|
1
[स] तौ शङ्खभेरी निनथे समृथ्धे; समीयतुः शवेतहयौ नराग्र्यौ वैकर्तनः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च; थुर्मन्त्रिते तव पुत्रस्य राजन 2 यदा गजौ हैमवतौ परभिन्नौ; परगृह्य थन्ताव इव वाशितार्दे तदा समाजग्मतुर उग्रवेगौ; धनंजयश चाधिरदिश च वीरौ 3 बलाहकेनेव यदाबलाहकॊ; यथृच्छया वा गिरिणा गिरिर यदा तदा धनुर्ज्यातलनेमि निस्वनौ; समीयतुस ताव इषुवर्षवर्षिणौ 4 परवृथ्धशृङ्गथ्रुम वीरुथ ओषधी; परवृथ्धनानाविध पर्वतौकसौ यदाचलौ वा गलितौ महाबलौ; तदा महास्त्रैर इतरेतरं घनतः 5 स संनिपातस तु तयॊर महान अभूत; सुरेश वैरॊच्चनयॊर यदा पुरा शरैर विभुग्नाङ्गनियन्तृवाहनः; सुथुःसहॊ ऽनयैः पटु शॊणितॊथकः 6 परभूतपथ्मॊत्पल मत्स्यकच्छपौ; महाह्रथौ पण्षि गणानुनाथितौ सुसंनिकृष्टाव अनिलॊथ्धतौ यदा; तदा रदौ तौ धवजिनौ समीयतुः 7 उभौ महेन्थ्रस्य सामान विक्रमाव; उभौ महेन्थ्रप्रतिमौ महारदौ महेन्थ्रवज्रप्रतिमैश च सायकैर; महेन्थ्र वृत्राव इव संप्रजह्रतुः 8 सनागपत्त्यश्वरदे उभे बले; विचित्रवर्णाभरणाम्बर सरजे चकम्पतुश चॊन्नमतः सम विस्मयाथ; वियथ गताश चार्जुन कर्ण संयुगे 9 भुजाः सवज्राङ्गुलयः समुच्छ्रिताः; ससिंह नाथा हृषितैर थिथृक्षुभिः यथार्जुनं मत्तम इव थविपॊ थविपं; समभ्ययाथ आधिरदिर जिघांसया 10 अभ्यक्रॊशन सॊमकास तत्र पार्दं; वरस्व याह्य अर्जुन विध्य कर्णम छिन्ध्य अस्य मूर्धानम अलं चिरेण; शरथ्धां च राज्याथ धृतराष्ट्र सूनॊः 11 तदास्माकं बहवस तत्र यॊधाः; कर्णं तथा याहि याहीत्य अवॊचन जह्य अर्जुनं कर्ण ततः सचीराः; पुनर वनं यान्तु चिराय पार्दाः 12 ततः कर्णः परदमं तत्र पार्दं; महेषुभिर थशभिः पर्यविध्यत तम अर्जुनः परत्यविध्यच छिताग्रैः; कक्षान्तरे थशभिर अतीव करुथ्धः 13 परस्परं तौ विशिखैः सुतीक्ष्णैस; ततक्षतुः सूतपुत्रॊ ऽरजुनश च परस्परस्यान्तरेप्सू विमर्थे; सुभीमम अभ्याययतुः परहृष्टौ 14 अमृष्यमाणश च महाविमर्थे; तत्राक्रुध्यथ भीमसेनॊ महात्मा अदाब्रवीत पाणिना पाणिम आघ्नन; संथष्टौष्ठ नृत्यति वाथयन्न इव कदं नु तवां सूतपुत्रः किरीटिन; महेषुभिर थशभिर अविध्यथ अग्रे 15 यया धृत्या सर्वभूतान्य अजैषीर; गरासं थथथ वह्नये खाण्डवे तवम तया धृत्या सूतपुत्रं जहि तवम; अहं वैनं गथया पॊदयिष्ये 16 अदाब्रवीथ वासुथेवॊऽपि पार्दं; थृष्ट्वा रदेषून परतिहन्यमानान अमीमृथत सर्वदा ते ऽथय कर्णॊ; हय अस्त्रैर अस्त्राणि किम इथं किरीटिन 17 स वीर किं मुह्यसि नावधीयसे; नथन्त्य एते कुरवः संप्रहृष्टाः कर्णं पुरस्कृत्य विथुर हि सर्वे; तवथ अस्त्रम अस्त्रैर विनिपात्यमानम 18 यया धृत्या निहतं तामसास्त्रं; युगे युगे राक्षसाश चापि घॊराः थम्भॊथ्भवाश चासुराश चाहवेषु; तया धृत्या तवं जहि सूतपुत्रम 19 अनेना वास्य कषुर नेमिनाथ्य; संछिन्थ्धि मूर्धानम अरेः परसह्य मया निसृष्टेन सुथर्शनेन; वज्रेण शक्रॊ नमुचेर इवारेः 20 किरात रूपी भगवान यया च; तवया महत्या परितॊषितॊ ऽभूत तां