|
1
[ज] सभायां वसतॊस तस्यां निहत्यारीन महात्मनॊः केशवार्जुनयॊः का नु कदा समभवथ थविज 2 [व] कृष्णेन सहितः पार्दः सवराज्यं पराप्य केवलम तस्यां सभायां रम्यायां विजहार मुथा युतः 3 ततः कं चित सभॊथ्थेशं सवर्गॊथ्थेश समं नृप यथृच्छया तौ मुथितौ जग्मतुः सवजनावृतौ 4 ततः परतीतः कृष्णेन सहितः पाण्डवॊ ऽरजुनः निरीक्ष्य तां सभां रम्याम इथं वचनम अब्रवीत 5 विथितं ते महाबाहॊ संग्रामे समुपस्दिते माहात्म्यं थेवकी मातस तच च ते रूपम ऐश्वरम 6 यत तु तथ भवता परॊक्तं तथा केशव सौहृथात तत सर्वं पुरुषव्याघ्र नष्टं मे नष्टचेतसः 7 मम कौतूहलं तव अस्ति तेष्व अर्देषु पुनः परभॊ भवांश च थवारकां गन्ता नचिराथ इव माधव 8 एवम उक्तस ततः कृष्णः फल्गुनं परत्यभाषत परिष्वज्य महातेजा वचनं वथतां वरः 9 शरावितस तवं मया गुह्यं जञापितश च सनातनम धर्मं सवरूपिणं पार्द सर्वलॊकांश च शाश्वतान 10 अबुथ्ध्वा यन न गृह्णीदास तन मे सुमहथ अप्रियम नूनम अश्रथ्थधानॊ ऽसि थुर्मेधाश चासि पाण्डव 11 स हि धर्मः सुपर्याप्तॊ बरह्मणः पथवेथने न शक्यं तन मया भूयस तदा वक्तुम अशेषतः 12 परं हि बरह्म कदितं यॊगयुक्तेन तन मया इतिहासं तु वक्ष्यामि तस्मिन्न अर्दे पुरातनम 13 यदा तां बुथ्धिम आस्दाय गतिम अग्र्यां गमिष्यसि शृणु धर्मभृतां शरेष्ठ गथतः सर्वम एव मे 14 आगच्छथ बराह्मणः कश चित सवर्गलॊकाथ अरिंथम बरह्मलॊकाच च थुर्धर्षः सॊ ऽसमाभिः पूजितॊ ऽभवत 15 अस्माभिः परिपृष्टश च यथ आह भरतर्षभ थिव्येन विधिना पार्द तच छृणुष्वाविचारयन 16 [बर] मॊक्षधर्मं समाश्रित्य कृष्ण यन मानुपृच्छसि भूतानाम अनुकम्पार्दं यन मॊहच छेथनं परभॊ 17 तत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि यदावन मधुसूथन शृणुष्वावहितॊ भूत्वा गथतॊ मम माधव 18 कश चिथ विप्रस तपॊ युक्तः काश्यपॊ धर्मवित्तमः आससाथ थविजं कं चिथ धर्माणाम आगतागमम 19 गतागते सुबहुशॊ जञानविज्ञानपारगम लॊकतत्त्वार्द कुशलं जञातारं सुखथुःखयॊः 20 जाती मरणतत्त्वज्ञं कॊविथं पुण्यपापयॊः थरष्टारम उच्चनीचानां कर्मभिर थेहिनां गतिम 21 चरन्तं मुक्तवत सिथ्धं परशान्तं संयतेन्थ्रियम थीप्यमानं शरिया बराह्म्या करममाणं च सर्वशः 22 अन्तर्धानगतिज्ञं च शरुत्वा तत्त्वेन काश्यपः तदैवान्तर्हितैः सिथ्धैर यान्तं चक्रधरैः सह 23 संभाषमाणम एकान्ते समासीनं च तैः सह यथृच्छया च गच्छन्तम असक्तं पवनं यदा 24 तं समासाथ्य मेधावी स तथा थविजसत्तमः चरणौ धर्मकामॊ वै तपस्वी सुसमाहितः परतिपेथे यदान्यायं भक्त्या परमया युतः 25 विस्मितश चाथ्भुतं थृष्ट्वा काश्यपस तं थविजॊत्तमम परिचारेण महता गुरुं वैथ्यम अतॊषयत 26 परीतात्मा चॊपपन्नश च शरुतचारित्य संयुतः भावेन तॊषयच चैनं गुरुवृत्त्या परंतपः 27 तस्मै तुष्टः स शिष्याय परसन्नॊ ऽदाब्रवीथ गुरुः सिथ्धिं पराम अभिप्रेक्ष्य शृणु तन मे जनार्थन 28 विविधैः कर्मभिस तात पुण्ययॊगैश च केवलैः गच्छन्तीह गतिं मर्त्या थेवलॊके ऽपि च सदितिम 29 न कव चित सुखम अत्यन्तं न कव चिच छाश्वती सदितिः सदानाच च महतॊ भरंशॊ थुःखलब्धात पुनः पुनः 30 अशुभा गतयः पराप्ताः कष्टा मे पापसेवनात काममन्युपरीतेन तृष्णया मॊहितेन च 31 पुनः पुनश च मरणं जन्म चैव पुनः पुनः आहारा विविधा भुक्ताः पीता नानाविधाः सतनाः 32 मातरॊ विविधा थृष्टाः पितरश च पृदग्विधाः