|
1
[स] तथ उथ्यतं महाबाहुं थुःशासन रदं परति तवरितं तवरणीयेषु धनंजय हितैषिणम 2 तरिगर्तानां महेष्वासाः सुवर्णविकृतध्वजाः सेना समुथ्रम आविष्टम आनर्तं पर्यवारयन 3 अदैनं रदवंशेन सर्वतः संनिवार्य ते अवाकिरञ शरव्रातैः करुथ्धाः परमधन्विनः 4 अजयथ राजपुत्रांस तान यतमानान महारणे एकः पञ्चाशतं शत्रून सात्यकिः सत्यविक्रमः 5 संप्राप्य भारतीमध्यं तलघॊषसमाकुलम असि शक्तिगथा पूर्णम अप्लवं सलिलं यदा 6 तत्राथ्भुतम अपश्याम शैनेय चरितं रणे परतीच्यां थिशि तं थृष्ट्वा पराच्यां पश्याम लाघवात 7 उथीचीं थक्षिणां पराचीं परतीचीं परसृतस तदा नृत्यन्न इवाचरच छूरॊ यदा रदशतं तदा 8 तथ थृष्ट्वा चरितं तस्य सिंहविक्रान्त गामिनः तरिगर्ताः संन्यवर्तन्त संतप्ताः सवजनं परति 9 तम अन्ये शूरसेनानां शूराः संख्ये नयवारयन नियच्छन्तः शरव्रातैर मत्तं थविपम इवाङ्कुशैः 10 तन नयवारयथ आयस्तान मुहूर्तम इव सात्यकिः ततः कलिङ्गैर युयुधे सॊ ऽचिन्त्यबलविक्रमः 11 तां च सेनाम अतिक्रम्य कलिङ्गानां थुरत्ययाम अद पार्दं महाबाहुर धनंजयम उपासथत 12 तरन्न इव जले शरान्तॊ यदा सदलम उपेयिवान तं थृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रं युयुधानः समाश्वसत 13 तम आयान्तम अभिप्रेक्ष्य केशवॊ ऽरजुनम अब्रवीत असाव आयाति शैनेयस तव पार्द पथानुगः 14 एष शिष्यः सखा चैव तव सत्यपराक्रमः सर्वान यॊधांस तृणी कृत्यविजिग्ये पुरुषर्षभः 15 एष कौरव यॊधानां कृत्वा घॊरम उपथ्रवम तव पराणैः परियतरः किरीटिन नेति सात्यकिः 16 एष थरॊणं तदा भॊजं कृतवर्माणम एव च कथर्दी कृत्यविशिकैः फल्गुनाभ्येति सात्यकिः 17 धर्मराज परियान्वेषी हत्वा यॊधान वरान वरान शूरश चैव कृतास्त्रश च फल्गुनाभ्येति सात्यकिः 18 कृत्वा सुथुष्करं कर्म सैन्यमध्ये महाबलः तव थर्शनम अन्विच्छन पाण्डवाभ्येति सात्यकिः 19 बहून एकरदेनाजौ यॊधयित्वा महारदान आचार्य परमुखान पार्द आयात्य एष हि सात्यकिः 20 सवबाहुबलम आश्रित्य विथार्य च वरूदिनीम परेषितॊ धर्मपुत्रेण पर्दैषॊ ऽभयेति सात्यकिः 21 यस्य नासित समॊ यॊधः कौरवेषु कदंचनन सॊ ऽयम आयाति कौन्तेय सात्यकिः सत्यविक्रमः 22 कुरुसैन्याथ विमुक्तॊ वै सिंहॊ मध्याथ गवाम इव निहत्य बहुलाः सेनाः पार्दैषॊ ऽभयेति सात्यकिः 23 एष राजसहस्राणां वक्त्रैः पङ्कज संनिभैः आस्तीर्य वसुधां पार्द कषिप्रम आयाति सात्यकिः 24 एष थुर्यॊधनं जित्वा भरातृभिः सहितं रणे निहत्य जलसंधं च कषिप्रम आयाति सात्यकिः 25 रुधिरौघवतीं कृत्वा नथीं शॊणितकर्थमाम तृणवन नयस्य कौरव्यान एष आथाति सात्यकिः 26 ततॊ ऽपरहृष्टः कौन्तेयः केशवं वाक्यम अब्रवीत न मे परियं महाबाहॊ यन