Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 12 Index  Previous  Next 

Book 12 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 12
Chapter 311

  1 [भी]
      स लब्ध्वा परमं थेवाथ वरं सत्यवती सुतः
      अरणीं तव अद संगृह्य ममन्दाग्निचिकीर्षया
  2 अद रूपं परं राजन बिभ्रतीं सवेन तेजसा
      घृताचीं नामाप्सरसम अपश्यथ भगवान ऋषिः
  3 ऋषिर अप्सरसं थृष्ट्वा सहसा काममॊहितः
      अभवथ भगवान वयासॊ वने तस्मिन युधिष्ठिर
  4 सा च कृत्वा तथा वयासं कामसंविग्नमानसम
      शुकी भूत्वा महाराज घृताची समुपागमत
  5 स ताम अप्सरसं थृष्ट्वा रूपेणान्येन संवृताम
      शरीरजेनानुगतः सर्वगात्रातिगेन ह
  6 स तु धैर्येण महता निगृह्णन हृच्छयं मुनिः
      न शशाक नियन्तुं तथ वयासः परविसृतं मनः
      भावित्वाच चैव भावस्य घृताच्या वपुषा हृतः
  7 यत्नान नियच्छतॊ यस्य मुनेर अगि चिकीर्षया
      अरण्याम एव सहसा तस्य शुक्रम अवापतत
  8 सॊ ऽविशङ्केन मनसा तदैव थविजसत्तमः
      अरणीं ममन्द बरह्मर्षिस तस्यां जज्ञे शुकॊ नृप
  9 शुक्रे निर्मद्यमाने तु शुकॊ जज्ञे महातपः
      परमर्षिर महायॊगिय अरणी गर्भसंभवः
  10 यदाध्वरे समिथ्धॊ ऽगनिर बाति हव्यम उपात्तवान
     तदारूपः शुकॊ जज्ञे परज्वलन्न इव तेजसा
 11 बिभ्रत पितुश च कौरव्य रूपवर्णम अनुत्तमम
     बभौ तथा भावितात्मा विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन
 12 तं गङ्गा सरितां शरेष्ठा मेरुपृष्ठे जनेश्वर
     सवरूपिणी तथाभ्येत्य सनापयाम आस वारिणा
 13 अन्तरिक्षाच च कौरव्य थन्थः कृष्णाजिनं च ह
     पपात भुवि राजेन्थ्र शुकस्यार्दे महात्मनः
 14 जेहीयन्ते सम गन्धर्वा ननृतुश चाप्सरॊगणाः
     थेवथुन्थुभयश चैव परावाथ्यन्त महास्वनाः
 15 विश्वावसुश च गन्धर्वस तदा तुम्बुरु नारथौ
     हाहा हूहू च गन्धर्वौ तुष्टुवुः शुकसंभवम
 16 तत्र शक्र पुरॊगाश च लॊकपालाः समागताः
     थेवा थेवर्षयश चैव तदा बरह्मर्षयॊ ऽपि च
 17 थिव्यानि सर्वपुष्पानि परववर्षात्र मारुतः
     जङ्गमं सदावरं चैव परहृष्टम अभवज जगत
 18 तं महात्मा सवयं परीत्या थेव्या सह महाथ्युतिः
     जातमात्रं मुनेः पुत्रं विधिनॊपानयत तथा
 19 तस्य थेवेश्वरः शक्रॊ थिव्यम अथ्भुतथर्शनम
     थथौ कमन्थलुं परीत्या थेव वासांसि चाभिभॊ
 20 हंसाश च शतपत्राश च सारसाश च सहस्रशः
     परथक्षिणम अवर्तन्त शुकाश चासश च भारत
 21 आरणेयस तदा थिव्यं पराप्य जन्म महाथ्युतिः
     तत्रैवॊवास मेधावी वरतचारी समाहितः
 22 उत्पन्न मात्रं तं वेथाः सरहस्याः ससंग्रहाः
     उपतस्दुर महाराज यदास्य पितरं तदा
 23 बृहस्पतिं तु वव्रे स वेथवेथाङ्गभाष्यवित
     उपाध्यायं महाराज धर्मम एवानुचिन्तयन
 24 सॊ ऽधीत्य वेथान अखिलान सरहस्यान ससंग्रहान
     इतिहासं च कार्त्स्न्येन राजशास्त्राणि चाभिभॊ
 25 गुरवे थक्षिणां थत्त्वा समावृत्तॊ महामुनिः
     उग्रं तपः समारेभे बरह्मचारी समाहितः
 26 थेवतानाम ऋषीणां च बाल्ये ऽपि स महातपः
     संमन्त्रणीयॊ मान्यश च जञानेन तपसा तदा
 27 न तव अस्य रमते बुथ्धिर आश्रमेषु नराधिप
     तरिषु गार्हस्त्य मूलेषु मॊक्षधर्मानुथर्शिनः
  1 [bhī]
      sa labdhvā paramaṃ devād varaṃ satyavatī sutaḥ
