Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 12 Index  Previous  Next 

Book 12 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 12
Chapter 167

  1 [भ]
      ततश चितां बकपतेः कारयाम आस राक्षसः
      रत्नैर गन्धैश च बहुभिर वस्त्रैश च समलंकृताम
  2 तत्र परज्वाल्य नृपते बकराजं परतावपान
      परेतकार्याणि विधिवथ राक्षसेन्थ्रश चकार ह
  3 तस्मिन काले ऽद सुरभिर थेवी थाक्षायणी शुभा
      उपरिष्टात ततस तस्य सा बभूव पयस्विनी
  4 तस्या वक्त्राच चयुतः फेनः कषीरमिश्रस तथानघ
      सॊ ऽपतथ वै ततस तस्यां चितायां राजधर्मणः
  5 ततः संजीवितस तेन बकराजस तथानघ
      उत्पत्य च समेयाय विरूपाक्षं बकाधिपः
  6 ततॊ ऽभययाथ थेवराजॊ विरूपाक्षपुरं तथा
      पराह चेथं विरूपाक्षं थिष्ट्यायं जीवतीत्य उत
  7 शरावयाम आस चेन्थ्रस तं विरूपाक्षं पुरातनम
      यदा शापः पुरा थत्तॊ बरह्मणा राजधर्मणः
  8 यथा बकपती राजन बरह्माणं नॊपसर्पति
      ततॊ रॊषाथ इथं पराह बकेन्थ्राय पितामहः
  9 यस्मान मूढॊ मम सथॊ नागतॊ ऽसौ बकाधमः
      तस्माथ वधं स थुष्टात्मा नचिरात समवाप्स्यति
  10 तथायं तस्य वचनान निहतॊ गौतमेन वै
     तेनैवामृत सिक्तश च पुनः संजीवितॊ बकः
 11 राजधर्मा ततः पराह परणिपत्य पुरंथरम
     यथि ते ऽनुग्रह कृता मयि बुथ्धिः पुरंथर
     सखायं मे सुथयितं गौतमं जीवयेत्य उत
 12 तस्य वाक्यं समाज्ञाय वासवः पुरुषर्षभ
     संजीवयित्वा सख्ये वै पराथात तं गौतमं तथा
 13 स भाण्डॊपस्करं राजंस तम आसाथ्य बकाधिपः
     संपरिष्वज्य सुहृथं परीत्या परमया युतः
 14 अद तं पापकर्माणं राजधर्मा बकाधिपः
     विसर्जयित्वा सधनं परविवेश सवम आलयम
 15 यदॊचितं च स बकॊ ययौ बरह्म सथस तथा
     बरह्मा च तं महात्मानम आतिद्येनाभ्यपूजयत
 16 गौतमश चापि संप्राप्य पुनस तं शबरालयम
     शूथ्रायां जनयाम आस पुत्रान थुष्कृतकारिणः
 17 शापश च सुमहांस तस्य थत्तः सुरगणैस तथा
     कुक्षौ पुनर्भ्वां भार्यायां जनयित्वा चिरात सुतान
     निरयं पराप्स्यति महत कृतघ्नॊ ऽयम इति परभॊ
 18 एतत पराह पुरा सर्वं नारथॊ मम भारत
     संस्मृत्य चापि सुमहथ आख्यानं पुरुषर्षभ
     मयापि भवते सर्वं यदावथ उपवर्णितम
 19 कुतः कृतघ्नस्य यशः कुतः सदानं कुतः सुखम
     अश्रथ्धेयः कृतघ्नॊ हि कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः
 20 मित्रथ्रॊहॊ न कर्तव्यः पुरुषेण विशेषतः
     मित्र धरुन निरयं घॊरम अनन्तं परतिपथ्यते
 21 कृतज्ञेन सथा भाव्यं मित्र कामेन चानघ
     मित्रात परभवते सत्यं मित्रात परभवते बलम
     सत्कारैर उत्तमैर मित्रं पूजयेत विचक्षणः
 22 परित्याज्यॊ बुधैः पापः कृतघ्नॊ निरपत्रपः
     मित्रथ्रॊही कुलाङ्गारः पापकर्मा नराधमः
 23 एष धर्मभृतां शरेष्ठ परॊक्तः पापॊ मया तव
     मित्रथ्रॊही कृतघ्नॊ वै किं भूयः शरॊतुम इच्छसि
 24 [व]
     एतच छरुत्वा तथा वाक्यं भीष्मेणॊक्तं महात्मना
     युधिष्ठिरः परीतमना बभूव जनमेजय
  1 [bh]
      tataś citāṃ bakapateḥ kārayām āsa rākṣasaḥ
      ratnair gandhaiś ca bahubhir vastraiś ca samalaṃkṛtām
