|
1
[वैषम्पायन] ततॊ राजा पाण्डुसुतॊ नारथं परत्यभाषत भगवञ शरॊतुम इच्छामि सुवर्णष्ठीवि संभवम 2 एवम उक्तः स च मुनिर धर्मराजेन नारथः आचचक्षे यदावृत्तं सुवर्णष्ठीविनं परति 3 एवम एतन महाराज यदायं केशवॊ ऽबरवीत कार्यस्यास्य तु यच छेषं तत ते वक्ष्यामि पृच्छतः 4 अहं च पर्वतश चैव सवस्रीयॊ मे महामुनिः वस्तु कामाव अभिगतौ सृञ्जयं जयतां वरम 5 तत्र संपूजितौ तेन विधिथृष्टेन कर्मणा सर्वकामैः सुविहितौ निवसावॊ ऽसय वेश्मनि 6 वयतिक्रान्तासु वर्षासु समये गमनस्य च पर्वतॊ माम उवाचेथं काले वचनम अर्दवत 7 आवाम अस्य नरेन्थ्रस्य गृहे परमपूजितौ उषितौ समये बरह्मंश चिन्त्यताम अत्र सांप्रतम 8 ततॊ ऽहम अब्रुवं राजन पर्वतं शुभथर्शनम सर्वम एतत तवयि विभॊ भागिनेयॊपपथ्यते 9 वरेण छन्थ्यतां राजा लभतां यथ यथ इच्छति आवयॊस तपसा सिथ्धिं पराप्नॊतु यथि मन्यसे 10 तत आहूय राजानं सृञ्जयं शुभथर्शनम पर्वतॊ ऽनुमतं वाक्यम उवाच मुनिपुंगवः 11 परीतौ सवॊ नृप सत्कारैस तव हय आर्जवसंभृतैः आवाभ्याम अभ्यनुज्ञातॊ वरं नृवर चिन्तय 12 थेवानाम अविहिंसायां यथ भवेन मानुषक्षमम तथ्गृहाण महाराज पूजार्हॊ नौ मतॊ भवान 13 [सृन्जय] परीतौ भवन्तौ यथि मे कृतम एतावता मम एष एव परॊ लाभॊ निर्वृत्तॊ मे महाफलः 14 [नारथ] तम एवं वाथिनं भूयः पर्वतः परत्यभाषत वृणीष्व राजन संकल्पॊ यस ते हृथि चिरं सदितः 15 [सृन्जय] अभीप्सामि सुतं वीरं वीर्यवन्तं थृढव्रतम आयुष्मन्तं महाभागं थेवराजसमथ्युतिम 16 [पर्वत] भविष्यत्य एष ते कामॊ न तव आयुष्मान भविष्यति थेवराजाभिभूत्य अर्दं संकल्पॊ हय एष ते हृथि 17 सुवर्णष्ठीवनाच चैव सवर्णष्ठीवी भविष्यति रक्ष्यश च थेवराजात स थेवराजसमथ्युतिः 18 [नारथ] तच छरुत्वा सृञ्जयॊ वाक्यं पर्वतस्य महात्मनः परसाथयाम आस तथा नैतथ एवं भवेथ इति 19 आयुष्मान मे भवेत पुत्रॊ भवतस तपसा मुने न च तं पर्वतः किं चिथ उवाचेन्थ्र वयपेक्षया 20 तम अहं नृपतिं थीनम अब्रुवं पुनर एव तु समर्तव्यॊ ऽहं महाराज थर्शयिष्यामि ते समृतः 21 अहं ते थयितं पुत्रं परेतराजवशं गतम पुनर थास्यामि तथ रूपं मा शुचः पृदिवीपते 22 एवम उक्त्वा तु नृपतिं परयातौ सवॊ यदेप्सितम सृञ्जयश च यदाकामं परविवेश सवमन्थिरम 23 सृञ्जयस्याद राजर्षेः कस्मिंश चित कालपर्यये जज्ञे पुत्रॊ महावीर्यस तेजसा परज्वलन्न इव 24 ववृधे स यदाकालं सरसीव महॊत्पलम बभूव काञ्चनष्ठीवी यदार्दं नाम तस्य तत 25 तथ अथ्भुततमं लॊके पप्रदे कुरुसत्तम बुबुधे तच च थेवेन्थ्रॊ वरथानं महात्मनॊः 26 ततस तव अभिभवाथ भीतॊ बृहस्पतिमते सदितः कुमारस्यान्तर परेक्षी बभूव बलवृत्र हा 27 चॊथयाम आस वज्रं स थिव्यास्त्रं मूर्ति संस्दितम वयाघ्रॊ भूत्वा जहीमं तवं राजपुत्रम इति परभॊ 28 विवृथ्धः किल वीर्येण माम एषॊ ऽभिभविष्यति सृञ्जयस्य सुतॊ वज्रयदैनं पर्वतॊ थथौ 29 एवम उक्तस तु शक्रेण वर्जॊ बर पुरंजयः कुमारस्यान्तर परेक्षी नित्यम एवान्वपथ्यत 30 सृञ्जयॊ ऽपि सुतं पराप्य थेवराजसमथ्युतिम हृष्टः सान्तःपुरॊ राजा वननित्यॊ ऽभवत तथा 31 ततॊ भागीरदी तीरे कथा चिथ वननिर्झरे धात्री थवितीयॊ बालः स करीडार्दं पर्यधावत 32 पञ्चवर्षक थेशीयॊ बालॊ नागेन्थ्र विक्रमः सहसॊत्पतितं वयाघ्रम आससाथ महाबलः 33 तेन चैव विनिष्पिष्टॊ वेपमानॊ नृपात्म जः वयसुः पपात मेथिन्यां ततॊ धात्री विचुक्रुशे 34 हत्वा तु राजपुत्रं स तत्रैवान्तरधीयत शार्थूलॊ थेवराजस्य माययान्तर हितस तथा 35 धात्र्यास तु निनथं शरुत्वा रुथत्याः परमार्तवत अभ्यधावत तं थेशं सवयम एव महीपतिः 36 स थथर्श गतासुं तं शयानं पीतशॊणितम कुमारं विगतानन्थं निशाकरम इव चयुतम 37 स तम उत्सङ्गम आरॊप्य परिपीडित वक्षसम पुत्रं रुधिरसंसिक्तं पर्यथेवयथ आतुरः 38 ततस ता मातरस तस्य रुथन्त्यः शॊककर्शिताः अभ्यधावन्त तं थेशं यत्र राजा स सृञ्जयः 39 ततः स राजा सस्मार माम अन्तर्गतमानसः तच चाहं चिन्तितं जञात्वा गतवांस तस्य थर्शनम 40 स मयैतानि वाक्यानि शरावितः शॊकलालसः यानि ते यथुवीरेण कदितानि महीपते 41 संजीवितश चापि मया वासवानुमते तथा भवितव्यं तदा तच च न तच छक्यम अतॊ ऽनयदा 42 अत ऊर्ध्वं कुमारः सस्वर्ण षठीवी महायशाः चित्तं परसाथयाम आस पितुर मातुश च वीर्यवान 43 कारयाम आस राज्यं स पितरि सवर्गते विभुः वर्षाणाम एकशतवत सहस्रं भीमविक्रमः 44 तत इष्ट्वा महायज्ञैर बहुभिर भूरिथक्षिणैः तर्पयाम आस थेवांश च पितॄंश चैव महाथ्युतिः 45 उत्पाथ्य च बहून पुत्रान कुलसंतान कारिणः कालेन महता राजन कालधर्मम उपेयिवान 46 स तवं राजेन्थ्र संजातं शॊकम एतन निवर्तय यदा तवां केशवः पराह वयासश च सुमहातपाः 47 पितृपैतामहं राज्यम आस्दाय थुरम उथ्वह इष्ट्वा पुण्यैर महायज्ञैर इष्टाँल लॊकान अवाप्स्यसि |
1