तवं धृतिं वीर पुनर गृहीत्वा; सहानुबन्धं जहि सूतपुत्रम 21 ततॊ महीं सागरमेखलां तं; सपत्तनां गरामवतीं समृथ्धाम परयच्छ राज्ञे निहतारि सांघां; यशश च पार्दातुलम आप्नुहि तवम 22 संचॊथितॊ भीम जनार्थनभ्यं; समृत्वा तथात्मानम अवेक्ष्य सत्त्वम महात्मनश चागमने विथित्वा; परयॊजनं केशवम इत्य उवाच 23 पराथुष्करॊम्य एष महास्त्रम उग्रं; शिवाय लॊकस्य वधाय सौतेः तन मे ऽनुजनातु भवान सुराश च; बरह्मा भुवॊ बरह्म विथश च सर्वे 24 इत्य ऊचिवान बराह्मम असह्यम अस्त्रं; पराथुश्चक्रे मनसा संविधेयम ततॊ थिशश च परथिशश च सर्वाः; समावृणॊत सायकैर भूरि तेजाः स सर्जबाणान भरतर्षभॊ ऽपि; शतं शतानेकवथ आशु वेगान 25 वैकर्तनेनापि तदाजिमध्ये; सहस्रशॊ बाणगणा विसृष्टाः ते घॊषिणः पाण्डवम अभ्युपेयुः; पजन्य मुक्ता इव वारिधाराः 26 स भीमासेनं च जनार्थनं च; किरीटिनं चाप्य अमनुष्यकर्मा तरिभिस तरिभिर भीमबलॊ निहत्या; ननाथ घॊरं महता सवरेण 27 स कर्ण बाणाभिहतः किरीटी; भीमं तदा परेक्ष्य जनार्थनं च अमृष्यमाणः पुनार एव पार्दः; शरान थशाष्टौ च समुथ्बबर्ह 28 सुषेणम एकेन शरेण विथ्ध्वा शल्यां; चतुर्भिस तरिभिर एव कर्णम ततः सुमुक्तैर थशभिर जघान; सभा पतिं काञ्चनवर्म नाथ्धम 29 सा राजपुत्रॊ विशिरा विबाहुर; विवाजि सूतॊ विधनुर विकेतुः ततॊ रदाग्राथ अपतत परभग्नः; परश्वधैः शाल इवाभिकृत्तः 30 पुनश च कर्णं तरिभिर अष्टभिश च; थवाभ्यां चतुर्भिर थशभिश च विथ्ध्वा चातुः शतन थविरथान सायुधीयान; हत्वा रदान अष्ट शतं जघान सहस्रम अश्वांश च पुनश च साथीन; अष्टौ सहस्राणि च पात्ति वीरान 31 थृष्ट्वाजि मुख्याव अद युध्यमानौ; थिथृक्षवः शूर वराव अरिघ्नौ कर्णं च पार्दं च नियाम्य वाहान; खस्दा महीस्दाश च जनावतस्दुः 32 ततॊ धनुर्ज्या सहसातिकृष्टा; सुघॊषम आच्छिथ्यत पाण्डवस्य तस्मिन कषणे सूतपुत्रस तु पार्दं; समाच्चिनॊत कषुथ्रकाणां शतेन 33 निर्मुक्तसर्पप्रतिमैश च तीक्ष्णैस; तैलप्रधौतैः खग पात्रवाजैः षष्ट्या नाराचैर वासुथेवं बिभेथ; तथन्तरं सॊमकाः पराथ्रवन्त 34 ततॊ धनुर्ज्याम अवधम्य शीघ्रं; शरान अस्तान आधिरदेर विधम्य सुसंरब्धः कर्ण शरक्षताङ्गॊ; रणे पार्दः सॊमकान परत्यगृह्णात न पक्षिणः साम्पतन्त्य अन्तरिक्षे; कषेपीयसास्त्रेण कृते ऽनधकारे 35 शल्यं च पार्दॊ थशभिः पृषत्कैर; भृशं तनुत्रे परहसन्न अविध्यत ततः कार्णं थवाथशभिः सुमुक्तैर; विथ्ध्वा पुनः सप्तभिर अभ्यविध्यत 36 स पार्द बाणासनवेगनुन्नैर; थृढाहतः पत्रिभिर उग्रवेगैः विभिन्नगात्रः कषतजॊक्षिताङ्गः; कर्णॊ बभौ रुथ्र इवाततेषुः 37 ततस तरिभिश च तरिथाशाधिपॊपमं; शरैर बिभेथाधिरदिर धनंजयम शरांस तु पञ्च जवलितान इवॊरगान; परवीरयाम आस जिघांसुर अच्च्युते 38 ते वर्म भित्त्वा पुरुषॊत्तमस्य; सुवर्णचित्रं नयपतन सुमुक्ताः वेगेन गाम आविविशुः सुवेगाः; सनात्वा च कर्णाभिमुखाः परतीयुः 39 तान पञ्च भल्लैस तवरितैः सुमुक्तैस; तरिधा तरिधैकैकम अदॊच्चकर्त धनंजयस ते