Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 12 Index  Previous  Next 

Book 12 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 12
Chapter 278

  1 [य]
      तिष्ठते मे सथा तात कौतूहलम इथं हृथि
      तथ अहं शरॊतुम इच्छामि तवत्तः कुरुपितामह
  2 कदं थेवर्षिर उशना सथा काव्यॊ महामतिः
      असुराणां परियकरः सुराणाम अप्रिये रतः
  3 वर्धयाम आस तेजश च किमर्दम अमितौजसाम
      नित्यं वैरनिबथ्धाश च थानवाः सुरसत्तमैः
  4 कदं चाप्य उशना पराप शुक्रत्वम अमर थयुतिः
      ऋथ्धिं च स कदं पराप्तः सर्वम एतथ बरवीहि मे
  5 न यानि च स तेजस्वी मध्येन नभसः कदम
      एतथ इच्छामि विज्ञातुं निखिलेन पितामह
  6 [भी]
      शृणु राजन्न अवहितः सर्वम एतथ यदातदम
      यदामतियदा चैतच छरुत पूर्वं मयानघ
  7 एष भार्गव थायाथॊ मुनिः सत्यॊ थृध वरतः
      असुराणां परियकरॊ निमित्ते करुणात्मके
  8 इन्थ्रॊ ऽद धनथॊ राजा यक्षरक्षॊऽधिपः स च
      परभविष्णुश च कॊशस्य जगतश च तदा परभुः
  9 तस्यात्मानम अदाविश्य यॊगसिथ्धॊ महामुनिः
      रुथ्ध्वा धनपतिं थेवं यॊगेन हृतवान वसु
  10 हृते धने ततः शर्म न लेभे धनथस तदा
     आपन्न मन्युः संविग्नः सॊ ऽभयगात सुरसत्तमम
 11 निवेथयाम आस तथा शिवायामित तेजसे
     थेव शरेष्ठाय रुथ्राय सौम्याय बहुरूपिणे
 12 [कुबेर]
     यॊगात्मकेनॊशनसा रुथ्ध्वा मम हृतं वसु
     यॊगेनात्म गतिं कृत्वा निःसृतश च महातपः
 13 [भी]
     एतच छरुत्वा ततः करुथ्धॊ महायॊगी महेश्वरः
     संरक्तनयनॊ राजञ शूलम आथाय तस्दिवान
 14 कवास्वौ कवासाव इति पराह गृहीत्वा परमायुधम
     उशना थूरतस तस्य बभौ जञात्वा चिकीर्षितम
 15 स महायॊगिनॊ बुथ्ध्वा तं रॊषं वै महात्मनः
     गतिम आगमनं वेत्ति सदानं वेत्ति ततः परभुः
 16 संचिन्त्यॊग्रेण तपसा महात्मानं महेश्वरम
     उशना यॊगसिथ्धात्मा शूलाग्रे परत्यथृश्यत
 17 विज्ञात रूपः स तथा तपःसिथ्धेन धन्विना
     जञात्वा शूलं च थेवेशः पानिना समनामयत
 18 आनतेनाद शूलेन पानिनामित तेजसा
     पिनाकम इति चॊवाच शूलम उग्रायुधः परभुः
 19 पानिमध्यगतं थृष्ट्वा भार्गवं तम उमापतिः
     आस्यं विवृत्य ककुथी पानिं संप्राक्षिपच छनैः
 20 स तु परविष्ट उशना कॊष्ठं माहेश्वरं परभुः
     वयचरच चापि तत्रासौ महात्मा भृगुनन्थनः
 21 [य]
     किमर्दं वयचरथ राजन्न उशना तस्य धीमतः
     जदरे थेवथेवस्य किं चाकार्षीन महाथ्युतिः
 22 [भी]
     पुरा सॊ ऽनतर्जलगतः सदानु भूतॊ महाव्रतः
     वर्षाणाम अभवथ राजन परयुतान्य अर्बुथानि च
 23 उथतिष्ठत तपस तप्त्वा थुश्चरं स महाह्रथात
     ततॊ थेवातिथेवस तं बरह्मा समुपसर्पत
 24 तपॊवृथ्धिम अपृच्छच च कुशलं चैनम अव्ययम
     तपः सुचीर्णम इति च परॊवाच वृषभध्वजः
 25 तत संयॊगेन वृथ्धिं चाप्य अपश्यत स तु शंकरः
     महामतिर अचिन्त्यात्मा सत्यधर्मरतः सथा
 26 स तेनाध्यॊ महायॊगी तपसा च धनेन च
     वयराजत महाराज तरिषु लॊकेषु वीर्यवान
 27 ततः पिनाकी यॊगात्मा धयानयॊगं समाविशत
     उशना तु समुथ्विग्नॊ निलिल्ये जदरे ततः
 28 तुष्टाव च महायॊगी थेवं तत्रस्द एव च
     निःसारं काङ्क्षमाणस तु तेजसा परत्यहन्यत
 29 उशना तु तथॊवाच जदरस्दॊ महामुनिः
     परसाथं मे कुरुष्वेति पुनः पुनर अरिंथम
 30 तम उवाच महाथेवॊ गच्छ शिश्नेन मॊक्षणम
     इति सरॊतांसि सर्वाणि रुथ्ध्वा तरिथशपुंगवः
 31 अपश्यमानः स थवारं सर्वतः पिहितॊ मुनिः
     पर्यक्रामथ थह्यमान इतश चेतश च तेजसा
 32 स विनिष्क्रम्य शिश्नेन शुक्रत्वम अभिपेथिवान
     कार्येण तेन नभसॊ नागच्छत च मध्यतः
 33 निष्क्रान्तम अद तं थृष्ट्वा जवलन्तम इव तेजसा
     भवॊ रॊषसमाविष्टः शूलॊथ्यतकरः सदितः
 34 नयवारयत तं थेवी करुथ्धं पशुपतिं पतिम
     पुत्रत्वम अगमथ थेव्या वारिते शङ्करे च सः
 35 [थेवी]
     हिंसनीयस तवया नैष मम पुत्रत्वम आगतः
     न हि थेवॊथरात कश चिन निःसृतॊ नाशम अर्छति
 36 [भी]
     ततः परीतॊ ऽभवथ थेव्याः परहसंश चेथम अब्रवीत
     गच्छत्य एष यदाकामम इति राजन पुनः पुनः
 37 ततः परनम्य वरथं थेवं थेवीम उमां तदा
     उशना पराप तथ धीमान गतिम इष्टां महामुनिः
 38 एतत ते कदितं तात भार्गवस्य महात्मनः
     चरितं भरतश्रेष्ठ यन मां तवं परिपृच्छसि
  1 [y]
      tiṣṭhate me sadā tāta kautūhalam idaṃ hṛdi
      tad ahaṃ śrotum icchāmi tvattaḥ kurupitāmaha
  2 kathaṃ devarṣir uśanā sadā kāvyo mahāmatiḥ
      asurāṇāṃ priyakaraḥ surāṇām apriye rataḥ
  3 vardhayām āsa tejaś ca kimartham amitaujasām
      nityaṃ vairanibaddhāś ca dānavāḥ surasattamaiḥ
  4 kathaṃ cāpy uśanā prāpa śukratvam amara dyutiḥ
      ṛddhiṃ ca sa kathaṃ prāptaḥ sarvam etad bravīhi me
  5 na yāni ca sa tejasvī madhyena nabhasaḥ katham
      etad icchāmi vijñātuṃ nikhilena pitāmaha
  6 [bhī]
      śṛṇu rājann avahitaḥ sarvam etad yathātatham
      yathāmatiyathā caitac chruta pūrvaṃ mayānagha
  7 eṣa bhārgava dāyādo muniḥ satyo dṛdha vrataḥ
      asurāṇāṃ priyakaro nimitte karuṇātmake
  8 indro 'tha dhanado rājā yakṣarakṣo'dhipaḥ sa ca
      prabhaviṣṇuś ca kośasya jagataś ca tathā prabhuḥ
  9 tasyātmānam athāviśya yogasiddho mahāmuniḥ
      ruddhvā dhanapatiṃ devaṃ yogena hṛtavān vasu
  10 hṛte dhane tataḥ śarma na lebhe dhanadas tathā
     āpanna manyuḥ saṃvignaḥ so 'bhyagāt surasattamam
 11 nivedayām āsa tadā śivāyāmita tejase
     deva śreṣṭhāya rudrāya saumyāya bahurūpiṇe
 12 [kubera]
     yogātmakenośanasā ruddhvā mama hṛtaṃ vasu
     yogenātma gatiṃ kṛtvā niḥsṛtaś ca mahātapaḥ
 13 [bhī]
     etac chrutvā tataḥ kruddho mahāyogī maheśvaraḥ
     saṃraktanayano rājañ śūlam ādāya tasthivān
 14 kvāsvau kvāsāv iti prāha gṛhītvā paramāyudham
     uśanā dūratas tasya babhau jñātvā cikīrṣitam
