Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 8 Index  Previous  Next 

Book 8 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 8
Chapter 7

  1 [धृ]
      सेनापत्यं तु संप्राप्य कर्णॊ वैकर्तनस तथा
      तदॊक्तश च सवयं राज्ञा सनिग्धं भरातृसमं वचः
  2 यॊगम आज्ञाप्य सेनाया आथित्ये ऽभयुथिते तथा
      अकरॊत किं महाप्राज्ञस तन ममाचक्ष्व संजय
  3 [स]
      कर्णस्य मतम आज्ञाय पुत्रस ते भरतर्षभ
      यॊगम आज्ञापयाम आस नान्थी तूर्यपुरःसरम
  4 महत्य अपररात्रे तु तव पुत्रस्य मारिष
      यॊगॊ गॊगेति सहसा पराथुरासीन महास्वनः
  5 नागानां कल्पमानानां रदानां च वरूदिनाम
      संनह्यतां पथातीनां वाजिनां च विशां पते
  6 करॊशतां चापि यॊधानां तवरितानां परस्परम
      बभूव तुमुलः शब्थॊ थिवस्पृक सुमहांस तथा
  7 ततः शवेतपताकेन बालार्काकार वाजिना
      हेमपृष्ठेन धनुषा हस्तिकक्ष्येण केतुना
  8 तूणेन शरपूर्णेन साङ्गथेन वरूदिना
      शतघ्नी किङ्किणी शक्तिशूलतॊमर धारिणा
  9 कार्मुकेणॊपपन्नेन विमलाथित्य वर्चसा
      रदेनातिपताकेन सूतपुत्रॊ वयथृश्यत
  10 धमन्तं वारिजं तात हेमजालविभूषितम
     विधुन्वानं महच चापं कार्तस्वरविभूषितम
 11 थृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं रदस्दं रदिनां वरम
     भानुमन्तम इवॊथ्यन्तं तमॊ घनन्तं सहस्रशः
 12 न भीष्म वयसनं के चिन नापि थरॊणस्य मारिष
     नान्येषां पुरुषव्याघ्र मेनिरे तत्र कौरवाः
 13 ततस तु तवरयन यॊधाञ शङ्खशब्थेन मारिष
     कर्णॊ निष्कासयाम आस कौरवाणां वरूदिनीम
 14 वयूहं वयूह्य महेष्वासॊ माकरं शत्रुतापनः
     परत्युथ्ययौ तथा कर्णः पाण्डवान विजिगीषया
 15 मकरस्य तु तुण्डे वै कर्णॊ राजन वयवस्दितः
     नेत्राभ्यां शकुनिः शूर उलूकश च महारदः
 16 थरॊणपुत्रस तु शिरसि गरीवायां सर्वसॊथराः
     मध्ये थुर्यॊधनॊ राजा बलेन महता वृतः
 17 वामे पाथे तु राजेन्थ्र कृतवर्मा वयवस्दितः
     नारायण बलैर युक्तॊ गॊपालैर युथ्धथुर्मथः
 18 पाथे तु थक्षिणे राजन गौतमः सत्यविक्रमः
     तरिगर्तैश च महेष्वासैर थाक्षिणात्यैश च संवृतः
 19 अनुपाथस तु यॊ वामस तत्र शल्यॊ वयवस्दितः
     महत्या सेनया सार्धं मथ्रथेशसमुत्दया
 20 थक्षिणे तु महाराज सुषेणः सत्यसंगरः
     वृतॊ रदसहस्रैश च थन्तिनां च शतैस तदा
 21 पुच्छे आस्तां महावीरौ भरातरौ पार्दिवौ तथा
     चित्रसेनश च चित्रश च महत्या सेनया वृतौ
 22 ततः परयाते राजेन्थ्र कर्णे नरवरॊत्तमे
     धनंजयम अभिप्रेक्ष्य धर्मराजॊ ऽबरवीथ इथम
 23 पश्य पार्द महासेनां धार्तराष्ट्रस्य संयुगे
     कर्णेन निर्मितां वीर गुप्तां वीरैर महारदैः
 24 हतवीरतमा हय एषा धार्तराष्ट्री महाचमूः
     फल्गु शेषा महाबाहॊ तृणैस तुल्या मता मम
 25 एकॊ हय अत्र महेष्वासः सूतपुत्रॊ वयवस्दितः
     स थेवासुरगन्धर्वैः स किंनरमहॊरगैः
     चराचरैस तरिभिर लॊकैर यॊ ऽजय्यॊ रदिनां वरः
 26 तं हत्वाथ्य महाबाहॊ विजयस तव फल्गुना
     उथ्धृतश च भवेच छल्यॊ मम थवाथश वार्षिकः
     एवं जञात्वा महाबाहॊ वयूहं वयूह यदेच्छसि
 27 भरातुस तथ वचनं शरुत्वा पाण्डवः शवेतवाहनः
     अर्धचन्थ्रेण वयूहेन परत्यव्यूहत तां चमूम
 28 वामपार्श्वे ऽभवथ राजन भीमसेनॊ वयवस्दितः
     थक्षिणे च महेष्वासॊ धृष्टथ्युम्नॊ महाबलः
 29 मध्ये वयूहस्य साक्षात तु पाण्डवः कृष्णसारदिः
     नकुलः सहथेवश च धर्मराजश च पृष्ठतः
 30 चक्ररक्षौ तु पाञ्चाल्यौ युधामन्यूत्तमौजसौ
     नार्जुनं जहतुर युथ्धे पाल्यमानौ किरीटिना
