Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 12 Index  Previous  Next 

Book 12 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 12
Chapter 202

  1 [य]
      पितामह महाप्राज्ञ युधि सत्यपराक्रम
      शरॊतुम इच्छामि कार्त्स्न्येन कृष्णम अव्ययम ईश्वरम
  2 यच चास्य तेजः सुमहथ यच च कर्म पुरातनम
      तन मे सर्वं यदातत्त्वं परब्रूहि भरतर्षभ
  3 तिर्यग्यॊनिगतं रूपं कदं धारितवान हरिः
      केन कार्यविसर्गेण तन मे बरूहि पितामह
  4 [भी]
      पुराहं मृगयां यातॊ मार्कन्थेयाश्रमे सदितः
      तत्रापश्यं मुनिगणान समासीनान सहस्रशः
  5 ततस ते मधुपर्केण पूजां चक्रुर अदॊ मयि
      परतिगृह्य च तां पूजां परत्यनन्थम ऋषीन अहम
  6 कदैषा कदिता तत्र कश्यपेन महर्षिणा
      मनः परह्लाथिनीं थिव्यां ताम इहैकमनाः शृणु
  7 पुरा थानवमुख्याहि करॊधलॊभ समन्विताः
      बलेन मत्ताः शतशॊ नरकाथ्या महासुराः
  8 तदैव चान्ये बहवॊ थानवा युथ्धथुर्मथाः
      न सहन्ते सम थेवानां समृथ्धिं ताम अनुत्तमाम
  9 थानवैर अर्थ्यमानास तु थेवा थेवर्षयस तदा
      न शर्म लेभिरे राजन विशमानास ततस ततः
  10 पृदिवीं चार्तरूपां ते समपश्यन थिवौकसः
     थानवैर अभिसंकीर्णां घॊररूपैर महाबलैः
     भारार्ताम अपकृष्टां च थुःखितां संनिमज्जतीम
 11 अदाथितेयाः संस्त्रस्ता बरह्माणम इथम अब्रुवन
     कदं शक्यामहे बरह्मन थानवैर उपमर्थनम
 12 सवयम्भूस तान उवाचेथं निसृष्टॊ ऽतर विधिर मया
     ते वरेणाभिसंमत्ता बलेन च मथेन च
 13 नावभॊत्स्यन्ति संमूढा विष्णुम अव्यक्तथर्शनम
     वराहरूपिणं थेवम अधृष्यम अमरैर अपि
 14 एष वेगेन गत्वा हि यत्र ते थानवाधमाः
     अन्तर भूमिगता घॊरा निवसन्ति सहस्रशः
     शमयिष्यति शरुत्वा ते जहृषुः सुरसत्तमाः
 15 ततॊ विष्णुर महातेजा वाराहं रूपम आश्रितः
     अन्तर भूमिं संप्रविश्य जगाम अथितिजान परति
 16 थृष्ट्वा च सहिताः सर्वे थैत्याः सत्त्वम अमानुषम
     परसह्य सहसा सर्वे संतस्दुः कालमॊहिताः
 17 सर्वे च समभिथ्रुत्य वराहं जगृहुः समम
     संक्रुथ्धाश च वराहं तं वयकर्षन्त समन्ततः
 18 थानवेन्थ्रा महाकाया महावीर्या बलॊच्छ्रिताः
     नाशक्नुवंश च किं चित ते तस्य कर्तुं तथा विभॊ
 19 ततॊ ऽगमन विस्मयं ते थानवेन्थ्रा भयात तथा
     संशयं गतम आत्मानं मेनिरे च सहस्रशः
 20 ततॊ थेवाथि थेवः स यॊगात्मा यॊगसारदिः
     यॊगम आस्दाय भगवांस तथा भरतसत्तम
 21 विननाथ महानाथं कषॊभयन थैत्यथानवान
     संनाथिता येन लॊकाः सर्वाश चैव थिशॊ थश
 22 तेन संनाथशब्थेन लॊकाः संक्षॊभम आगमन
     संभ्रन्ताश च थिशः सर्वा थेवाः शक्रपुरॊगमाः
 23 निर्विचेष्टं जगच चापि बभूवातिभृशं तथा
     सदावरं जङ्गमं चैव तेन नाथेन मॊहितम
 24 ततस ते थानवाः सर्वे तेन शब्थेन भीसिताः