सुखानि च विचित्राणि थुःखानि च मयानघ 33 परियैर विवासॊ बहुशः संवासश चाप्रियैः सह धननाशश च संप्राप्तॊ लब्ध्वा थुःखेन तथ धनम 34 अवमानाः सुकष्टाश च परतः सवजनात तदा शारीरा मानसाश चापि वेथना भृशथारुणाः 35 पराप्ता विमाननाश चॊग्रा वधबन्धाश च थारुणाः पतनं निरये चैव यातनाश च यमक्षये 36 जरा रॊगाश च सततं वासनानि च भूरिशः लॊके ऽसमिन्न अनुभूतानि थवंथ्वजानि भृशं मया 37 ततः कथा चिन निर्वेथान निकारान निकृतेन च लॊकतन्त्रं परित्यक्तं थुःखार्तेन भृशं मया ततः सिथ्धिर इयं पराप्ता परसाथाथ आत्मनॊ मया 38 नाहं पुनर इहागन्ता लॊकान आलॊकयाम्य अहम आ सिथ्धेर आ परजा सर्गाथ आत्मनॊ मे गतिः शुभा 39 उपलब्धा थविजश्रेष्ठ तदेयं सिथ्धिर उत्तमा इतः परं गमिष्यामि ततः परतरं पुनः बरह्मणः पथम अव्यग्रं मा ते ऽभूथ अत्र संशयः 40 नाहं पुनर इहागन्ता मर्त्यलॊके परंतप परीतॊ ऽसमि ते महाप्राज्ञ बरूहि किं करवाणि ते 41 यथीप्सुर उपपन्नस तवं तस्य कालॊ ऽयम आगतः अभिजाने च तथ अहं यथर्दं मा तवम आगतः अचिरात तु गमिष्यामि येनाहं तवाम अचूचुथम 42 भृशं परीतॊ ऽसमि भवतश चारित्रेण विचक्षण परिपृच्छ यावथ भवते भाषेयं यत तवेप्सितम 43 बहु मन्ये च ते बुथ्धिं भृशं संपूजयामि च येनाहं भवता बुथ्धॊ मेधावी हय असि काश्यप |
1
[j] sabhāyāṃ vasatos tasyāṃ nihatyārīn mahātmanoḥ keśavārjunayoḥ kā nu kathā samabhavad dvija 2 [v] kṛṣṇena sahitaḥ pārthaḥ svarājyaṃ prāpya kevalam tasyāṃ sabhāyāṃ ramyāyāṃ vijahāra mudā yutaḥ 3 tataḥ kaṃ cit sabhoddeśaṃ svargoddeśa samaṃ nṛpa yadṛcchayā tau muditau jagmatuḥ svajanāvṛtau 4 tataḥ pratītaḥ kṛṣṇena sahitaḥ pāṇḍavo 'rjunaḥ nirīkṣya tāṃ sabhāṃ ramyām idaṃ vacanam abravīt 5 viditaṃ te mahābāho saṃgrāme samupasthite māhātmyaṃ devakī mātas tac ca te rūpam aiśvaram 6 yat tu tad bhavatā proktaṃ tadā keśava sauhṛdāt tat sarvaṃ puruṣavyāghra naṣṭaṃ me naṣṭacetasaḥ 7 mama kautūhalaṃ tv asti teṣv artheṣu punaḥ prabho bhavāṃś ca dvārakāṃ gantā nacirād iva mādhava 8 evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ phalgunaṃ pratyabhāṣata pariṣvajya mahātejā vacanaṃ vadatāṃ varaḥ 9 śrāvitas tvaṃ mayā guhyaṃ jñāpitaś ca sanātanam dharmaṃ svarūpiṇaṃ pārtha sarvalokāṃś ca śāśvatān 10 abuddhvā yan na gṛhṇīthās tan me sumahad apriyam nūnam aśraddadhāno 'si durmedhāś cāsi pāṇḍava 11 sa hi dharmaḥ suparyāpto brahmaṇaḥ padavedane na śakyaṃ tan mayā bhūyas tathā vaktum aśeṣataḥ 12 paraṃ hi brahma kathitaṃ yogayuktena tan mayā itihāsaṃ tu vakṣyāmi tasminn arthe purātanam 13 yathā tāṃ buddhim āsthāya gatim agryāṃ gamiṣyasi śṛṇu dharmabhṛtāṃ śreṣṭha gadataḥ sarvam eva me 14 āgacchad brāhmaṇaḥ kaś cit svargalokād ariṃdama brahmalokāc ca durdharṣaḥ so 'smābhiḥ pūjito 'bhavat 15 asmābhiḥ paripṛṣṭaś ca yad āha bharatarṣabha divyena vidhinā pārtha tac chṛṇuṣvāvicārayan 16 [br] mokṣadharmaṃ samāśritya kṛṣṇa yan mānupṛcchasi bhūtānām anukampārthaṃ yan mohac chedanaṃ prabho 17 tat te 'haṃ saṃpravakṣyāmi yathāvan madhusūdana