नयपतन पृदिव्यां; महाहयस तक्षक पुत्र पक्षाः 40 ततः परजज्वाल किरीटमाली; करॊधेन कक्षं परथहन्न इवाग्निः स कर्णम आकर्णविकृष्टसृष्टैः; शरैः शरीरान्तकरैर जवलथ्भिः मर्मस्व अविध्यत स चचाल थुःखाथ; धैर्यात तु तस्दाव अतिमात्रधैर्यः 41 ततः शरौघैः परथिशॊ थिशश च; रविप्रभा कर्ण रदश च राजन अथृश्य आसीत कुपिते धनंजये; तुषारनीहारवृतं यदा नभः 42 सचक्ररक्षान अद पाथरक्षान; पुरःसरान पृष्ठगॊपांश च सर्वान थुर्यॊधनेनानुमतान अरिघ्नान; समुच्चितान सुरदान सारभूतान 43 थविसाहस्रान समरे सव्यसाची; कुरुप्रवीरान ऋषभः कुरूणाम कषणेन सर्वान सरदाश्वसूतान; निनाय राजन कषायम एकवीरः 44 अदापलायन्त विहाय कर्णं; तवात्मजाः कुरवश चावशिष्टाः हतान अवकीर्य शरक्षतांश च; लालप्यमानांस तनयान पितॄंश च 45 सा सर्वतः परेक्ष्य थिशॊ विशून्या; भयावथीर्णैः कुरुभिर विहीनः न विव्यदे भारत तत्र कर्णः; परतीपम एवार्जुनम अभ्यधावत |
1
[s] tau śaṅkhabherī ninade samṛddhe; samīyatuḥ śvetahayau narāgryau vaikartanaḥ sūtaputro 'rjunaś ca; durmantrite tava putrasya rājan 2 yathā gajau haimavatau prabhinnau; pragṛhya dantāv iva vāśitārthe tathā samājagmatur ugravegau; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca vīrau 3 balāhakeneva yathābalāhako; yadṛcchayā vā giriṇā girir yathā tathā dhanurjyātalanemi nisvanau; samīyatus tāv iṣuvarṣavarṣiṇau 4 pravṛddhaśṛṅgadruma vīrud oṣadhī; pravṛddhanānāvidha parvataukasau yathācalau vā galitau mahābalau; tathā mahāstrair itaretaraṃ ghnataḥ 5 sa saṃnipātas tu tayor mahān abhūt; sureśa vairoccanayor yathā purā śarair vibhugnāṅganiyantṛvāhanaḥ; suduḥsaho 'nyaiḥ paṭu śoṇitodakaḥ 6 prabhūtapadmotpala matsyakacchapau; mahāhradau paṇṣi gaṇānunāditau susaṃnikṛṣṭāv aniloddhatau yathā; tathā rathau tau dhvajinau samīyatuḥ 7 ubhau mahendrasya sāmāna vikramāv; ubhau mahendrapratimau mahārathau mahendravajrapratimaiś ca sāyakair; mahendra vṛtrāv iva saṃprajahratuḥ 8 sanāgapattyaśvarathe ubhe bale; vicitravarṇābharaṇāmbara sraje cakampatuś connamataḥ sma vismayād; viyad gatāś cārjuna karṇa saṃyuge 9 bhujāḥ savajrāṅgulayaḥ samucchritāḥ; sasiṃha nādā hṛṣitair didṛkṣubhiḥ yadārjunaṃ mattam iva dvipo dvipaṃ; samabhyayād ādhirathir jighāṃsayā 10 abhyakrośan somakās tatra pārthaṃ; varasva yāhy arjuna vidhya karṇam chindhy asya mūrdhānam alaṃ cireṇa; śraddhāṃ ca rājyād dhṛtarāṣṭra sūnoḥ 11 tathāsmākaṃ bahavas tatra yodhāḥ; karṇaṃ tadā yāhi yāhīty avocan jahy arjunaṃ karṇa tataḥ sacīrāḥ; punar vanaṃ yāntu cirāya pārthāḥ 12 tataḥ karṇaḥ prathamaṃ tatra pārthaṃ; maheṣubhir daśabhiḥ paryavidhyat tam arjunaḥ pratyavidhyac