|
1
[स] भीमसेनं ततॊ थरौणी राजन विव्याध पत्रिणा तवरया परया युक्तॊ थर्शयन्न अस्त्रलाघवम 2 अदैनं पुनर आजघ्ने नवत्या निशितैः शरैः सर्वमर्माणि संप्रेक्ष्य मर्मज्ञॊ लघुहस्तवत 3 भीमसेनः समाकीर्णॊ थरौणिना निशितैः शरैः रराज समरे राजन रश्मिवान इव भास्करः 4 ततः शरसहस्रेण सुप्रयुक्तेन पाण्डवः थरॊणपुत्रम अवच्छाथ्य सिंहनाथम अमुञ्चत 5 शरैः शरांस ततॊ थरौणिः संवार्य युधि पाण्डवम ललाटे ऽभयहनथ राजन नाराचेन समयन्न इव 6 ललाटस्दं ततॊ बाणं धारयाम आस पाण्डवः यदा शृङ्गं वने थृप्तः खड्गॊ धारयते नृप 7 ततॊ थरौणिं रणे भीमॊ यतमानं पराक्रमी तरिभिर विव्याध नाराचैर ललाटे विस्मयन्न इव 8 ललाटस्दैस ततॊ बाणैर बराह्मणः स वयरॊचत परावृषीव यदा सिक्तस तरिशृङ्गः पर्वतॊत्तमः 9 ततः शरशतैर थरौणिर मथयाम आस पाण्डवः न चैनं कम्पयाम आस मातरिश्वेव पर्वतम 10 तदैव पाण्डवं युथ्धे थरौणिः शरशतैः शितैः नाकम्पयत संहृष्टॊ वार्यॊघ इव पर्वतम 11 ताव अन्यॊन्यं शरैर घॊरैश छाथयानौ महारदौ रदचर्या गतौ शूरौ शुशुभाते रणॊत्कटौ 12 आथित्याव इव संथीप्तौ लॊकक्षयकराव उभौ सवरश्मिभिर इवान्यॊन्यं तापयन्तौ शरॊत्तमैः 13 कृतप्रतिकृते यत्नं कुर्वाणौ च महारणे कृतप्रतिकृते यत्नं चक्राते ताव अभीतवत 14 वयाघ्राव इव च संग्रामे चेरतुस तौ महारदौ शरथंष्ट्रौ थुराधर्षौ चापव्यात्तौ भयानकौ 15 अभूतां ताव अथृश्यौ च शरजालैः समन्ततः मेघजालैर इव चछन्नौ गगने चन्थ्रभास्करौ 16 परकाशौ च मुहूर्तेन तत्रैवास्ताम अरिंथमौ विमुक्तौ मेघजालेन शशिसूर्यौ यदा थिवि 17 अपसव्यं ततश चक्रे थरौणिस तत्र वृकॊथरम किरञ शरशतैर उग्रैर धाराभिर इव पर्वतम 18 न तु तन ममृषे भीमः शत्रॊर विजयलक्षणम परतिचक्रे च तं राजन पाण्डवॊ ऽपय अपसव्यतः 19 मण्डलानां विभागेषु गतप्रत्यागतेषु च बभूव तुमुलं युथ्धं तयॊस तत्र महामृधे 20 चरित्वा विविधान मार्गान मण्डलं सदानम एव च शरैः पूर्णायतॊत्सृष्टैर अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 21 अन्यॊन्यस्य वधे यत्नं चक्रतुस तौ महारदौ ईषतुर विरदं चैव कर्तुम अन्यॊन्यम आहवे 22 ततॊ थरौणिर महास्त्राणि पराथुश्चक्रे महारदः तान्य अस्त्रैर एव समरे परतिजघ्ने ऽसय पाण्डवः 23 ततॊ घॊरं महाराज अस्त्रयुथ्धम अवर्तत गरहयुथ्धं यदा घॊरं परजासंहरणे अभूत 24 ते बाणाः समसज्जन्त कषिप्तास ताभ्यां तु भारत थयॊतयन्तॊ थिशः सर्वास तच च सैन्यं समन्ततः 25 बाणसंघावृतं घॊरम आकाशं समपथ्यत उक्ला पातकृतं यथ्वत परजानां संक्षये नृप 26 बाणाभिघातात संजज्ञे तत्र भारत पावकः स विस्फुलिङ्गॊ थीप्तार्चिः सॊ ऽथहथ वाहिनी थवयम 27 तत्र सिथ्धा महाराज संपतन्तॊ ऽबरुवन वचः अति युथ्धानि सर्वाणि युथ्धम एतत ततॊ ऽधिकम 28 सर्वयुथ्धानि चैतस्य कलां नार्हन्ति षॊडशीम नैताथृशं पुनर युथ्धं न भूतं न भविष्यति 29 अहॊ जञानेन संयुक्ताव उभौ चॊग्रपराक्रमौ अहॊ भीमे बलं भीमम एतयॊश च कृतास्त्रता 30 अहॊ वीर्यस्य सारत्वम अहॊ सौष्ठवम एतयॊः सदिताव एतौ हि समरे कालान्तकयमॊपमौ 31 रुथ्रौ थवाव