Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 12 Index  Previous  Next 

Book 12 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 12
Chapter 23

  1 [वैषम्पायन]
      एवम उक्तस तु कौन्तेय गुडाकेशेन भारत
      नॊवाच किं चित कौरव्यस ततॊ थवैपायनॊ ऽबरवीत
  2 बीभत्सॊर वचनं सम्यक सत्यम एतथ युधिष्ठिर
      शास्त्रथृष्टः परॊ धर्मः समृतॊ गार्हस्द्य आश्रमः
  3 सवधर्मं चर धर्मज्ञ यदाशास्त्रं यदाविधि
      न हि गार्हस्द्यम उत्सृज्य तवारण्यं विधीयते
  4 गृहस्दं हि सथा थेवाः पितर ऋषयस तदा
      भृत्याश चैवॊपजीवन्ति तान भजस्व महीपते
  5 वयांसि पशवश चैव भूतानि च महीपते
      गृहस्दैर एव धार्यन्ते तस्माज जयेष्ठाश्रमॊ गृही
  6 सॊ ऽयं चतुर्णाम एतेषाम आश्रमाणां थुराचरः
      तं चराविमनाः पार्द थुश्चरं थुर्बलेन्थ्रियैः
  7 वेथ जञानं च ते कृत्स्नं तपॊ च चरितं महत
      पितृपैतामहे राज्ये धुरम उथ्वॊढुम अर्हसि
  8 तपॊयज्ञस तदा विथ्या भैक्षम इन्थ्रियनिग्रहः
      धयानम एकान्तशीलत्वं तुष्टिर थानं च शक्तितः
  9 बराह्मणानां महाराज चेष्टाः संसिथ्धि कारिकाः
      कषत्रियाणां च वक्ष्यामि तवापि विथितं पुनः
  10 यज्ञॊ विथ्या समुत्दानम असंतॊषः शरियं परति
     थण्डधारणम अत्युग्रं परजानां परिपालनम
 11 वेथ जञानं तदा कृत्स्नं तपॊ सुचरितं तदा
     थरविणॊपार्जनं भूरि पात्रेषु परतिपाथनम
 12 एतानि राज्ञां कर्माणि सुकृतानि विशां पते
     इमं लॊकम अमुं लॊकं साधयन्तीति नः शरुतम
 13 तेषां जयायस तु कौन्तेय थण्डधारणम उच्यते
     बलं हि कषत्रिये नित्यं बले थण्डः समाहितः
 14 एताश चेष्टाः कषत्रियाणां राजन संसिथ्धि कारिकाः
     अपि गादाम इमां चापि बृहस्पतिर अभाषत
 15 भूमिर एतौ निगिरति सर्पॊ बिलशयान इव
     राजानं चाविरॊथ्धारं बराह्मणं चाप्रवासिनम
 16 सुथ्युम्नश चापि राजर्षिः शरूयते थण्डधारणात
     पराप्तवान परमां सिथ्धिं थक्षः पराचेतसॊ यदा
  1 [vaiṣampāyana]
      evam uktas tu kaunteya guḍākeśena bhārata
      novāca kiṃ cit kauravyas tato dvaipāyano 'bravīt
  2 bībhatsor vacanaṃ samyak satyam etad yudhiṣṭhira
      śāstradṛṣṭaḥ paro dharmaḥ smṛto gārhasthya āśramaḥ
  3 svadharmaṃ cara dharmajña yathāśāstraṃ yathāvidhi
      na hi gārhasthyam utsṛjya tavāraṇyaṃ vidhīyate
  4 gṛhasthaṃ hi sadā devāḥ pitara ṛṣayas tathā
      bhṛtyāś caivopajīvanti tān bhajasva mahīpate
  5 vayāṃsi paśavaś caiva bhūtāni ca mahīpate
      gṛhasthair eva dhāryante tasmāj jyeṣṭhāśramo gṛhī
  6 so 'yaṃ caturṇām eteṣām āśramāṇāṃ durācaraḥ
      taṃ carāvimanāḥ pārtha duścaraṃ durbalendriyaiḥ
  7 veda jñānaṃ ca te kṛtsnaṃ tapo ca caritaṃ mahat
      pitṛpaitāmahe rājye dhuram udvoḍhum arhasi
  8 tapoyajñas tathā vidyā bhaikṣam indriyanigrahaḥ
      dhyānam ekāntaśīlatvaṃ tuṣṭir dānaṃ ca śaktitaḥ
  9 brāhmaṇānāṃ mahārāja ceṣṭāḥ saṃsiddhi kārikāḥ
      kṣatriyāṇāṃ ca vakṣyāmi tavāpi viditaṃ punaḥ
  10 yajño vidyā samutthānam asaṃtoṣaḥ śriyaṃ prati
     daṇḍadhāraṇam atyugraṃ prajānāṃ paripālanam
 11 veda jñānaṃ tathā kṛtsnaṃ tapo sucaritaṃ tathā
     draviṇopārjanaṃ bhūri pātreṣu pratipādanam
 12 etāni rājñāṃ karmāṇi sukṛtāni viśāṃ pate
     imaṃ lokam amuṃ lokaṃ sādhayantīti naḥ śrutam
 13 teṣāṃ jyāyas tu kaunteya daṇḍadhāraṇam ucyate
     balaṃ hi kṣatriye nityaṃ bale daṇḍaḥ samāhitaḥ
 14 etāś ceṣṭāḥ kṣatriyāṇāṃ rājan saṃsiddhi kārikāḥ
     api gāthām imāṃ cāpi bṛhaspatir abhāṣata
 15 bhūmir etau nigirati sarpo bilaśayān iva
     rājānaṃ cāviroddhāraṃ brāhmaṇaṃ cāpravāsinam
 16 sudyumnaś cāpi rājarṣiḥ śrūyate daṇḍadhāraṇāt
     prāptavān paramāṃ siddhiṃ dakṣaḥ prācetaso yathā


Next: Chapter 24