chitāgraiḥ; kakṣāntare daśabhir atīva kruddhaḥ 13 parasparaṃ tau viśikhaiḥ sutīkṣṇais; tatakṣatuḥ sūtaputro 'rjunaś ca parasparasyāntarepsū vimarde; subhīmam abhyāyayatuḥ prahṛṣṭau 14 amṛṣyamāṇaś ca mahāvimarde; tatrākrudhyad bhīmaseno mahātmā athābravīt pāṇinā pāṇim āghnan; saṃdaṣṭauṣṭha nṛtyati vādayann iva kathaṃ nu tvāṃ sūtaputraḥ kirīṭin; maheṣubhir daśabhir avidhyad agre 15 yayā dhṛtyā sarvabhūtāny ajaiṣīr; grāsaṃ dadad vahnaye khāṇḍave tvam tayā dhṛtyā sūtaputraṃ jahi tvam; ahaṃ vainaṃ gadayā pothayiṣye 16 athābravīd vāsudevo'pi pārthaṃ; dṛṣṭvā ratheṣūn pratihanyamānān amīmṛdat sarvathā te 'dya karṇo; hy astrair astrāṇi kim idaṃ kirīṭin 17 sa vīra kiṃ muhyasi nāvadhīyase; nadanty ete kuravaḥ saṃprahṛṣṭāḥ karṇaṃ puraskṛtya vidur hi sarve; tvad astram astrair vinipātyamānam 18 yayā dhṛtyā nihataṃ tāmasāstraṃ; yuge yuge rākṣasāś cāpi ghorāḥ dambhodbhavāś cāsurāś cāhaveṣu; tayā dhṛtyā tvaṃ jahi sūtaputram 19 anenā vāsya kṣura neminādya; saṃchinddhi mūrdhānam areḥ prasahya mayā nisṛṣṭena sudarśanena; vajreṇa śakro namucer ivāreḥ 20 kirāta rūpī bhagavān yayā ca; tvayā mahatyā paritoṣito 'bhūt tāṃ tvaṃ dhṛtiṃ vīra punar gṛhītvā; sahānubandhaṃ jahi sūtaputram 21 tato mahīṃ sāgaramekhalāṃ taṃ; sapattanāṃ grāmavatīṃ samṛddhām prayaccha rājñe nihatāri sāṃghāṃ; yaśaś ca pārthātulam āpnuhi tvam 22 saṃcodito bhīma janārdanabhyaṃ; smṛtvā tadātmānam avekṣya sattvam mahātmanaś cāgamane viditvā; prayojanaṃ keśavam ity uvāca 23 prāduṣkaromy eṣa mahāstram ugraṃ; śivāya lokasya vadhāya sauteḥ tan me 'nujanātu bhavān surāś ca; brahmā bhuvo brahma vidaś ca sarve 24 ity ūcivān brāhmam asahyam astraṃ; prāduścakre manasā saṃvidheyam tato diśaś ca pradiśaś ca sarvāḥ; samāvṛṇot sāyakair bhūri tejāḥ sa sarjabāṇān bharatarṣabho 'pi; śataṃ śatānekavad āśu vegān 25 vaikartanenāpi tathājimadhye; sahasraśo bāṇagaṇā visṛṣṭāḥ te ghoṣiṇaḥ pāṇḍavam abhyupeyuḥ; pajanya muktā iva vāridhārāḥ 26 sa bhīmāsenaṃ ca janārdanaṃ ca; kirīṭinaṃ cāpy amanuṣyakarmā tribhis tribhir bhīmabalo nihatyā; nanāda ghoraṃ mahatā svareṇa 27 sa karṇa bāṇābhihataḥ kirīṭī; bhīmaṃ tathā prekṣya janārdanaṃ ca amṛṣyamāṇaḥ punār eva pārthaḥ; śarān daśāṣṭau ca samudbabarha 28 suṣeṇam ekena śareṇa viddhvā śalyāṃ; caturbhis tribhir eva karṇam tataḥ sumuktair daśabhir jaghāna; sabhā patiṃ kāñcanavarma nāddham 29 sā rājaputro viśirā vibāhur; vivāji sūto vidhanur viketuḥ tato rathāgrād apatat prabhagnaḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivābhikṛttaḥ 30 punaś ca karṇaṃ tribhir aṣṭabhiś ca; dvābhyāṃ caturbhir daśabhiś ca viddhvā cātuḥ śatan dviradān sāyudhīyān; hatvā rathān aṣṭa śataṃ jaghāna sahasram aśvāṃś ca punaś ca sādīn; aṣṭau sahasrāṇi ca pātti vīrān 31 dṛṣṭvāji mukhyāv atha yudhyamānau; didṛkṣavaḥ śūra varāv arighnau karṇaṃ ca pārthaṃ ca niyāmya vāhān; khasthā mahīsthāś ca janāvatasthuḥ 32 tato dhanurjyā sahasātikṛṣṭā; sughoṣam ācchidyata pāṇḍavasya tasmin kṣaṇe sūtaputras tu pārthaṃ; samāccinot kṣudrakāṇāṃ śatena 33 nirmuktasarpapratimaiś ca tīkṣṇais; tailapradhautaiḥ khaga pātravājaiḥ ṣaṣṭyā nārācair vāsudevaṃ bibheda; tadantaraṃ somakāḥ prādravanta 34 tato dhanurjyām avadhamya śīghraṃ; śarān astān ādhirather vidhamya susaṃrabdhaḥ karṇa śarakṣatāṅgo; raṇe pārthaḥ somakān pratyagṛhṇāt na pakṣiṇaḥ sāmpatanty antarikṣe; kṣepīyasāstreṇa kṛte 'ndhakāre 35 śalyaṃ ca pārtho daśabhiḥ pṛṣatkair; bhṛśaṃ tanutre prahasann avidhyat tataḥ kārṇaṃ dvādaśabhiḥ sumuktair; viddhvā punaḥ saptabhir abhyavidhyat 36 sa pārtha bāṇāsanaveganunnair; dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ vibhinnagātraḥ kṣatajokṣitāṅgaḥ; karṇo babhau rudra ivātateṣuḥ 37 tatas tribhiś ca tridāśādhipopamaṃ; śarair bibhedādhirathir dhanaṃjayam śarāṃs tu pañca jvalitān ivoragān; pravīrayām āsa jighāṃsur accyute 38 te varma bhittvā puruṣottamasya; suvarṇacitraṃ nyapatan sumuktāḥ vegena gām āviviśuḥ suvegāḥ; snātvā ca karṇābhimukhāḥ pratīyuḥ 39 tān pañca bhallais tvaritaiḥ sumuktais; tridhā tridhaikaikam athoccakarta dhanaṃjayas te nyapatan pṛthivyāṃ; mahāhayas takṣaka putra pakṣāḥ 40 tataḥ prajajvāla kirīṭamālī; krodhena kakṣaṃ pradahann ivāgniḥ sa karṇam ākarṇavikṛṣṭasṛṣṭaiḥ; śaraiḥ śarīrāntakarair jvaladbhiḥ marmasv avidhyat sa cacāla duḥkhād; dhairyāt tu tasthāv atimātradhairyaḥ 41 tataḥ śaraughaiḥ pradiśo diśaś ca; raviprabhā karṇa rathaś ca rājan adṛśya āsīt kupite dhanaṃjaye; tuṣāranīhāravṛtaṃ yathā nabhaḥ 42 sacakrarakṣān atha pādarakṣān; puraḥsarān pṛṣṭhagopāṃś ca sarvān duryodhanenānumatān arighnān; samuccitān surathān sārabhūtān 43 dvisāhasrān samare savyasācī; kurupravīrān ṛṣabhaḥ kurūṇām kṣaṇena sarvān sarathāśvasūtān; nināya rājan kṣāyam ekavīraḥ 44 athāpalāyanta vihāya karṇaṃ; tavātmajāḥ kuravaś cāvaśiṣṭāḥ hatān avakīrya śarakṣatāṃś ca; lālapyamānāṃs tanayān pitṝṃś ca 45 sā sarvataḥ prekṣya diśo viśūnyā; bhayāvadīrṇaiḥ kurubhir vihīnaḥ na vivyathe bhārata tatra karṇaḥ; pratīpam evārjunam abhyadhāvat |