|
1
[क] शुश्रूषुर अपि थुर्मेधाः पुरुषॊ ऽनियतेन्थ्रियः नालं वेथयितुं कृत्स्नौ धर्मार्दाव इति मे मतिः 2 तदैव तावन मेधावी विनयं यॊ न शिक्षति न च किं चन जानाति सॊ ऽपि धर्मार्दनिश्चयम 3 शुश्रूषुस तव एव मेधावी पुरुषॊ नियतेन्थ्रियः जानीयाथ आगमान सर्वान गराह्यं च न विरॊधयेत 4 अनेयस तव अवमानी यॊ थुरात्मा पापपूरुषः थिष्टम उत्सृज्य कल्याणं करॊति बहु पापकम 5 नादवन्तं तु सुहृथः परतिषेधन्ति पातकात निवर्तते तु लक्ष्मीवान नालक्ष्मीवान निवर्तते 6 यदा हय उच्चावचैर वाक्यैः कषिप्तचित्तॊ नियम्यते तदैव सुहृथा शक्यॊ न शक्यस तव अवसीथति 7 तदैव सुहृथं पराज्ञं कुर्वाणं कर्म पापकम पराज्ञाः संप्रतिषेधन्ते यदाशक्ति पुनः पुनः 8 स कल्याणे मतिं कृत्वा नियम्यात्मानम आत्मना कुरु मे वचनं तात येन पश्चान न तप्यसे 9 न वधः पूज्यते लॊके सुप्तानाम इह धर्मतः तदैव नयस्तशस्त्राणां विमुक्तरदवाजिनाम 10 ये च बरूयुस तवास्मीति ये च सयुः शरणागताः विमुक्तमूर्धजा ये च ये चापि हतवाहनाः 11 अथ्य सवप्स्यन्ति पाञ्चाला विमुक्तकवचा विभॊ विश्वस्ता रजनीं सर्वे परेता इव विचेतसः 12 यस तेषां तथवस्दानां थरुह्येत पुरुषॊ ऽनृजुः वयक्तं स नरके मज्जेथ अगाधे विपुले ऽपलवे 13 सर्वास्त्रविथुषां लॊके शरेष्ठस तवम असि विश्रुतः न च ते जातु लॊके ऽसमिन सुसूक्ष्मम अपि किल्बिषम 14 तवं पुनः सूर्यसंकाशः शवॊभूत उथिते रवौ परकाशे सर्वभूतानां विजेता युधि शात्रवान 15 असंभावित रूपं हि तवयि कर्म विगर्हितम शुक्ले रक्तम इव नयस्तं भवेथ इति मतिर मम 16 [अष्व] एवम एतथ यदात्द तवम अनुशास्मीह मातुल तैस तु पूर्वमयं सेतुः शतधा विथली कृतः 17 परत्यक्षं भूमिपालानां भवतां चापि संनिधौ नयस्तशस्त्रॊ मम पिता धृष्टथ्युम्नेन पातितः 18 कर्णश च पतिते चक्रे रदस्य रदिनां वरः उत्तमे वयसने सन्नॊ हतॊ गाण्डीवधन्वना 19 तदा शांतनवॊ भीष्मॊ नयस्तशस्त्रॊ निरायुधः शिखण्डिनं पुरस्कृत्य हतॊ गाण्डीवधन्वना 20 भूरिश्रवा महेष्वासस तदा पराय गतॊ रणे करॊशतां भूमिपालानां युयुधानेन पातितः 21 थुर्यॊधनश च भीमेन समेत्य गथया मृधे पश्यतां भूमिपालानाम अधर्मेण निपातितः 22 एकाकी बहुभिस तत्र परिवार्य महारदैः अधर्मेण नरव्याघ्रॊ भीमसेनेन पातितः 23 विलापॊ भग्नसक्दस्य यॊ मे राज्ञः परिश्रुतः वार्त्तिकानां कदयतां स मे मर्माणि कृन्तति 24 एवम अधार्मिकाः पापाः पाञ्चाला भिन्नसेतवः तान एवं भिन्नमर्याथान किं भवान न विगर्हति 25 पितृहन्तॄन अहं हत्वा पाञ्चालान निशि सौप्तिके कामं कीटः पतंगॊ वा जन्म पराप्य भवामि वै 26 तवरे चाहम अनेनाथ्य यथ इथं मे चिकीर्षितम तस्य मे तवरमाणस्य कुतॊ निथ्रा कुतः सुखम 27 न स जातः पुमाँल लॊके कश चिन न च भविष्यति यॊ मे वयावर्तयेथ एतां वधे तेषां कृतां मतिम 