 31 शेषा नृपतयॊ वीराः सदिता वयूहस्य थंशिताः
     यदा भावं यदॊत्साहं यदा सत्त्वं च भारत
 32 एवम एतन महाव्यूहं वयूह्य भारत पाण्डवाः
     तावकाश च महेष्वासा युथ्धायैव मनॊ थधुः
 33 थृष्ट्वा वयूढां तव चमूं सूतपुत्रेण संयुगे
     निहतान पाण्डवान मेने तव पुत्रः सहान्वयः
 34 तदैव पाण्डवीं सेनां वयूढां थृष्ट्वा युधिष्ठिरः
     धार्तराष्ट्रान हतान मेने स कर्णान वै जनाधिप
 35 ततः शङ्खाश च भेर्यश च पणवानकगॊमुखाः
     सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्थाश च समन्ततः
 36 सेनयॊर उभयॊ राजन परावाथ्यन्त महास्वनाः
     सिंहनाथश च संजज्ञे शूराणां जय गृथ्धिनाम
 37 हयहेषित शब्थाश च वारणानां च बृंहितम
     रदनेमि सवनाश चॊग्राः संबभूवुर जनाधिप
 38 न थरॊण वयसनं कश चिज जानीते भरतर्षभ
     थृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं मुखे वयूहस्य थंशितम
 39 उभे सेने महासत्त्वे परहृष्टनरकुञ्जरे
     यॊथ्धुकामे सदिते राजन हन्तुम अन्यॊन्यम अञ्जसा
 40 तत्र यत्तौ सुसंरब्धौ थृष्ट्वान्यॊन्यं वयवस्दितौ
     अनीकमध्ये राजेन्थ्र रेजतुः कर्णपाण्डवौ
 41 नृत्यमाने तु ते सेने समेयातां परस्परम
     तयॊः पक्षैः परपक्षैश च निर्जग्मुर वै युयुत्सवः
 42 ततः परववृते युथ्धं नरवारणवाजिनाम
     रदिनां च महाराज अन्यॊन्यं निघ्नतां थृढम
  1 [dhṛ]
      senāpatyaṃ tu saṃprāpya karṇo vaikartanas tadā
      tathoktaś ca svayaṃ rājñā snigdhaṃ bhrātṛsamaṃ vacaḥ
  2 yogam ājñāpya senāyā āditye 'bhyudite tadā
      akarot kiṃ mahāprājñas tan mamācakṣva saṃjaya
  3 [s]
      karṇasya matam ājñāya putras te bharatarṣabha
      yogam ājñāpayām āsa nāndī tūryapuraḥsaram
  4 mahaty apararātre tu tava putrasya māriṣa
      yogo gogeti sahasā prādurāsīn mahāsvanaḥ
  5 nāgānāṃ kalpamānānāṃ rathānāṃ ca varūthinām
      saṃnahyatāṃ padātīnāṃ vājināṃ ca viśāṃ pate
  6 krośatāṃ cāpi yodhānāṃ tvaritānāṃ parasparam
      babhūva tumulaḥ śabdo divaspṛk sumahāṃs tadā
  7 tataḥ śvetapatākena bālārkākāra vājinā
      hemapṛṣṭhena dhanuṣā hastikakṣyeṇa ketunā
  8 tūṇena śarapūrṇena sāṅgadena varūthinā
      śataghnī kiṅkiṇī śaktiśūlatomara dhāriṇā
  9 kārmukeṇopapannena vimalāditya varcasā
      rathenātipatākena sūtaputro vyadṛśyata
  10 dhamantaṃ vārijaṃ tāta hemajālavibhūṣitam
     vidhunvānaṃ mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam
 11 dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ rathasthaṃ rathināṃ varam
     bhānumantam ivodyantaṃ tamo ghnantaṃ sahasraśaḥ
 12 na bhīṣma vyasanaṃ ke cin nāpi droṇasya māriṣa
     nānyeṣāṃ puruṣavyāghra menire tatra kauravāḥ
 13 tatas tu tvarayan yodhāñ śaṅkhaśabdena māriṣa
     karṇo niṣkāsayām āsa kauravāṇāṃ varūthinīm
 14 vyūhaṃ vyūhya maheṣvāso mākaraṃ śatrutāpanaḥ
     pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān vijigīṣayā
 15 makarasya tu tuṇḍe vai karṇo rājan vyavasthitaḥ
     netrābhyāṃ śakuniḥ śūra ulūkaś ca mahārathaḥ
 16 droṇaputras tu śirasi grīvāyāṃ sarvasodarāḥ
     madhye duryodhano rājā balena mahatā vṛtaḥ
 17 vāme pāde tu rājendra kṛtavarmā vyavasthitaḥ
     nārāyaṇa balair yukto gopālair yuddhadurmadaḥ