śṛṇuṣvāvahito bhūtvā gadato mama mādhava 18 kaś cid vipras tapo yuktaḥ kāśyapo dharmavittamaḥ āsasāda dvijaṃ kaṃ cid dharmāṇām āgatāgamam 19 gatāgate subahuśo jñānavijñānapāragam lokatattvārtha kuśalaṃ jñātāraṃ sukhaduḥkhayoḥ 20 jātī maraṇatattvajñaṃ kovidaṃ puṇyapāpayoḥ draṣṭāram uccanīcānāṃ karmabhir dehināṃ gatim 21 carantaṃ muktavat siddhaṃ praśāntaṃ saṃyatendriyam dīpyamānaṃ śriyā brāhmyā kramamāṇaṃ ca sarvaśaḥ 22 antardhānagatijñaṃ ca śrutvā tattvena kāśyapaḥ tathaivāntarhitaiḥ siddhair yāntaṃ cakradharaiḥ saha 23 saṃbhāṣamāṇam ekānte samāsīnaṃ ca taiḥ saha yadṛcchayā ca gacchantam asaktaṃ pavanaṃ yathā 24 taṃ samāsādya medhāvī sa tadā dvijasattamaḥ caraṇau dharmakāmo vai tapasvī susamāhitaḥ pratipede yathānyāyaṃ bhaktyā paramayā yutaḥ 25 vismitaś cādbhutaṃ dṛṣṭvā kāśyapas taṃ dvijottamam paricāreṇa mahatā guruṃ vaidyam atoṣayat 26 prītātmā copapannaś ca śrutacāritya saṃyutaḥ bhāvena toṣayac cainaṃ guruvṛttyā paraṃtapaḥ 27 tasmai tuṣṭaḥ sa śiṣyāya prasanno 'thābravīd guruḥ siddhiṃ parām abhiprekṣya śṛṇu tan me janārdana 28 vividhaiḥ karmabhis tāta puṇyayogaiś ca kevalaiḥ gacchantīha gatiṃ martyā devaloke 'pi ca sthitim 29 na kva cit sukham atyantaṃ na kva cic chāśvatī sthitiḥ sthānāc ca mahato bhraṃśo duḥkhalabdhāt punaḥ punaḥ 30 aśubhā gatayaḥ prāptāḥ kaṣṭā me pāpasevanāt kāmamanyuparītena tṛṣṇayā mohitena ca 31 punaḥ punaś ca maraṇaṃ janma caiva punaḥ punaḥ āhārā vividhā bhuktāḥ pītā nānāvidhāḥ stanāḥ 32 mātaro vividhā dṛṣṭāḥ pitaraś ca pṛthagvidhāḥ sukhāni ca vicitrāṇi duḥkhāni ca mayānagha 33 priyair vivāso bahuśaḥ saṃvāsaś cāpriyaiḥ saha dhananāśaś ca saṃprāpto labdhvā duḥkhena tad dhanam 34 avamānāḥ sukaṣṭāś ca parataḥ svajanāt tathā śārīrā mānasāś cāpi vedanā bhṛśadāruṇāḥ 35 prāptā vimānanāś cogrā vadhabandhāś ca dāruṇāḥ patanaṃ niraye caiva yātanāś ca yamakṣaye 36 jarā rogāś ca satataṃ vāsanāni ca bhūriśaḥ loke 'sminn anubhūtāni dvaṃdvajāni bhṛśaṃ mayā 37 tataḥ kadā cin nirvedān nikārān nikṛtena ca lokatantraṃ parityaktaṃ duḥkhārtena bhṛśaṃ mayā tataḥ siddhir iyaṃ prāptā prasādād ātmano mayā 38 nāhaṃ punar ihāgantā lokān ālokayāmy aham ā siddher ā prajā sargād ātmano me gatiḥ śubhā 39 upalabdhā dvijaśreṣṭha tatheyaṃ siddhir uttamā itaḥ paraṃ gamiṣyāmi tataḥ parataraṃ punaḥ brahmaṇaḥ padam avyagraṃ mā te 'bhūd atra saṃśayaḥ 40 nāhaṃ punar ihāgantā martyaloke paraṃtapa prīto 'smi te mahāprājña brūhi kiṃ karavāṇi te 41 yadīpsur upapannas tvaṃ tasya kālo 'yam āgataḥ abhijāne ca tad ahaṃ yadarthaṃ mā tvam āgataḥ acirāt tu gamiṣyāmi yenāhaṃ tvām acūcudam 42 bhṛśaṃ prīto 'smi bhavataś cāritreṇa vicakṣaṇa paripṛccha yāvad bhavate bhāṣeyaṃ yat tavepsitam 43 bahu manye ca te buddhiṃ bhṛśaṃ saṃpūjayāmi ca yenāhaṃ bhavatā buddho medhāvī hy asi kāśyapa |