|
1
[व] इत्य उक्तवति वाक्यं तु कृष्णे थेवकिनन्थने भीष्मं शांतनवं भूयः पर्यपृच्छथ युधिष्ठिरः 2 निर्णये वा महाबुथ्धे सर्वधर्मभृतां वर परत्यक्षम आगमॊ वेति किं तयॊः कारणं भवेत 3 [भ] नास्त्य अत्र संशयः कश चिथ इति मे वर्तते मतिः शृणु वक्ष्यामि ते पराज्ञ सम्यक तवम अनुपृच्छसि 4 संशयः सुगमॊ राजन निर्णयस तव अत्र थुर्गमः थृष्टं शरुतम अनन्तं हि यत्र संशय थर्शनम 5 परत्यक्षं कारणं थृष्टं हेतुकाः पराज्ञमानिनः नास्तीत्य एवं वयवस्यन्ति सत्यं संशयम एव च तथ अयुक्तं वयवस्यन्ति बालाः पण्डितमानिनः 6 अद चेन मन्यसे चैकं कारणं किं भवेथ इति शक्यं थीर्घेण कालेन युक्तेनातन्थ्रितेन च पराणयात्राम अनेकां च कल्पयानेन भारत 7 तत्परेणैव नान्येन शक्यं हय एतत तु कारणम हेतूनाम अन्तम आसाथ्य विपुलं जञानम उत्तमम जयॊतिः सर्वस्य लॊकस्य विपुलं परतिपथ्यते 8 तत्त्वेनागमनं राजन हेत्वन्तगममं तदा अग्राह्यम अनिबथ्धं च वाचः संपरिवर्जनम 9 [य] परत्यक्षं लॊकतः सिथ्धं लॊकाश चागम पूर्वकाः शिष्टाचारॊ बहुविधॊ बरूहि तन मे पितामह 10 [भ] धर्मस्य हरियमाणस्य बलवथ्भिर थुरात्मभिः संस्दा यत्नैर अपि कृता कालेन परिभिथ्यते 11 अधर्मा धर्मरूपेण तेणैः कूपा इवावृताः ततस तैर भिथ्यते वृत्तं शृणु चैव युधिष्ठिर 12 अवृत्त्या ये च भिन्थन्ति शरुतत्यागपरायणाः धर्मविथ्वेषिणॊ मन्था इत्य उक्तास ते न संशयः 13 अतृप्यन्तस तु साधूनां य एवागम बुथ्धयः परम इत्य एव संतुष्टास तान उपास्स्व च पृच्छ च 14 कामार्दौ पृष्ठतः कृत्वा लॊभमॊहानुसारिणौ धर्म इत्य एव संबुथ्धास तान उपास्स्व च पृच्छ च 15 न तेषां भिथ्यते वृत्तं यज्ञस्वाध्यायकर्मभिः आचारः कारणं चैव धर्मश चैव तरयं पुनः 16 [य] पुनर एवेह मे बुथ्धिः संशये परिमुह्यते अपारे मार्गमाणस्य परं तीरम अपश्यतः 17 वेथाः परत्यक्षम आचारः परमाणं तत तरयं यथि पृदक्त्वं लभ्यते चैषां धर्मश चैकस तरयं कदम 18 [भ] धर्मस्य हरियमाणस्य बलवथ्भिर थुरात्मभिः यथ्य एवं मन्यसे राजंस तरिधा धर्मविचारणा 19 एक एवेति जानीहि तरिधा तस्य परथर्शनम पृदक्त्वे चैव मे बुथ्धिस तरयाणाम अपि वै तदा 20 उक्तॊ मार्गस तरयाणां च तत तदैव समाचर जिज्ञासा तु न कर्तव्या धर्मस्य परितर्कणात 21 सथैव भरतश्रेष्ठ मा ते भूथ अत्र संशयः अन्धॊ जड इवाशङ्कॊ यथ बरवीमि तथ आचर 22 अहिंसा सत्यम अक्रॊधॊ थानम एतच चतुष्टयम अजातशत्रॊ सवस्व धर्म एष सनातनः 23 बराह्मणेषु च वृत्तिर या पितृपैतामहॊचिता ताम अन्वेहि महाबाहॊ सवर्गस्यैते हि थेशिकाः 24 परमाणम अप्रमाणं वै यः कुर्याथ अबुधॊ नरः न स परमाणताम अर्हॊ विवाथ जननॊ हि सः 25 बराह्मणान एव सेवस्व सत्कृत्य बहु मन्य च एतेष्व एव तव इमे लॊकाः कृत्स्ना इति निबॊध तान |
1
