|
1
[बर] यथ आथिमध्यपर्यन्तं गरहणॊपायम एव च नाम लक्षणसंयुक्तं सर्वं वक्ष्यामि तत्त्वतः 2 अहः पूर्वं ततॊ रात्रिर मासाः शुक्लाथयः समृताः शरविष्ठाथीनि ऋक्षाणि ऋतवः शिशिराथयः 3 भूमिर आथिस तु गन्धानां रसानाम आप एव च रूपाणां जयॊतिर आथिस तु सपर्शाथिर वायुर उच्यते शब्थस्याथिस तदाकाशम एष भूतकृतॊ गुणः 4 अतः परं परवक्ष्यामि भूतानाम आथिम उत्तमम आथित्यॊ जयॊतिषाम आथिर अग्निर भूताथिर इष्यते 5 सावित्री सर्वविथ्यानां थेवतानां परजापतिः ओंकारः सर्ववेथानां वचसां पराण एव च यथ यस्मिन नियतं लॊके सर्वं सावित्रम उच्यते 6 गायत्री छन्थसाम आथिः पशूनाम अज उच्यते गावश चतुष्पथाम आथिर मनुष्याणां थविजातयः 7 शयेनः पतत्रिणाम आथिर यज्ञानां हुतम उत्तमम परिसर्पिणां तु सर्वेषां जयेष्ठः सर्पॊ थविजॊत्तमाः 8 कृतम आथिर युगानां च सर्वेषां नात्र संशयः हिरण्यं सर्वरत्नानाम ओषधीनां यवास तदा 9 सर्वेषां भक्ष्यभॊज्यानाम अन्नं परमम उच्यते थरवाणां चैव सर्वेषां पेयानाम आप उत्तमाः 10 सदावराणां च भूतानां सर्वेषाम अविशेषतः बरह्म कषेत्रं सथा पुण्यं पलक्षः परदमजः समृतः 11 अहं परजापतीनां च सर्वेषां नात्र संशयः मम विष्णुर अचिन्त्यात्मा सवयम्भूर इति स समृतः 12 पर्वतानां महामेरुः सर्वेषाम अग्रजः समृतः थिशां च परथिशां चॊर्ध्वा थिग जाता परदमं तदा 13 तदा तरिपदगा गङ्गा नथीनाम अग्रजा समृता तदा सरॊथ पानानां सर्वेषां सागरॊ ऽगरजः 14 थेवथानव भूतानां पिशाचॊरगरक्षसाम नरकिंनर यक्षाणां सर्वेषाम ईश्वरः परभुः 15 आथिर विश्वस्य जगतॊ विष्णुर बरह्ममयॊ महान भूतं परतरं तस्मात तरैलॊक्ये नेह विथ्यते 16 आश्रमाणां च गार्हस्द्यं सर्वेषां नात्र संशयः लॊकानाम आथिर अव्यक्तं सर्वस्यान्तस तथ एव च 17 अहान्य अस्तमयान्तानि उथयान्ता च शर्वरी सुखस्यान्तः सथा थुःखं थुःखस्यान्तः सथा सुखम 18 सर्वे कषयान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः संयॊगा विप्रयॊगान्ता मरणान्तं हि जीवितम 19 सर्वं कृतं विनाशान्तं जातस्य मरणं धरुवम अशाश्वतं हि लॊके ऽसमिन सर्वं सदावरजङ्गमम 20 इष्टं थत्तं तपॊ ऽधीतं वरतानि नियमाश च ये सर्वम एतथ विनाशान्तं जञानस्यान्तॊ न विथ्यते 21 तस्माज जञानेन शुथ्धेन परसन्नात्मा समाहितः निर्ममॊ निरहंकारॊ मुच्यते सर्वपाप्मभिः |
1
[br] yad ādimadhyaparyantaṃ grahaṇopāyam eva ca nāma lakṣaṇasaṃyuktaṃ sarvaṃ vakṣyāmi tattvataḥ 2 ahaḥ pūrvaṃ tato rātrir māsāḥ śuklādayaḥ smṛtāḥ śraviṣṭhādīni ṛkṣāṇi ṛtavaḥ śiśirādayaḥ 3 bhūmir ādis tu gandhānāṃ rasānām āpa eva ca rūpāṇāṃ jyotir ādis tu sparśādir vāyur ucyate śabdasyādis tathākāśam eṣa bhūtakṛto guṇaḥ 4 ataḥ paraṃ pravakṣyāmi bhūtānām ādim uttamam ādityo jyotiṣām ādir agnir bhūtādir iṣyate 5 sāvitrī sarvavidyānāṃ devatānāṃ prajāpatiḥ oṃkāraḥ sarvavedānāṃ vacasāṃ prāṇa eva ca yad yasmin niyataṃ loke sarvaṃ sāvitram ucyate 6 gāyatrī chandasām ādiḥ paśūnām aja ucyate gāvaś catuṣpadām ādir manuṣyāṇāṃ dvijātayaḥ 7 śyenaḥ patatriṇām ādir yajñānāṃ hutam uttamam parisarpiṇāṃ tu sarveṣāṃ jyeṣṭhaḥ sarpo dvijottamāḥ 8 kṛtam ādir yugānāṃ ca sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ hiraṇyaṃ sarvaratnānām oṣadhīnāṃ yavās tathā 9 sarveṣāṃ bhakṣyabhojyānām annaṃ paramam ucyate dravāṇāṃ caiva sarveṣāṃ peyānām āpa uttamāḥ 10 sthāvarāṇāṃ ca bhūtānāṃ sarveṣām aviśeṣataḥ brahma kṣetraṃ sadā puṇyaṃ plakṣaḥ prathamajaḥ smṛtaḥ 11 ahaṃ prajāpatīnāṃ ca sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ mama viṣṇur acintyātmā svayambhūr iti sa smṛtaḥ 12 parvatānāṃ mahāmeruḥ sarveṣām agrajaḥ smṛtaḥ diśāṃ ca pradiśāṃ cordhvā dig jātā prathamaṃ tathā 13 tathā tripathagā gaṅgā nadīnām agrajā smṛtā tathā saroda pānānāṃ sarveṣāṃ sāgaro 'grajaḥ 14 devadānava bhūtānāṃ piśācoragarakṣasām narakiṃnara yakṣāṇāṃ sarveṣām īśvaraḥ prabhuḥ 15 ādir viśvasya jagato viṣṇur brahmamayo mahān bhūtaṃ parataraṃ tasmāt trailokye neha vidyate 16 āśramāṇāṃ ca gārhasthyaṃ sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ lokānām ādir avyaktaṃ sarvasyāntas tad eva ca 17 ahāny astamayāntāni udayāntā ca śarvarī sukhasyāntaḥ sadā duḥkhaṃ duḥkhasyāntaḥ sadā sukham 18 sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ hi jīvitam 19 sarvaṃ kṛtaṃ vināśāntaṃ jātasya maraṇaṃ dhruvam aśāśvataṃ hi loke 'smin sarvaṃ sthāvarajaṅgamam 20 iṣṭaṃ dattaṃ tapo 'dhītaṃ vratāni niyamāś ca ye sarvam etad vināśāntaṃ jñānasyānto na vidyate 21 tasmāj jñānena śuddhena prasannātmā samāhitaḥ nirmamo nirahaṃkāro mucyate sarvapāpmabhiḥ |