[vaiṣampāyana] tato rājā pāṇḍusuto nāradaṃ pratyabhāṣata bhagavañ śrotum icchāmi suvarṇaṣṭhīvi saṃbhavam 2 evam uktaḥ sa ca munir dharmarājena nāradaḥ ācacakṣe yathāvṛttaṃ suvarṇaṣṭhīvinaṃ prati 3 evam etan mahārāja yathāyaṃ keśavo 'bravīt kāryasyāsya tu yac cheṣaṃ tat te vakṣyāmi pṛcchataḥ 4 ahaṃ ca parvataś caiva svasrīyo me mahāmuniḥ vastu kāmāv abhigatau sṛñjayaṃ jayatāṃ varam 5 tatra saṃpūjitau tena vidhidṛṣṭena karmaṇā sarvakāmaiḥ suvihitau nivasāvo 'sya veśmani 6 vyatikrāntāsu varṣāsu samaye gamanasya ca parvato mām uvācedaṃ kāle vacanam arthavat 7 āvām asya narendrasya gṛhe paramapūjitau uṣitau samaye brahmaṃś cintyatām atra sāṃpratam 8 tato 'ham abruvaṃ rājan parvataṃ śubhadarśanam sarvam etat tvayi vibho bhāgineyopapadyate 9 vareṇa chandyatāṃ rājā labhatāṃ yad yad icchati āvayos tapasā siddhiṃ prāpnotu yadi manyase 10 tata āhūya rājānaṃ sṛñjayaṃ śubhadarśanam parvato 'numataṃ vākyam uvāca munipuṃgavaḥ 11 prītau svo nṛpa satkārais tava hy ārjavasaṃbhṛtaiḥ āvābhyām abhyanujñāto varaṃ nṛvara cintaya 12 devānām avihiṃsāyāṃ yad bhaven mānuṣakṣamam tadgṛhāṇa mahārāja pūjārho nau mato bhavān 13 [sṛnjaya] prītau bhavantau yadi me kṛtam etāvatā mama eṣa eva paro lābho nirvṛtto me mahāphalaḥ 14 [nārada] tam evaṃ vādinaṃ bhūyaḥ parvataḥ pratyabhāṣata vṛṇīṣva rājan saṃkalpo yas te hṛdi ciraṃ sthitaḥ 15 [sṛnjaya] abhīpsāmi sutaṃ vīraṃ vīryavantaṃ dṛḍhavratam āyuṣmantaṃ mahābhāgaṃ devarājasamadyutim 16 [parvata] bhaviṣyaty eṣa te kāmo na tv āyuṣmān bhaviṣyati devarājābhibhūty arthaṃ saṃkalpo hy eṣa te hṛdi 17 suvarṇaṣṭhīvanāc caiva svarṇaṣṭhīvī bhaviṣyati rakṣyaś ca devarājāt sa devarājasamadyutiḥ 18 [nārada] tac chrutvā sṛñjayo vākyaṃ parvatasya mahātmanaḥ prasādayām āsa tadā naitad evaṃ bhaved iti 19 āyuṣmān me bhavet putro bhavatas tapasā mune na ca taṃ parvataḥ kiṃ cid uvācendra vyapekṣayā 20 tam ahaṃ nṛpatiṃ dīnam abruvaṃ punar eva tu smartavyo 'haṃ mahārāja darśayiṣyāmi te smṛtaḥ 21 ahaṃ te dayitaṃ putraṃ pretarājavaśaṃ gatam punar dāsyāmi tad rūpaṃ mā śucaḥ pṛthivīpate 22 evam uktvā tu nṛpatiṃ prayātau svo yathepsitam sṛñjayaś ca yathākāmaṃ praviveśa svamandiram 23 sṛñjayasyātha rājarṣeḥ kasmiṃś cit kālaparyaye jajñe putro mahāvīryas tejasā prajvalann iva 24 vavṛdhe sa yathākālaṃ sarasīva mahotpalam babhūva kāñcanaṣṭhīvī yathārthaṃ nāma tasya tat 25 tad adbhutatamaṃ loke paprathe kurusattama bubudhe tac ca devendro