 15 sa mahāyogino buddhvā taṃ roṣaṃ vai mahātmanaḥ
     gatim āgamanaṃ vetti sthānaṃ vetti tataḥ prabhuḥ
 16 saṃcintyogreṇa tapasā mahātmānaṃ maheśvaram
     uśanā yogasiddhātmā śūlāgre pratyadṛśyata
 17 vijñāta rūpaḥ sa tadā tapaḥsiddhena dhanvinā
     jñātvā śūlaṃ ca deveśaḥ pāninā samanāmayat
 18 ānatenātha śūlena pānināmita tejasā
     pinākam iti covāca śūlam ugrāyudhaḥ prabhuḥ
 19 pānimadhyagataṃ dṛṣṭvā bhārgavaṃ tam umāpatiḥ
     āsyaṃ vivṛtya kakudī pāniṃ saṃprākṣipac chanaiḥ
 20 sa tu praviṣṭa uśanā koṣṭhaṃ māheśvaraṃ prabhuḥ
     vyacarac cāpi tatrāsau mahātmā bhṛgunandanaḥ
 21 [y]
     kimarthaṃ vyacarad rājann uśanā tasya dhīmataḥ
     jathare devadevasya kiṃ cākārṣīn mahādyutiḥ
 22 [bhī]
     purā so 'ntarjalagataḥ sthānu bhūto mahāvrataḥ
     varṣāṇām abhavad rājan prayutāny arbudāni ca
 23 udatiṣṭhat tapas taptvā duścaraṃ sa mahāhradāt
     tato devātidevas taṃ brahmā samupasarpata
 24 tapovṛddhim apṛcchac ca kuśalaṃ cainam avyayam
     tapaḥ sucīrṇam iti ca provāca vṛṣabhadhvajaḥ
 25 tat saṃyogena vṛddhiṃ cāpy apaśyat sa tu śaṃkaraḥ
     mahāmatir acintyātmā satyadharmarataḥ sadā
 26 sa tenādhyo mahāyogī tapasā ca dhanena ca
     vyarājata mahārāja triṣu lokeṣu vīryavān
 27 tataḥ pinākī yogātmā dhyānayogaṃ samāviśat
     uśanā tu samudvigno nililye jathare tataḥ
 28 tuṣṭāva ca mahāyogī devaṃ tatrastha eva ca
     niḥsāraṃ kāṅkṣamāṇas tu tejasā pratyahanyata
 29 uśanā tu tadovāca jatharastho mahāmuniḥ
     prasādaṃ me kuruṣveti punaḥ punar ariṃdama
 30 tam uvāca mahādevo gaccha śiśnena mokṣaṇam
     iti srotāṃsi sarvāṇi ruddhvā tridaśapuṃgavaḥ
 31 apaśyamānaḥ sa dvāraṃ sarvataḥ pihito muniḥ
     paryakrāmad dahyamāna itaś cetaś ca tejasā
 32 sa viniṣkramya śiśnena śukratvam abhipedivān
     kāryeṇa tena nabhaso nāgacchata ca madhyataḥ
 33 niṣkrāntam atha taṃ dṛṣṭvā jvalantam iva tejasā
     bhavo roṣasamāviṣṭaḥ śūlodyatakaraḥ sthitaḥ
 34 nyavārayata taṃ devī kruddhaṃ paśupatiṃ patim
     putratvam agamad devyā vārite śaṅkare ca saḥ
 35 [devī]
     hiṃsanīyas tvayā naiṣa mama putratvam āgataḥ
     na hi devodarāt kaś cin niḥsṛto nāśam archati
 36 [bhī]
     tataḥ prīto 'bhavad devyāḥ prahasaṃś cedam abravīt
     gacchaty eṣa yathākāmam iti rājan punaḥ punaḥ
 37 tataḥ pranamya varadaṃ devaṃ devīm umāṃ tathā
     uśanā prāpa tad dhīmān gatim iṣṭāṃ mahāmuniḥ
 38 etat te kathitaṃ tāta bhārgavasya mahātmanaḥ
     caritaṃ bharataśreṣṭha yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi


Next: Chapter 279