  2 tatra prajvālya nṛpate bakarājaṃ pratāvapān
      pretakāryāṇi vidhivad rākṣasendraś cakāra ha
  3 tasmin kāle 'tha surabhir devī dākṣāyaṇī śubhā
      upariṣṭāt tatas tasya sā babhūva payasvinī
  4 tasyā vaktrāc cyutaḥ phenaḥ kṣīramiśras tadānagha
      so 'patad vai tatas tasyāṃ citāyāṃ rājadharmaṇaḥ
  5 tataḥ saṃjīvitas tena bakarājas tadānagha
      utpatya ca sameyāya virūpākṣaṃ bakādhipaḥ
  6 tato 'bhyayād devarājo virūpākṣapuraṃ tadā
      prāha cedaṃ virūpākṣaṃ diṣṭyāyaṃ jīvatīty uta
  7 śrāvayām āsa cendras taṃ virūpākṣaṃ purātanam
      yathā śāpaḥ purā datto brahmaṇā rājadharmaṇaḥ
  8 yadā bakapatī rājan brahmāṇaṃ nopasarpati
      tato roṣād idaṃ prāha bakendrāya pitāmahaḥ
  9 yasmān mūḍho mama sado nāgato 'sau bakādhamaḥ
      tasmād vadhaṃ sa duṣṭātmā nacirāt samavāpsyati
  10 tadāyaṃ tasya vacanān nihato gautamena vai
     tenaivāmṛta siktaś ca punaḥ saṃjīvito bakaḥ
 11 rājadharmā tataḥ prāha praṇipatya puraṃdaram
     yadi te 'nugraha kṛtā mayi buddhiḥ puraṃdara
     sakhāyaṃ me sudayitaṃ gautamaṃ jīvayety uta
 12 tasya vākyaṃ samājñāya vāsavaḥ puruṣarṣabha
     saṃjīvayitvā sakhye vai prādāt taṃ gautamaṃ tadā
 13 sa bhāṇḍopaskaraṃ rājaṃs tam āsādya bakādhipaḥ
     saṃpariṣvajya suhṛdaṃ prītyā paramayā yutaḥ
 14 atha taṃ pāpakarmāṇaṃ rājadharmā bakādhipaḥ
     visarjayitvā sadhanaṃ praviveśa svam ālayam
 15 yathocitaṃ ca sa bako yayau brahma sadas tadā
     brahmā ca taṃ mahātmānam ātithyenābhyapūjayat
 16 gautamaś cāpi saṃprāpya punas taṃ śabarālayam
     śūdrāyāṃ janayām āsa putrān duṣkṛtakāriṇaḥ
 17 śāpaś ca sumahāṃs tasya dattaḥ suragaṇais tadā
     kukṣau punarbhvāṃ bhāryāyāṃ janayitvā cirāt sutān
     nirayaṃ prāpsyati mahat kṛtaghno 'yam iti prabho
 18 etat prāha purā sarvaṃ nārado mama bhārata
     saṃsmṛtya cāpi sumahad ākhyānaṃ puruṣarṣabha
     mayāpi bhavate sarvaṃ yathāvad upavarṇitam
 19 kutaḥ kṛtaghnasya yaśaḥ kutaḥ sthānaṃ kutaḥ sukham
     aśraddheyaḥ kṛtaghno hi kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ
 20 mitradroho na kartavyaḥ puruṣeṇa viśeṣataḥ
     mitra dhrun nirayaṃ ghoram anantaṃ pratipadyate
 21 kṛtajñena sadā bhāvyaṃ mitra kāmena cānagha
     mitrāt prabhavate satyaṃ mitrāt prabhavate balam
     satkārair uttamair mitraṃ pūjayeta vicakṣaṇaḥ
 22 parityājyo budhaiḥ pāpaḥ kṛtaghno nirapatrapaḥ
     mitradrohī kulāṅgāraḥ pāpakarmā narādhamaḥ
 23 eṣa dharmabhṛtāṃ śreṣṭha proktaḥ pāpo mayā tava
     mitradrohī kṛtaghno vai kiṃ bhūyaḥ śrotum icchasi
 24 [v]
     etac chrutvā tadā vākyaṃ bhīṣmeṇoktaṃ mahātmanā
     yudhiṣṭhiraḥ prītamanā babhūva janamejaya


Next: Chapter 168