 18 pāde tu dakṣiṇe rājan gautamaḥ satyavikramaḥ
     trigartaiś ca maheṣvāsair dākṣiṇātyaiś ca saṃvṛtaḥ
 19 anupādas tu yo vāmas tatra śalyo vyavasthitaḥ
     mahatyā senayā sārdhaṃ madradeśasamutthayā
 20 dakṣiṇe tu mahārāja suṣeṇaḥ satyasaṃgaraḥ
     vṛto rathasahasraiś ca dantināṃ ca śatais tathā
 21 pucche āstāṃ mahāvīrau bhrātarau pārthivau tadā
     citrasenaś ca citraś ca mahatyā senayā vṛtau
 22 tataḥ prayāte rājendra karṇe naravarottame
     dhanaṃjayam abhiprekṣya dharmarājo 'bravīd idam
 23 paśya pārtha mahāsenāṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge
     karṇena nirmitāṃ vīra guptāṃ vīrair mahārathaiḥ
 24 hatavīratamā hy eṣā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ
     phalgu śeṣā mahābāho tṛṇais tulyā matā mama
 25 eko hy atra maheṣvāsaḥ sūtaputro vyavasthitaḥ
     sa devāsuragandharvaiḥ sa kiṃnaramahoragaiḥ
     carācarais tribhir lokair yo 'jayyo rathināṃ varaḥ
 26 taṃ hatvādya mahābāho vijayas tava phalgunā
     uddhṛtaś ca bhavec chalyo mama dvādaśa vārṣikaḥ
     evaṃ jñātvā mahābāho vyūhaṃ vyūha yathecchasi
 27 bhrātus tad vacanaṃ śrutvā pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ
     ardhacandreṇa vyūhena pratyavyūhata tāṃ camūm
 28 vāmapārśve 'bhavad rājan bhīmaseno vyavasthitaḥ
     dakṣiṇe ca maheṣvāso dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ
 29 madhye vyūhasya sākṣāt tu pāṇḍavaḥ kṛṣṇasārathiḥ
     nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pṛṣṭhataḥ
 30 cakrarakṣau tu pāñcālyau yudhāmanyūttamaujasau
     nārjunaṃ jahatur yuddhe pālyamānau kirīṭinā
 31 śeṣā nṛpatayo vīrāḥ sthitā vyūhasya daṃśitāḥ
     yathā bhāvaṃ yathotsāhaṃ yathā sattvaṃ ca bhārata
 32 evam etan mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ
     tāvakāś ca maheṣvāsā yuddhāyaiva mano dadhuḥ
 33 dṛṣṭvā vyūḍhāṃ tava camūṃ sūtaputreṇa saṃyuge
     nihatān pāṇḍavān mene tava putraḥ sahānvayaḥ
 34 tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ vyūḍhāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ
     dhārtarāṣṭrān hatān mene sa karṇān vai janādhipa
 35 tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca paṇavānakagomukhāḥ
     sahasaivābhyahanyanta sa śabdāś ca samantataḥ
 36 senayor ubhayo rājan prāvādyanta mahāsvanāḥ
     siṃhanādaś ca saṃjajñe śūrāṇāṃ jaya gṛddhinām
 37 hayaheṣita śabdāś ca vāraṇānāṃ ca bṛṃhitam
     rathanemi svanāś cogrāḥ saṃbabhūvur janādhipa
 38 na droṇa vyasanaṃ kaś cij jānīte bharatarṣabha
     dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ mukhe vyūhasya daṃśitam
 39 ubhe sene mahāsattve prahṛṣṭanarakuñjare
     yoddhukāme sthite rājan hantum anyonyam añjasā
 40 tatra yattau susaṃrabdhau dṛṣṭvānyonyaṃ vyavasthitau
     anīkamadhye rājendra rejatuḥ karṇapāṇḍavau
 41 nṛtyamāne tu te sene sameyātāṃ parasparam
     tayoḥ pakṣaiḥ prapakṣaiś ca nirjagmur vai yuyutsavaḥ
 42 tataḥ pravavṛte yuddhaṃ naravāraṇavājinām
     rathināṃ ca mahārāja anyonyaṃ nighnatāṃ dṛḍham


Next: Chapter 8