[v] ity uktavati vākyaṃ tu kṛṣṇe devakinandane bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ bhūyaḥ paryapṛcchad yudhiṣṭhiraḥ 2 nirṇaye vā mahābuddhe sarvadharmabhṛtāṃ vara pratyakṣam āgamo veti kiṃ tayoḥ kāraṇaṃ bhavet 3 [bh] nāsty atra saṃśayaḥ kaś cid iti me vartate matiḥ śṛṇu vakṣyāmi te prājña samyak tvam anupṛcchasi 4 saṃśayaḥ sugamo rājan nirṇayas tv atra durgamaḥ dṛṣṭaṃ śrutam anantaṃ hi yatra saṃśaya darśanam 5 pratyakṣaṃ kāraṇaṃ dṛṣṭaṃ hetukāḥ prājñamāninaḥ nāstīty evaṃ vyavasyanti satyaṃ saṃśayam eva ca tad ayuktaṃ vyavasyanti bālāḥ paṇḍitamāninaḥ 6 atha cen manyase caikaṃ kāraṇaṃ kiṃ bhaved iti śakyaṃ dīrgheṇa kālena yuktenātandritena ca prāṇayātrām anekāṃ ca kalpayānena bhārata 7 tatpareṇaiva nānyena śakyaṃ hy etat tu kāraṇam hetūnām antam āsādya vipulaṃ jñānam uttamam jyotiḥ sarvasya lokasya vipulaṃ pratipadyate 8 tattvenāgamanaṃ rājan hetvantagamamaṃ tathā agrāhyam anibaddhaṃ ca vācaḥ saṃparivarjanam 9 [y] pratyakṣaṃ lokataḥ siddhaṃ lokāś cāgama pūrvakāḥ śiṣṭācāro bahuvidho brūhi tan me pitāmaha 10 [bh] dharmasya hriyamāṇasya balavadbhir durātmabhiḥ saṃsthā yatnair api kṛtā kālena paribhidyate 11 adharmā dharmarūpeṇa teṇaiḥ kūpā ivāvṛtāḥ tatas tair bhidyate vṛttaṃ śṛṇu caiva yudhiṣṭhira 12 avṛttyā ye ca bhindanti śrutatyāgaparāyaṇāḥ dharmavidveṣiṇo mandā ity uktās te na saṃśayaḥ 13 atṛpyantas tu sādhūnāṃ ya evāgama buddhayaḥ param ity eva saṃtuṣṭās tān upāssva ca pṛccha ca 14 kāmārthau pṛṣṭhataḥ kṛtvā lobhamohānusāriṇau dharma ity eva saṃbuddhās tān upāssva ca pṛccha ca 15 na teṣāṃ bhidyate vṛttaṃ yajñasvādhyāyakarmabhiḥ ācāraḥ kāraṇaṃ caiva dharmaś caiva trayaṃ punaḥ 16 [y] punar eveha me buddhiḥ saṃśaye parimuhyate apāre mārgamāṇasya paraṃ tīram apaśyataḥ 17 vedāḥ pratyakṣam ācāraḥ pramāṇaṃ tat trayaṃ yadi pṛthaktvaṃ labhyate caiṣāṃ dharmaś caikas trayaṃ katham 18 [bh] dharmasya hriyamāṇasya balavadbhir durātmabhiḥ yady evaṃ manyase rājaṃs tridhā dharmavicāraṇā 19 eka eveti jānīhi tridhā tasya pradarśanam pṛthaktve caiva me buddhis trayāṇām api vai tathā 20 ukto mārgas trayāṇāṃ ca tat tathaiva samācara jijñāsā tu na kartavyā dharmasya paritarkaṇāt 21 sadaiva bharataśreṣṭha mā te bhūd atra saṃśayaḥ andho jaḍa ivāśaṅko yad bravīmi tad ācara 22 ahiṃsā satyam akrodho dānam etac catuṣṭayam ajātaśatro savasva dharma eṣa sanātanaḥ 23 brāhmaṇeṣu ca vṛttir yā pitṛpaitāmahocitā tām anvehi mahābāho svargasyaite hi deśikāḥ 24 pramāṇam apramāṇaṃ vai yaḥ kuryād abudho naraḥ na sa pramāṇatām arho vivāda janano hi saḥ 25 brāhmaṇān eva sevasva satkṛtya bahu manya ca eteṣv eva tv ime lokāḥ kṛtsnā iti nibodha tān |