माम अभ्येति सात्यकिः 27 न हि जानामि वृत्तान्तं धर्मराजस्य केशव सात्वतेन विहीनः स यथि जीवति वान वा 28 एतेन हि महाबाहॊ रक्षितव्यः स पार्दिवः तम एष कदम उत्सृज्य मम कृष्ण पथानुगः 29 राजा थरॊणाय चॊत्सृष्टः सैन्धवश चानिपातितः परत्युथ्यातश च शैनेयम एष भूरिश्रवा रणे 30 सॊ ऽयं गुरुतरॊ भारः सैन्धवान मे समाहितः जञातव्यश च हि मे राजा रक्षितव्यश च सात्यकिः 31 जयथ्रदश च हन्तव्यॊ लम्बते च थिवाकरः शरान्तश चैष महाबाहुर अल्पप्राणश च सांप्रतम 32 परिश्रान्ता हयाश चास्य हययन्ता च माधव न च भूरिश्रवाः शरान्तः स सहायश च केशव 33 अपीथानीं भवेथ अस्य कषेमम अस्मिन समागमे कच चिन न सागरं तीर्त्वा सात्यकिः सत्यविक्रमः गॊष्पथं पराप्य सीथेत महौजाः शिनिपुंगवः 34 अपि कौरव मुख्येन कृतास्त्रेण महात्मना समेत्य भूरिश्रवसा सवस्तिमान सात्यकिर भवेत 35 वयतिक्रमम इमं मन्ये धर्मराजस्य केशव आचार्याथ भयम उत्सृज्य यः परेषयति सात्यकिम 36 गरहणं धर्मराजस्य खगः शयेन इवामिषम नित्यम आशंसते थरॊणः कच चित सयात कुशली नृपः |
1
[s] tad udyataṃ mahābāhuṃ duḥśāsana rathaṃ prati tvaritaṃ tvaraṇīyeṣu dhanaṃjaya hitaiṣiṇam 2 trigartānāṃ maheṣvāsāḥ suvarṇavikṛtadhvajāḥ senā samudram āviṣṭam ānartaṃ paryavārayan 3 athainaṃ rathavaṃśena sarvataḥ saṃnivārya te avākirañ śaravrātaiḥ kruddhāḥ paramadhanvinaḥ 4 ajayad rājaputrāṃs tān yatamānān mahāraṇe ekaḥ pañcāśataṃ śatrūn sātyakiḥ satyavikramaḥ 5 saṃprāpya bhāratīmadhyaṃ talaghoṣasamākulam asi śaktigadā pūrṇam aplavaṃ salilaṃ yathā 6 tatrādbhutam apaśyāma śaineya caritaṃ raṇe pratīcyāṃ diśi taṃ dṛṣṭvā prācyāṃ paśyāma lāghavāt 7 udīcīṃ dakṣiṇāṃ prācīṃ pratīcīṃ prasṛtas tathā nṛtyann ivācarac chūro yathā rathaśataṃ tathā 8 tad dṛṣṭvā caritaṃ tasya siṃhavikrānta gāminaḥ trigartāḥ saṃnyavartanta saṃtaptāḥ svajanaṃ prati 9 tam anye śūrasenānāṃ śūrāḥ saṃkhye nyavārayan niyacchantaḥ śaravrātair mattaṃ dvipam ivāṅkuśaiḥ 10 tan nyavārayad āyastān muhūrtam iva sātyakiḥ tataḥ kaliṅgair yuyudhe so 'cintyabalavikramaḥ 11 tāṃ ca senām atikramya kaliṅgānāṃ duratyayām atha pārthaṃ mahābāhur dhanaṃjayam upāsadat 12 tarann iva jale śrānto yathā sthalam upeyivān taṃ dṛṣṭvā puruṣavyāghraṃ yuyudhānaḥ samāśvasat 13 tam āyāntam abhiprekṣya keśavo 'rjunam abravīt asāv āyāti śaineyas tava pārtha padānugaḥ 14 eṣa śiṣyaḥ sakhā caiva tava satyaparākramaḥ sarvān yodhāṃs