|
1
[वैषम्पायन] एवम उक्तस तु कौन्तेय गुडाकेशेन भारत नॊवाच किं चित कौरव्यस ततॊ थवैपायनॊ ऽबरवीत 2 बीभत्सॊर वचनं सम्यक सत्यम एतथ युधिष्ठिर शास्त्रथृष्टः परॊ धर्मः समृतॊ गार्हस्द्य आश्रमः 3 सवधर्मं चर धर्मज्ञ यदाशास्त्रं यदाविधि न हि गार्हस्द्यम उत्सृज्य तवारण्यं विधीयते 4 गृहस्दं हि सथा थेवाः पितर ऋषयस तदा भृत्याश चैवॊपजीवन्ति तान भजस्व महीपते 5 वयांसि पशवश चैव भूतानि च महीपते गृहस्दैर एव धार्यन्ते तस्माज जयेष्ठाश्रमॊ गृही 6 सॊ ऽयं चतुर्णाम एतेषाम आश्रमाणां थुराचरः तं चराविमनाः पार्द थुश्चरं थुर्बलेन्थ्रियैः 7 वेथ जञानं च ते कृत्स्नं तपॊ च चरितं महत पितृपैतामहे राज्ये धुरम उथ्वॊढुम अर्हसि 8 तपॊयज्ञस तदा विथ्या भैक्षम इन्थ्रियनिग्रहः धयानम एकान्तशीलत्वं तुष्टिर थानं च शक्तितः 9 बराह्मणानां महाराज चेष्टाः संसिथ्धि कारिकाः कषत्रियाणां च वक्ष्यामि तवापि विथितं पुनः 10 यज्ञॊ विथ्या समुत्दानम असंतॊषः शरियं परति थण्डधारणम अत्युग्रं परजानां परिपालनम 11 वेथ जञानं तदा कृत्स्नं तपॊ सुचरितं तदा थरविणॊपार्जनं भूरि पात्रेषु परतिपाथनम 12 एतानि राज्ञां कर्माणि सुकृतानि विशां पते इमं लॊकम अमुं लॊकं साधयन्तीति नः शरुतम 13 तेषां जयायस तु कौन्तेय थण्डधारणम उच्यते बलं हि कषत्रिये नित्यं बले थण्डः समाहितः 14 एताश चेष्टाः कषत्रियाणां राजन संसिथ्धि कारिकाः अपि गादाम इमां चापि बृहस्पतिर अभाषत 15 भूमिर एतौ निगिरति सर्पॊ बिलशयान इव राजानं चाविरॊथ्धारं बराह्मणं चाप्रवासिनम 16 सुथ्युम्नश चापि राजर्षिः शरूयते थण्डधारणात पराप्तवान परमां सिथ्धिं थक्षः पराचेतसॊ यदा |
1
[vaiṣampāyana] evam uktas tu kaunteya guḍākeśena bhārata novāca kiṃ cit kauravyas tato dvaipāyano 'bravīt 2 bībhatsor vacanaṃ samyak satyam etad yudhiṣṭhira śāstradṛṣṭaḥ paro dharmaḥ smṛto gārhasthya āśramaḥ 3 svadharmaṃ cara dharmajña yathāśāstraṃ yathāvidhi na hi gārhasthyam utsṛjya tavāraṇyaṃ vidhīyate 4 gṛhasthaṃ hi sadā devāḥ pitara ṛṣayas tathā bhṛtyāś caivopajīvanti tān bhajasva mahīpate 5 vayāṃsi paśavaś caiva bhūtāni ca mahīpate gṛhasthair eva dhāryante tasmāj jyeṣṭhāśramo gṛhī 6 so 'yaṃ caturṇām eteṣām āśramāṇāṃ durācaraḥ taṃ carāvimanāḥ pārtha duścaraṃ durbalendriyaiḥ 7 veda jñānaṃ ca te kṛtsnaṃ tapo ca caritaṃ mahat pitṛpaitāmahe rājye dhuram udvoḍhum arhasi 8 tapoyajñas tathā vidyā bhaikṣam indriyanigrahaḥ dhyānam ekāntaśīlatvaṃ tuṣṭir dānaṃ ca śaktitaḥ 9 brāhmaṇānāṃ mahārāja ceṣṭāḥ saṃsiddhi kārikāḥ kṣatriyāṇāṃ ca vakṣyāmi tavāpi viditaṃ punaḥ 10 yajño vidyā samutthānam asaṃtoṣaḥ śriyaṃ prati daṇḍadhāraṇam atyugraṃ prajānāṃ paripālanam 11 veda jñānaṃ tathā kṛtsnaṃ tapo sucaritaṃ tathā draviṇopārjanaṃ bhūri pātreṣu pratipādanam 12 etāni rājñāṃ karmāṇi sukṛtāni viśāṃ pate imaṃ lokam amuṃ lokaṃ sādhayantīti naḥ śrutam 13 teṣāṃ jyāyas tu kaunteya daṇḍadhāraṇam ucyate balaṃ hi kṣatriye nityaṃ bale daṇḍaḥ samāhitaḥ 14 etāś ceṣṭāḥ kṣatriyāṇāṃ rājan saṃsiddhi kārikāḥ api gāthām imāṃ cāpi bṛhaspatir abhāṣata 15 bhūmir etau nigirati sarpo bilaśayān iva rājānaṃ cāviroddhāraṃ brāhmaṇaṃ cāpravāsinam 16 sudyumnaś cāpi rājarṣiḥ śrūyate daṇḍadhāraṇāt prāptavān paramāṃ siddhiṃ dakṣaḥ prācetaso yathā |