इव संभूतौ यदा थवाव इव भास्करौ यमौ वा पुरुषव्याघ्रौ घॊररूपाव इमौ रणे 32 शरूयन्ते सम तथा वाचः सिथ्धानां वै मुहुर मुहुः सिंहनाथश च संजज्ञे समेतानां थिवौकसाम अथ्भुतं चाप्य अचिन्त्यं च थृष्ट्वा कर्म तयॊर मृधे 33 तौ शूरौ समरे राजन परस्परकृतागसौ परस्परम उथैक्षेतां करॊधाथ उथ्वृत्य चाक्षुषी 34 करॊधरक्तेक्षणौ तौ तु करॊधात परस्फुरिताधरौ करॊधात संथष्ट थशनौ संथष्ट थशनच छथौ 35 अन्यॊन्यं छाथयन्तौ सम शरवृष्ट्या महारदौ शराम्बुधारौ समरे शस्त्रविथ्युत परकाशिनौ 36 ताव अन्यॊन्यं धवजौ विथ्ध्वा सारदी च महारदौ अन्यॊन्यस्य हयान विथ्ध्वा बिभिथाते परस्परम 37 ततः करुथ्धौ महाराज बाणौ गृह्य महाहवे उभौ चिक्षिपतुस तूर्णम अन्यॊन्यस्य वधैषिणौ 38 तौ सायकौ महाराज थयॊतमानौ चमूमुखे आजघ्राते समासाथ्य वज्रवेगौ थुरासथौ 39 तौ परस्परवेगाच च शराभ्यां च भृशाहतौ निपेततुर महावीरौ सवरदॊपस्दयॊस तथा 40 ततस तु सारदिर जञात्वा थरॊणपुत्रम अचेतनम अपॊवाह रणाथ राजन सर्वक्षत्रस्य पश्यतः 41 तदैव पाण्डवं राजन विह्वलन्तं मुहुर मुहुः अपॊवाह रदेनाजौ सारदिः शत्रुतापनम |
1
[s] bhīmasenaṃ tato drauṇī rājan vivyādha patriṇā tvarayā parayā yukto darśayann astralāghavam 2 athainaṃ punar ājaghne navatyā niśitaiḥ śaraiḥ sarvamarmāṇi saṃprekṣya marmajño laghuhastavat 3 bhīmasenaḥ samākīrṇo drauṇinā niśitaiḥ śaraiḥ rarāja samare rājan raśmivān iva bhāskaraḥ 4 tataḥ śarasahasreṇa suprayuktena pāṇḍavaḥ droṇaputram avacchādya siṃhanādam amuñcata 5 śaraiḥ śarāṃs tato drauṇiḥ saṃvārya yudhi pāṇḍavam lalāṭe 'bhyahanad rājan nārācena smayann iva 6 lalāṭasthaṃ tato bāṇaṃ dhārayām āsa pāṇḍavaḥ yathā śṛṅgaṃ vane dṛptaḥ khaḍgo dhārayate nṛpa 7 tato drauṇiṃ raṇe bhīmo yatamānaṃ parākramī tribhir vivyādha nārācair lalāṭe vismayann iva 8 lalāṭasthais tato bāṇair brāhmaṇaḥ sa vyarocata prāvṛṣīva yathā siktas triśṛṅgaḥ parvatottamaḥ 9 tataḥ śaraśatair drauṇir madayām āsa pāṇḍavaḥ na cainaṃ kampayām āsa mātariśveva parvatam 10 tathaiva pāṇḍavaṃ yuddhe drauṇiḥ śaraśataiḥ śitaiḥ nākampayata saṃhṛṣṭo vāryogha iva parvatam 11 tāv anyonyaṃ śarair ghoraiś chādayānau mahārathau rathacaryā gatau śūrau śuśubhāte raṇotkaṭau 12 ādityāv iva saṃdīptau lokakṣayakarāv ubhau svaraśmibhir ivānyonyaṃ tāpayantau śarottamaiḥ 13 kṛtapratikṛte yatnaṃ kurvāṇau ca mahāraṇe kṛtapratikṛte yatnaṃ cakrāte tāv abhītavat 14 vyāghrāv iva ca saṃgrāme ceratus tau mahārathau śaradaṃṣṭrau durādharṣau cāpavyāttau bhayānakau 15 abhūtāṃ tāv adṛśyau ca śarajālaiḥ samantataḥ meghajālair iva cchannau gagane candrabhāskarau 16 prakāśau ca muhūrtena tatraivāstām ariṃdamau vimuktau meghajālena śaśisūryau yathā divi 17 apasavyaṃ tataś cakre drauṇis