tṛṇī kṛtyavijigye puruṣarṣabhaḥ 15 eṣa kaurava yodhānāṃ kṛtvā ghoram upadravam tava prāṇaiḥ priyataraḥ kirīṭin neti sātyakiḥ 16 eṣa droṇaṃ tathā bhojaṃ kṛtavarmāṇam eva ca kadarthī kṛtyaviśikaiḥ phalgunābhyeti sātyakiḥ 17 dharmarāja priyānveṣī hatvā yodhān varān varān śūraś caiva kṛtāstraś ca phalgunābhyeti sātyakiḥ 18 kṛtvā suduṣkaraṃ karma sainyamadhye mahābalaḥ tava darśanam anvicchan pāṇḍavābhyeti sātyakiḥ 19 bahūn ekarathenājau yodhayitvā mahārathān ācārya pramukhān pārtha āyāty eṣa hi sātyakiḥ 20 svabāhubalam āśritya vidārya ca varūthinīm preṣito dharmaputreṇa parthaiṣo 'bhyeti sātyakiḥ 21 yasya nāsit samo yodhaḥ kauraveṣu kathaṃcanan so 'yam āyāti kaunteya sātyakiḥ satyavikramaḥ 22 kurusainyād vimukto vai siṃho madhyād gavām iva nihatya bahulāḥ senāḥ pārthaiṣo 'bhyeti sātyakiḥ 23 eṣa rājasahasrāṇāṃ vaktraiḥ paṅkaja saṃnibhaiḥ āstīrya vasudhāṃ pārtha kṣipram āyāti sātyakiḥ 24 eṣa duryodhanaṃ jitvā bhrātṛbhiḥ sahitaṃ raṇe nihatya jalasaṃdhaṃ ca kṣipram āyāti sātyakiḥ 25 rudhiraughavatīṃ kṛtvā nadīṃ śoṇitakardamām tṛṇavan nyasya kauravyān eṣa ādāti sātyakiḥ 26 tato 'prahṛṣṭaḥ kaunteyaḥ keśavaṃ vākyam abravīt na me priyaṃ mahābāho yan mām abhyeti sātyakiḥ 27 na hi jānāmi vṛttāntaṃ dharmarājasya keśava sātvatena vihīnaḥ sa yadi jīvati vāna vā 28 etena hi mahābāho rakṣitavyaḥ sa pārthivaḥ tam eṣa katham utsṛjya mama kṛṣṇa padānugaḥ 29 rājā droṇāya cotsṛṣṭaḥ saindhavaś cānipātitaḥ pratyudyātaś ca śaineyam eṣa bhūriśravā raṇe 30 so 'yaṃ gurutaro bhāraḥ saindhavān me samāhitaḥ jñātavyaś ca hi me rājā rakṣitavyaś ca sātyakiḥ 31 jayadrathaś ca hantavyo lambate ca divākaraḥ śrāntaś caiṣa mahābāhur alpaprāṇaś ca sāṃpratam 32 pariśrāntā hayāś cāsya hayayantā ca mādhava na ca bhūriśravāḥ śrāntaḥ sa sahāyaś ca keśava 33 apīdānīṃ bhaved asya kṣemam asmin samāgame kac cin na sāgaraṃ tīrtvā sātyakiḥ satyavikramaḥ goṣpadaṃ prāpya sīdeta mahaujāḥ śinipuṃgavaḥ 34 api kaurava mukhyena kṛtāstreṇa mahātmanā sametya bhūriśravasā svastimān sātyakir bhavet 35 vyatikramam imaṃ manye dharmarājasya keśava ācāryād bhayam utsṛjya yaḥ preṣayati sātyakim 36 grahaṇaṃ dharmarājasya khagaḥ śyena ivāmiṣam nityam āśaṃsate droṇaḥ kac cit syāt kuśalī nṛpaḥ |