāṇair dhvajaṃ caiva nyapātayat 23 durmukhaḥ sahadevaṃ tu pratyudyāya mahābalam vivyādha śaravarṣeṇa yatamānaṃ mahāhave 24 sahadevas tato vīro durmukhasya mahāhave śareṇa bhṛśatīkṣṇena pātayām āsa sārathim 25 tāv anyonyaṃ samāsādya samare yuddhadurmadau trāsayetāṃ śarair ghoraiḥ kṛtapratikṛtaiṣiṇau 26 yudhiṣṭhiraḥ svayaṃ rājā madrarājānam abhyayāt tasya madrādhipaś cāpaṃ dvidhā ciccheda māriṣa 27 tad apāsya dhanuś chinnaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ anyakārmukam ādāya vegavad balavattaram 28 tato madreśvaraṃ rājā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ chādayām āsa saṃkruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 29 dhṛṣṭadyumnas tato droṇam abhyadravata bhārata tasya droṇaḥ susaṃkruddhaḥ parāsu karaṇaṃ dṛḍham tridhā ciccheda samare yatamānasya kārmukam 30 śaraṃ caiva mahāghoraṃ kāladaṇḍam ivāparam preṣayām āsa samare so 'sya kāye nyamajjata 31 athānyad dhanur ādāya sāyakāṃś ca caturdaśa droṇaṃ drupadaputras tu prativivyādha saṃyuge tāv anyonyaṃ susaṃkruddhau cakratuḥ subhṛśaṃ raṇam 32 saumadattiṃ raṇe śaṅkho rabhasaṃ rabhaso yudhi pratyudyayau mahārāja tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 33 tasya vai dakṣiṇaṃ vīro nirbibheda raṇe bhujam saumadattis tathā śaṅkhaṃ jatru deśe samāhanat 34 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate dṛptayoḥ samare tūrṇaṃ vṛtravāsavayor iva 35 bāhlīkaṃ tu raṇe kruddhaṃ kruddha rūpo viśāṃ pate abhyadravad ameyātmā dhṛṣṭaketur mahārathaḥ 36 bāhlīkas tu tato rājan dhṛṣṭaketum amarṣaṇam śarair bahubhir ānarcchat siṃhanādam athānadat 37 cedirājas tu saṃkruddho bāhlīkaṃ navabhiḥ śaraiḥ vivyādha samare tūrṇaṃ matto mattam iva dvipam 38 tau tatra samare kruddhau nardantau ca muhur muhuḥ samīyatuḥ susaṃkruddhāv aṅgāraka budhāv iva 39 rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ krūrakarmā ghaṭotkacaḥ alambusaṃ pratyudiyād balaṃ śakra ivāhave 40 ghaṭotkacas tu saṃkruddho rākṣasaṃ taṃ mahābalam navatyā sāyakais tīkṣṇair dārayām āsa bhārata 41 alambusas tu samare bhaimaseniṃ mahābalam bahudhā vārayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 42 vyabhrājetāṃ tatas tau tu saṃyuge śaravikṣatau yathā devāsure yuddhe balaśakrau mahābalau 43 śikhaṇḍī samare rājan drauṇim abhyudyatau balī aśvatthāmā tataḥ kruddhaḥ śikhaṇḍinam avasthitam 44 nārācena sutīkṣṇena bhṛśaṃ viddhvā vyakampayat śikhaṇḍy api tato rājan droṇaputram atāḍayat 45 sāyakena supītena tīkṣṇena niśitena ca tau jaghnatus tadānyonyaṃ śarair bahuvidhair mṛdhe 46 bhagadattaṃ raṇe śūraṃ virāṭo vāhinīpatiḥ abhyayāt tvarito rājaṃs tato yuddham avartata 47 virāṭo bhagadattena śaravarṣeṇa tāḍitaḥ abhyavarṣat susaṃkruddho megho vṛṣṭyā ivācalam 48 bhagadattas tatas tūrṇaṃ virāṭaṃ pṛthivīpatim chādayām āsa samare meghaḥ sūryam ivoditam 49 bṛhat kṣatraṃ tu kaikeyaṃ kṛpaḥ śāradvato yayau taṃ kṛpaḥ śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata 50 gautamaṃ kekayaḥ kruddhaḥ śaravṛṣṭyābhyapūrayat tāv anyonyaṃ hayān hatvā dhanuṣī vinikṛtya vai 51 virathāv asiyuddhāya samīyatur amarṣaṇau tayos tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam 52 drupadas tu tato rājā saindhavaṃ vai jayadratham abhyudyayau saṃprahṛṣṭo hṛṣṭarūpaṃ paraṃtapa 53 tataḥ saindhavako rājā drupadaṃ viśikhais tribhiḥ tāḍayām āsa samare sa ca taṃ pratyavidhyata 54 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam īkṣitṛprītijananaṃ śukrāṅgārakayor iva 55 vikarṇas tu sutas tubhyaṃ suta somaṃ mahābalam abhyayāj javanair aśvais tato yuddham avartata 56 vikarṇaḥ suta somaṃ tu viddhvā nākampayac charaiḥ suta somo vikarṇaṃ ca tad adbhutam ivābhavat 57 suśarmāṇaṃ naravyāghraṃ cekitāno mahārathaḥ abhyadravat susaṃkruddhaḥ pāṇḍavārthe parākramī 58 suśarmā tu mahārāja cekitānaṃ mahāratham mahatā śaravarṣeṇa vārayām āsa saṃyuge 59 cekitāno 'pi saṃrabdhaḥ suśarmāṇaṃ mahāhave prācchādayat tam iṣubhir mahāmegha ivācalam 60 śakuniḥ prativindhyaṃ tu parākrāntaṃ parākramī abhyadravata rājendra matto mattam iva dvipam 61 yaudhiṣṭhiras tu saṃkruddhaḥ saubalaṃ niśitaiḥ śaraiḥ vyadārayata saṃgrāme maghavān iva dānavam 62 śakuniḥ prativindhyaṃ tu pratividhyantam āhave vyadārayan mahāprājñaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 63 sudakṣiṇaṃ tu rājendra kāmbojānāṃ mahāratham śrutakarmā parākrāntam abhyadravata saṃyuge 64 sudakṣiṇas tu samare sāhadeviṃ mahāratham viddhvā nākampayata vai mainākam iva parvatam 65 śrutakarmā tataḥ kruddhaḥ kāmbojānāṃ mahāratham śarair bahubhir ānarchad darayann iva sarvaśaḥ 66 irāvān atha saṃkruddhaḥ śrutāyuṣam amarṣaṇam pratyudyayau raṇe yatto yatta rūpataraṃ tataḥ 67 ārjunis tasya samare hayān hatvā mahārathaḥ nanāda sumahan nādaṃ tat sainyaṃ pratyapūrayat 68 śrutāyus tv atha saṃkruddhaḥ phālguneḥ samare hayān nijaghāna gadāgreṇa tato yuddham avartata 69 vindānuvindāv āvantyau kuntibhojaṃ mahāratham sa senaṃ sa sutaṃ vīraṃ saṃsasajjatur āhave 70 tatrādbhutam apaśyāma āvantyānāṃ parākramam yad ayudhyan sthirā bhūtvā mahatyā senayā saha 71 anuvindas tu gadayā kuntibhojam atāḍayat kuntibhojas tatas tūrṇaṃ śaravrātair avākirat 72 kuntibhojasutaś cāpi vindaṃ vivyādha sāyakaiḥ sa ca taṃ prativivyādha tad adbhutam ivābhavat 73 kekayā bhrātaraḥ pañca gāndhārān pañca māriṣa sa sainyās te sa sainyāṃś ca yodhayām āsur āhave 74 vīrabāhuś ca te putro vairāṭiṃ rathasattamam uttaraṃ yodhayām āsa vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ uttaraś cāpi taṃ ghoraṃ vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ 75 cedirāṭ samare rājann ulūkaṃ samabhidravat ulūkaś cāpi taṃ bāṇair niśitair lomavāhibhiḥ 76 tayor yuddhaṃ samabhavad ghorarūpaṃ viśāṃ pate dārayetāṃ susaṃkruddhāv anyonyam aparājitau 77 evaṃ dvaṃdva sahasrāṇi rathavāraṇavājinām padātīnāṃ ca samare tava teṣāṃ ca saṃkulam 78 muhūrtam iva tad yuddham āsīn madhuradarśanam tata unmattavad rājan na prājñāyata kiṃ cana 79 gajo gajena samare rathī ca rathinaṃ yayau aśvo 'śvaṃ samabhipretya padātiś ca padātinam 80 tato yuddhaṃ sudurdharṣaṃ vyākulaṃ samapadyata śūrāṇāṃ samare tatra samāsādya parasparam 81 tatra devarṣayaḥ siddhāś cāraṇāś ca samāgatāḥ praikṣanta tad raṇaṃ ghoraṃ devāsuraraṇopamam 82 tato danti sahasrāṇi rathānāṃ cāpi māriṣa aśvaughāḥ puruṣaughāś ca viparītaṃ samāyayuḥ 83 tatra tatraiva dṛśyante rathavāraṇapattayaḥ sādinaś ca naravyāghra yudhyamānā muhur muhuḥ |