varadānaṃ mahātmanoḥ 26 tatas tv abhibhavād bhīto bṛhaspatimate sthitaḥ kumārasyāntara prekṣī babhūva balavṛtra hā 27 codayām āsa vajraṃ sa divyāstraṃ mūrti saṃsthitam vyāghro bhūtvā jahīmaṃ tvaṃ rājaputram iti prabho 28 vivṛddhaḥ kila vīryeṇa mām eṣo 'bhibhaviṣyati sṛñjayasya suto vajrayathainaṃ parvato dadau 29 evam uktas tu śakreṇa varjo bara puraṃjayaḥ kumārasyāntara prekṣī nityam evānvapadyata 30 sṛñjayo 'pi sutaṃ prāpya devarājasamadyutim hṛṣṭaḥ sāntaḥpuro rājā vananityo 'bhavat tadā 31 tato bhāgīrathī tīre kadā cid vananirjhare dhātrī dvitīyo bālaḥ sa krīḍārthaṃ paryadhāvata 32 pañcavarṣaka deśīyo bālo nāgendra vikramaḥ sahasotpatitaṃ vyāghram āsasāda mahābalaḥ 33 tena caiva viniṣpiṣṭo vepamāno nṛpātma jaḥ vyasuḥ papāta medinyāṃ tato dhātrī vicukruśe 34 hatvā tu rājaputraṃ sa tatraivāntaradhīyata śārdūlo devarājasya māyayāntar hitas tadā 35 dhātryās tu ninadaṃ śrutvā rudatyāḥ paramārtavat abhyadhāvata taṃ deśaṃ svayam eva mahīpatiḥ 36 sa dadarśa gatāsuṃ taṃ śayānaṃ pītaśoṇitam kumāraṃ vigatānandaṃ niśākaram iva cyutam 37 sa tam utsaṅgam āropya paripīḍita vakṣasam putraṃ rudhirasaṃsiktaṃ paryadevayad āturaḥ 38 tatas tā mātaras tasya rudantyaḥ śokakarśitāḥ abhyadhāvanta taṃ deśaṃ yatra rājā sa sṛñjayaḥ 39 tataḥ sa rājā sasmāra mām antargatamānasaḥ tac cāhaṃ cintitaṃ jñātvā gatavāṃs tasya darśanam 40 sa mayaitāni vākyāni śrāvitaḥ śokalālasaḥ yāni te yaduvīreṇa kathitāni mahīpate 41 saṃjīvitaś cāpi mayā vāsavānumate tadā bhavitavyaṃ tathā tac ca na tac chakyam ato 'nyathā 42 ata ūrdhvaṃ kumāraḥ sasvarṇa ṣṭhīvī mahāyaśāḥ cittaṃ prasādayām āsa pitur mātuś ca vīryavān 43 kārayām āsa rājyaṃ sa pitari svargate vibhuḥ varṣāṇām ekaśatavat sahasraṃ bhīmavikramaḥ 44 tata iṣṭvā mahāyajñair bahubhir bhūridakṣiṇaiḥ tarpayām āsa devāṃś ca pitṝṃś caiva mahādyutiḥ 45 utpādya ca bahūn putrān kulasaṃtāna kāriṇaḥ kālena mahatā rājan kāladharmam upeyivān 46 sa tvaṃ rājendra saṃjātaṃ śokam etan nivartaya yathā tvāṃ keśavaḥ prāha vyāsaś ca sumahātapāḥ 47 pitṛpaitāmahaṃ rājyam āsthāya duram udvaha iṣṭvā puṇyair mahāyajñair iṣṭāṁl lokān avāpsyasi |