     पेतुर गतासवश चैव विष्णुतेजॊ विमॊहिताः
 25 रसातल गतांश चैव वराहस तरिथशथ्विषः
     खुरैः संथारयाम आस मांसमेथॊ ऽसदि संचयम
 26 नाथेन तेन महता सनातन इति समृतः
     पथ्मनाभॊ महायॊगी भूताचार्यः स भूतराज
 27 ततॊ थेवगणाः सर्वे पितामहम उपाब्रुवन
     नाथॊ ऽयं कीथृशॊ थेव नैनं विथ्म वयं विभॊ
     कॊ ऽसौ हि कस्य वा नाथॊ येन विह्वलितं जगत
 28 एतस्मिन्न अन्तरे विष्णुर वाराहं रूपम आस्दितः
     उथतिष्ठन महाथेवः सतूयमानॊ महर्षिभिः
 29 [पितामह]
     निहत्य थानव पतीन माहा वर्ष्मा महाबलः
     एष थेवॊ महायॊगी भूतात्मा भूतभावनः
 30 सर्वभूतेश्वरॊ यॊगी यॊनिर आत्मा तदात्मनः
     सदिरी भवत कृष्णॊ ऽयं सर्वपापप्रनाशनः
 31 कृत्वा कर्मातिसाध्व एतथ अशक्यम अमितप्रभुः
     समायातः सवम आत्मानं महाभागॊ महाथ्युतिः
     पथ्मनाभॊ महायॊगी भूतात्मा भूतभावनः
 32 न संतापॊ न भीः कार्या शॊकॊ वा सुरसत्तमाः
     विधिर एष परभावश च कालः संक्षय कारकः
     लॊकान धारयतानेन नाथॊ मुक्तॊ महात्मना
 33 स एव हि महाभागः सर्वलॊकनमस्कृतः
     अच्युतः पुन्थरीकाक्षः सर्वभूतसमुथ्भवः
  1 [y]
      pitāmaha mahāprājña yudhi satyaparākrama
      śrotum icchāmi kārtsnyena kṛṣṇam avyayam īśvaram
  2 yac cāsya tejaḥ sumahad yac ca karma purātanam
      tan me sarvaṃ yathātattvaṃ prabrūhi bharatarṣabha
  3 tiryagyonigataṃ rūpaṃ kathaṃ dhāritavān hariḥ
      kena kāryavisargeṇa tan me brūhi pitāmaha
  4 [bhī]
      purāhaṃ mṛgayāṃ yāto mārkandeyāśrame sthitaḥ
      tatrāpaśyaṃ munigaṇān samāsīnān sahasraśaḥ
  5 tatas te madhuparkeṇa pūjāṃ cakrur atho mayi
      pratigṛhya ca tāṃ pūjāṃ pratyanandam ṛṣīn aham
  6 kathaiṣā kathitā tatra kaśyapena maharṣiṇā
      manaḥ prahlādinīṃ divyāṃ tām ihaikamanāḥ śṛṇu
  7 purā dānavamukhyāhi krodhalobha samanvitāḥ
      balena mattāḥ śataśo narakādyā mahāsurāḥ
  8 tathaiva cānye bahavo dānavā yuddhadurmadāḥ
      na sahante sma devānāṃ samṛddhiṃ tām anuttamām
  9 dānavair ardyamānās tu devā devarṣayas tathā
      na śarma lebhire rājan viśamānās tatas tataḥ
  10 pṛthivīṃ cārtarūpāṃ te samapaśyan divaukasaḥ
     dānavair abhisaṃkīrṇāṃ ghorarūpair mahābalaiḥ
     bhārārtām apakṛṣṭāṃ ca duḥkhitāṃ saṃnimajjatīm
 11 athāditeyāḥ saṃstrastā brahmāṇam idam abruvan
     kathaṃ śakyāmahe brahman dānavair upamardanam
 12 svayambhūs tān uvācedaṃ nisṛṣṭo 'tra vidhir mayā
     te vareṇābhisaṃmattā balena ca madena ca
 13 nāvabhotsyanti saṃmūḍhā viṣṇum avyaktadarśanam
     varāharūpiṇaṃ devam adhṛṣyam amarair api