tatra vṛkodaram kirañ śaraśatair ugrair dhārābhir iva parvatam 18 na tu tan mamṛṣe bhīmaḥ śatror vijayalakṣaṇam praticakre ca taṃ rājan pāṇḍavo 'py apasavyataḥ 19 maṇḍalānāṃ vibhāgeṣu gatapratyāgateṣu ca babhūva tumulaṃ yuddhaṃ tayos tatra mahāmṛdhe 20 caritvā vividhān mārgān maṇḍalaṃ sthānam eva ca śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ 21 anyonyasya vadhe yatnaṃ cakratus tau mahārathau īṣatur virathaṃ caiva kartum anyonyam āhave 22 tato drauṇir mahāstrāṇi prāduścakre mahārathaḥ tāny astrair eva samare pratijaghne 'sya pāṇḍavaḥ 23 tato ghoraṃ mahārāja astrayuddham avartata grahayuddhaṃ yathā ghoraṃ prajāsaṃharaṇe abhūt 24 te bāṇāḥ samasajjanta kṣiptās tābhyāṃ tu bhārata dyotayanto diśaḥ sarvās tac ca sainyaṃ samantataḥ 25 bāṇasaṃghāvṛtaṃ ghoram ākāśaṃ samapadyata uklā pātakṛtaṃ yadvat prajānāṃ saṃkṣaye nṛpa 26 bāṇābhighātāt saṃjajñe tatra bhārata pāvakaḥ sa visphuliṅgo dīptārciḥ so 'dahad vāhinī dvayam 27 tatra siddhā mahārāja saṃpatanto 'bruvan vacaḥ ati yuddhāni sarvāṇi yuddham etat tato 'dhikam 28 sarvayuddhāni caitasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm naitādṛśaṃ punar yuddhaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati 29 aho jñānena saṃyuktāv ubhau cograparākramau aho bhīme balaṃ bhīmam etayoś ca kṛtāstratā 30 aho vīryasya sāratvam aho sauṣṭhavam etayoḥ sthitāv etau hi samare kālāntakayamopamau 31 rudrau dvāv iva saṃbhūtau yathā dvāv iva bhāskarau yamau vā puruṣavyāghrau ghorarūpāv imau raṇe 32 śrūyante sma tadā vācaḥ siddhānāṃ vai muhur muhuḥ siṃhanādaś ca saṃjajñe sametānāṃ divaukasām adbhutaṃ cāpy acintyaṃ ca dṛṣṭvā karma tayor mṛdhe 33 tau śūrau samare rājan parasparakṛtāgasau parasparam udaikṣetāṃ krodhād udvṛtya cākṣuṣī 34 krodharaktekṣaṇau tau tu krodhāt prasphuritādharau krodhāt saṃdaṣṭa daśanau saṃdaṣṭa daśanac chadau 35 anyonyaṃ chādayantau sma śaravṛṣṭyā mahārathau śarāmbudhārau samare śastravidyut prakāśinau 36 tāv anyonyaṃ dhvajau viddhvā sārathī ca mahārathau anyonyasya hayān viddhvā bibhidāte parasparam 37 tataḥ kruddhau mahārāja bāṇau gṛhya mahāhave ubhau cikṣipatus tūrṇam anyonyasya vadhaiṣiṇau 38 tau sāyakau mahārāja dyotamānau camūmukhe ājaghrāte samāsādya vajravegau durāsadau 39 tau parasparavegāc ca śarābhyāṃ ca bhṛśāhatau nipetatur mahāvīrau svarathopasthayos tadā 40 tatas tu sārathir jñātvā droṇaputram acetanam apovāha raṇād rājan sarvakṣatrasya paśyataḥ 41 tathaiva pāṇḍavaṃ rājan vihvalantaṃ muhur muhuḥ apovāha rathenājau sārathiḥ śatrutāpanam |