      araṇīṃ tv atha saṃgṛhya mamanthāgnicikīrṣayā
  2 atha rūpaṃ paraṃ rājan bibhratīṃ svena tejasā
      ghṛtācīṃ nāmāpsarasam apaśyad bhagavān ṛṣiḥ
  3 ṛṣir apsarasaṃ dṛṣṭvā sahasā kāmamohitaḥ
      abhavad bhagavān vyāso vane tasmin yudhiṣṭhira
  4 sā ca kṛtvā tadā vyāsaṃ kāmasaṃvignamānasam
      śukī bhūtvā mahārāja ghṛtācī samupāgamat
  5 sa tām apsarasaṃ dṛṣṭvā rūpeṇānyena saṃvṛtām
      śarīrajenānugataḥ sarvagātrātigena ha
  6 sa tu dhairyeṇa mahatā nigṛhṇan hṛcchayaṃ muniḥ
      na śaśāka niyantuṃ tad vyāsaḥ pravisṛtaṃ manaḥ
      bhāvitvāc caiva bhāvasya ghṛtācyā vapuṣā hṛtaḥ
  7 yatnān niyacchato yasya muner agi cikīrṣayā
      araṇyām eva sahasā tasya śukram avāpatat
  8 so 'viśaṅkena manasā tathaiva dvijasattamaḥ
      araṇīṃ mamantha brahmarṣis tasyāṃ jajñe śuko nṛpa
  9 śukre nirmathyamāne tu śuko jajñe mahātapaḥ
      paramarṣir mahāyogiy araṇī garbhasaṃbhavaḥ
  10 yathādhvare samiddho 'gnir bāti havyam upāttavān
     tathārūpaḥ śuko jajñe prajvalann iva tejasā
 11 bibhrat pituś ca kauravya rūpavarṇam anuttamam
     babhau tadā bhāvitātmā vidhūmo 'gnir iva jvalan
 12 taṃ gaṅgā saritāṃ śreṣṭhā merupṛṣṭhe janeśvara
     svarūpiṇī tadābhyetya snāpayām āsa vāriṇā
 13 antarikṣāc ca kauravya dandaḥ kṛṣṇājinaṃ ca ha
     papāta bhuvi rājendra śukasyārthe mahātmanaḥ
 14 jehīyante sma gandharvā nanṛtuś cāpsarogaṇāḥ
     devadundubhayaś caiva prāvādyanta mahāsvanāḥ
 15 viśvāvasuś ca gandharvas tathā tumburu nāradau
     hāhā hūhū ca gandharvau tuṣṭuvuḥ śukasaṃbhavam
 16 tatra śakra purogāś ca lokapālāḥ samāgatāḥ
     devā devarṣayaś caiva tathā brahmarṣayo 'pi ca
 17 divyāni sarvapuṣpāni pravavarṣātra mārutaḥ
     jaṅgamaṃ sthāvaraṃ caiva prahṛṣṭam abhavaj jagat
 18 taṃ mahātmā svayaṃ prītyā devyā saha mahādyutiḥ
     jātamātraṃ muneḥ putraṃ vidhinopānayat tadā
 19 tasya deveśvaraḥ śakro divyam adbhutadarśanam
     dadau kamandaluṃ prītyā deva vāsāṃsi cābhibho
 20 haṃsāś ca śatapatrāś ca sārasāś ca sahasraśaḥ
     pradakṣiṇam avartanta śukāś cāsaś ca bhārata
 21 āraṇeyas tathā divyaṃ prāpya janma mahādyutiḥ
     tatraivovāsa medhāvī vratacārī samāhitaḥ
 22 utpanna mātraṃ taṃ vedāḥ sarahasyāḥ sasaṃgrahāḥ
     upatasthur mahārāja yathāsya pitaraṃ tathā
 23 bṛhaspatiṃ tu vavre sa vedavedāṅgabhāṣyavit
     upādhyāyaṃ mahārāja dharmam evānucintayan
 24 so 'dhītya vedān akhilān sarahasyān sasaṃgrahān
     itihāsaṃ ca kārtsnyena rājaśāstrāṇi cābhibho
 25 gurave dakṣiṇāṃ dattvā samāvṛtto mahāmuniḥ
     ugraṃ tapaḥ samārebhe brahmacārī samāhitaḥ
 26 devatānām ṛṣīṇāṃ ca bālye 'pi sa mahātapaḥ
     saṃmantraṇīyo mānyaś ca jñānena tapasā tathā
 27 na tv asya ramate buddhir āśrameṣu narādhipa
     triṣu gārhastya mūleṣu mokṣadharmānudarśinaḥ


Next: Chapter 312