 14 eṣa vegena gatvā hi yatra te dānavādhamāḥ
     antar bhūmigatā ghorā nivasanti sahasraśaḥ
     śamayiṣyati śrutvā te jahṛṣuḥ surasattamāḥ
 15 tato viṣṇur mahātejā vārāhaṃ rūpam āśritaḥ
     antar bhūmiṃ saṃpraviśya jagām aditijān prati
 16 dṛṣṭvā ca sahitāḥ sarve daityāḥ sattvam amānuṣam
     prasahya sahasā sarve saṃtasthuḥ kālamohitāḥ
 17 sarve ca samabhidrutya varāhaṃ jagṛhuḥ samam
     saṃkruddhāś ca varāhaṃ taṃ vyakarṣanta samantataḥ
 18 dānavendrā mahākāyā mahāvīryā balocchritāḥ
     nāśaknuvaṃś ca kiṃ cit te tasya kartuṃ tadā vibho
 19 tato 'gaman vismayaṃ te dānavendrā bhayāt tadā
     saṃśayaṃ gatam ātmānaṃ menire ca sahasraśaḥ
 20 tato devādi devaḥ sa yogātmā yogasārathiḥ
     yogam āsthāya bhagavāṃs tadā bharatasattama
 21 vinanāda mahānādaṃ kṣobhayan daityadānavān
     saṃnāditā yena lokāḥ sarvāś caiva diśo daśa
 22 tena saṃnādaśabdena lokāḥ saṃkṣobham āgaman
     saṃbhrantāś ca diśaḥ sarvā devāḥ śakrapurogamāḥ
 23 nirviceṣṭaṃ jagac cāpi babhūvātibhṛśaṃ tadā
     sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva tena nādena mohitam
 24 tatas te dānavāḥ sarve tena śabdena bhīsitāḥ
     petur gatāsavaś caiva viṣṇutejo vimohitāḥ
 25 rasātala gatāṃś caiva varāhas tridaśadviṣaḥ
     khuraiḥ saṃdārayām āsa māṃsamedo 'sthi saṃcayam
 26 nādena tena mahatā sanātana iti smṛtaḥ
     padmanābho mahāyogī bhūtācāryaḥ sa bhūtarāj
 27 tato devagaṇāḥ sarve pitāmaham upābruvan
     nādo 'yaṃ kīdṛśo deva nainaṃ vidma vayaṃ vibho
     ko 'sau hi kasya vā nādo yena vihvalitaṃ jagat
 28 etasminn antare viṣṇur vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ
     udatiṣṭhan mahādevaḥ stūyamāno maharṣibhiḥ
 29 [pitāmaha]
     nihatya dānava patīn māhā varṣmā mahābalaḥ
     eṣa devo mahāyogī bhūtātmā bhūtabhāvanaḥ
 30 sarvabhūteśvaro yogī yonir ātmā tathātmanaḥ
     sthirī bhavata kṛṣṇo 'yaṃ sarvapāpapranāśanaḥ
 31 kṛtvā karmātisādhv etad aśakyam amitaprabhuḥ
     samāyātaḥ svam ātmānaṃ mahābhāgo mahādyutiḥ
     padmanābho mahāyogī bhūtātmā bhūtabhāvanaḥ
 32 na saṃtāpo na bhīḥ kāryā śoko vā surasattamāḥ
     vidhir eṣa prabhāvaś ca kālaḥ saṃkṣaya kārakaḥ
     lokān dhārayatānena nādo mukto mahātmanā
 33 sa eva hi mahābhāgaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ
     acyutaḥ pundarīkākṣaḥ sarvabhūtasamudbhavaḥ


Next: Chapter 203