28 [स] एवम उक्त्वा महाराज थरॊणपुत्रः परतापवान एकान्ते यॊजयित्वाश्वान परायाथ अभिमुखः परान 29 तम अब्रूतां महात्मानौ भॊजशारथ्वताव उभौ किम अयं सयन्थनॊ युक्तः किं च कार्यं चिकीर्षितम 30 एकसार्दं परयातौ सवस तवया सह नरर्षभ समथुःखसुखौ चैव नावां शङ्कितुम अर्हसि 31 अश्वत्दामा तु संक्रुथ्धः पितुर वधम अनुस्मरन ताभ्यां तद्यं तथाचख्यौ यथ अस्यात्म चिकीर्षितम 32 हत्वा शतसहस्राणि यॊधानां निशितैः शरैः नयस्तशस्त्रॊ मम पिता धृष्टथ्युम्नेन पातितः 33 तं तदैव हनिष्यामि नयस्तवर्माणम अथ्य वै पुत्रं पाञ्चालराजस्य पापं पापेन कर्मणा 34 कदं च निहतः पापः पाञ्चालः पशुवन मया शस्त्राहव जितां लॊकान पराप्नुयाथ इति मे मतिः 35 कषिप्रं संनथ्ध कवचौ सखड्गाव आत्तकार्मुकौ समास्दाय परतीक्षेतां रदवर्यौ परंतपौ 36 इत्य उक्त्वा रदम आस्दाय परायाथ अभिमुखः परान तम अन्वगात कृपॊ राजन कृतवर्मा च सात्वतः 37 ते परयाता वयरॊचन्त परान अभिमुखास तरयः हूयमाना यदा यज्ञे समिथ्धा हव्यवाहनाः 38 ययुश च शिबिरं तेषां संप्रसुप्त जनं विभॊ थवारथेशं तु संप्राप्य थरौणिस तस्दौ रदॊत्तमे |
1
[k] śuśrūṣur api durmedhāḥ puruṣo 'niyatendriyaḥ nālaṃ vedayituṃ kṛtsnau dharmārthāv iti me matiḥ 2 tathaiva tāvan medhāvī vinayaṃ yo na śikṣati na ca kiṃ cana jānāti so 'pi dharmārthaniścayam 3 śuśrūṣus tv eva medhāvī puruṣo niyatendriyaḥ jānīyād āgamān sarvān grāhyaṃ ca na virodhayet 4 aneyas tv avamānī yo durātmā pāpapūruṣaḥ diṣṭam utsṛjya kalyāṇaṃ karoti bahu pāpakam 5 nāthavantaṃ tu suhṛdaḥ pratiṣedhanti pātakāt nivartate tu lakṣmīvān nālakṣmīvān nivartate 6 yathā hy uccāvacair vākyaiḥ kṣiptacitto niyamyate tathaiva suhṛdā śakyo na śakyas tv avasīdati 7 tathaiva suhṛdaṃ prājñaṃ kurvāṇaṃ karma pāpakam prājñāḥ saṃpratiṣedhante yathāśakti punaḥ punaḥ 8 sa kalyāṇe matiṃ kṛtvā niyamyātmānam ātmanā kuru me vacanaṃ tāta yena paścān na tapyase 9 na vadhaḥ pūjyate loke suptānām iha dharmataḥ tathaiva nyastaśastrāṇāṃ vimuktarathavājinām 10 ye ca brūyus tavāsmīti ye ca syuḥ śaraṇāgatāḥ vimuktamūrdhajā ye ca ye cāpi hatavāhanāḥ 11 adya svapsyanti pāñcālā vimuktakavacā vibho viśvastā rajanīṃ sarve pretā iva vicetasaḥ 12 yas teṣāṃ tadavasthānāṃ druhyeta puruṣo 'nṛjuḥ vyaktaṃ sa narake majjed agādhe vipule 'plave 13 sarvāstraviduṣāṃ loke śreṣṭhas tvam asi viśrutaḥ na ca te jātu loke 'smin susūkṣmam api kilbiṣam 14 tvaṃ punaḥ sūryasaṃkāśaḥ śvobhūta udite ravau prakāśe sarvabhūtānāṃ vijetā yudhi śātravān 15 asaṃbhāvita rūpaṃ hi tvayi karma vigarhitam śukle raktam iva nyastaṃ bhaved iti matir mama 16 [aṣv] evam etad yathāttha tvam anuśāsmīha mātula tais tu pūrvamayaṃ setuḥ śatadhā vidalī kṛtaḥ 17 pratyakṣaṃ bhūmipālānāṃ bhavatāṃ cāpi saṃnidhau nyastaśastro mama pitā dhṛṣṭadyumnena pātitaḥ 18 karṇaś ca patite cakre rathasya rathināṃ varaḥ uttame vyasane sanno hato gāṇḍīvadhanvanā 19 tathā śāṃtanavo bhīṣmo nyastaśastro nirāyudhaḥ śikhaṇḍinaṃ puraskṛtya hato gāṇḍīvadhanvanā 20 bhūriśravā maheṣvāsas tathā prāya gato raṇe krośatāṃ bhūmipālānāṃ yuyudhānena pātitaḥ 21 duryodhanaś ca bhīmena sametya gadayā mṛdhe paśyatāṃ bhūmipālānām adharmeṇa nipātitaḥ 22 ekākī bahubhis tatra parivārya mahārathaiḥ adharmeṇa naravyāghro bhīmasenena pātitaḥ 23 vilāpo bhagnasakthasya yo me rājñaḥ pariśrutaḥ vārttikānāṃ kathayatāṃ sa me marmāṇi kṛntati 24 evam adhārmikāḥ pāpāḥ pāñcālā bhinnasetavaḥ tān evaṃ bhinnamaryādān kiṃ bhavān na vigarhati 25 pitṛhantṝn ahaṃ hatvā pāñcālān niśi sauptike kāmaṃ kīṭaḥ pataṃgo vā janma prāpya bhavāmi vai 26 tvare cāham anenādya yad idaṃ me cikīrṣitam tasya me tvaramāṇasya kuto nidrā kutaḥ sukham 27 na sa jātaḥ pumāṁl loke kaś cin na ca bhaviṣyati yo me vyāvartayed etāṃ vadhe teṣāṃ kṛtāṃ matim 28 [s] evam uktvā mahārāja droṇaputraḥ pratāpavān ekānte yojayitvāśvān prāyād abhimukhaḥ parān 29 tam abrūtāṃ mahātmānau bhojaśāradvatāv ubhau kim ayaṃ syandano yuktaḥ kiṃ ca kāryaṃ cikīrṣitam 30 ekasārthaṃ prayātau svas tvayā saha nararṣabha samaduḥkhasukhau caiva nāvāṃ śaṅkitum arhasi 31 aśvatthāmā tu saṃkruddhaḥ pitur vadham anusmaran tābhyāṃ tathyaṃ tadācakhyau yad asyātma cikīrṣitam 32 hatvā śatasahasrāṇi yodhānāṃ niśitaiḥ śaraiḥ nyastaśastro mama pitā dhṛṣṭadyumnena pātitaḥ 33 taṃ tathaiva haniṣyāmi nyastavarmāṇam adya vai putraṃ pāñcālarājasya pāpaṃ pāpena karmaṇā 34 kathaṃ ca nihataḥ pāpaḥ pāñcālaḥ paśuvan mayā śastrāhava jitāṃ lokān prāpnuyād iti me matiḥ 35 kṣipraṃ saṃnaddha kavacau sakhaḍgāv āttakārmukau samāsthāya pratīkṣetāṃ rathavaryau paraṃtapau 36 ity uktvā ratham āsthāya prāyād abhimukhaḥ parān tam anvagāt kṛpo rājan kṛtavarmā ca sātvataḥ 37 te prayātā vyarocanta parān abhimukhās trayaḥ hūyamānā yathā yajñe samiddhā havyavāhanāḥ 38 yayuś ca śibiraṃ teṣāṃ saṃprasupta janaṃ vibho dvāradeśaṃ tu saṃprāpya drauṇis tasthau rathottame |