|
1
jābāles tu vacaḥ śrutvā rāmaḥ satyātmanāṃ varaḥ uvāca parayā yuktyā svabuddhyā cāvipannayā 2 bhavān me priyakāmārthaṃ vacanaṃ yad ihoktavān akāryaṃ kāryasaṃkāśam apathyaṃ pathyasaṃmitam 3 nirmaryādas tu puruṣaḥ pāpācārasamanvitaḥ mānaṃ na labhate satsu bhinnacāritradarśanaḥ 4 kulīnam akulīnaṃ vā vīraṃ puruṣamāninam cāritram eva vyākhyāti śuciṃ vā yadi vāśucim 5 anārays tv ārya saṃkāśaḥ śaucād dhīnas tathā śuciḥ lakṣaṇyavad alakṣaṇyo duḥśīlaḥ śīlavān iva 6 adharmaṃ dharmaveṣeṇa yadīmaṃ lokasaṃkaram abhipatsye śubhaṃ hitvā kriyāvidhivivarjitam 7 kaś cetayānaḥ puruṣaḥ kāryākāryavicakṣaṇaḥ bahu maṃsyati māṃ loke durvṛttaṃ lokadūṣaṇam 8 kasya yāsyāmy ahaṃ vṛttaṃ kena vā svargam āpnuyām anayā vartamāno 'haṃ vṛttyā hīnapratijñayā 9 kāmavṛttas tv ayaṃ lokaḥ kṛtsnaḥ samupavartate yadvṛttāḥ santi rājānas tadvṛttāḥ santi hi prajāḥ 10 satyam evānṛśaṃsyaṃ ca rājavṛttaṃ sanātanam tasmāt satyātmakaṃ rājyaṃ satye lokaḥ pratiṣṭhitaḥ 11 ṛṣayaś caiva devāś ca satyam eva hi menire satyavādī hi loke 'smin paramaṃ gacchati kṣayam 12 udvijante yathā sarpān narād anṛtavādinaḥ dharmaḥ satyaṃ paro loke mūlaṃ svargasya cocyate 13 satyam eveśvaro loke satyaṃ padmā samāśritā satyamūlāni sarvāṇi satyān nāsti paraṃ padam 14 dattam iṣṭaṃ hutaṃ caiva taptāni ca tapāṃsi ca vedāḥ satyapratiṣṭhānās tasmāt satyaparo bhavet 15 ekaḥ pālayate lokam ekaḥ pālayate kulam majjaty eko hi niraya ekaḥ svarge mahīyate 16 so 'haṃ pitur nideśaṃ tu kimarthaṃ nānupālaye satyapratiśravaḥ satyaṃ satyena samayīkṛtaḥ 17 naiva lobhān na mohād vā na cājñānāt tamo'nvitaḥ setuṃ satyasya bhetsyāmi guroḥ satyapratiśravaḥ 18 asatyasaṃdhasya sataś calasyāsthiracetasaḥ naiva devā na pitaraḥ pratīcchantīti naḥ śrutam 19 pratyagātmam imaṃ dharmaṃ satyaṃ paśyāmy ahaṃ svayam bhāraḥ satpuruṣācīrṇas tad artham abhinandyate 20 kṣātraṃ dharmam ahaṃ tyakṣye hy adharmaṃ dharmasaṃhitam kṣudraur nṛśaṃsair lubdhaiś ca sevitaṃ pāpakarmabhiḥ 21 kāyena kurute pāpaṃ manasā saṃpradhārya ca anṛtaṃ jihvayā cāha trividhaṃ karma pātakam 22 bhūmiḥ kīrtir yaśo lakṣmīḥ puruṣaṃ prārthayanti hi svargasthaṃ cānubadhnanti satyam eva bhajeta tat 23 śreṣṭhaṃ hy anāryam eva syād yad bhavān avadhārya mām āha yuktikarair vākyair idaṃ bhadraṃ kuruṣva ha 24 kathaṃ hy ahaṃ pratijñāya vanavāsam imaṃ guroḥ bharatasya kariṣyāmi vaco hitvā guror vacaḥ 25 sthirā mayā pratijñātā pratijñā gurusaṃnidhau prahṛṣṭamānasā devī kaikeyī cābhavat tadā 26 vanavāsaṃ vasann evaṃ śucir niyatabhojanaḥ mūlaiḥ puṣpaiḥ phalaiḥ puṇyaiḥ pitṝn devāṃś ca tarpayan 27 saṃtuṣṭapañcavargo 'haṃ lokayātrāṃ pravartaye akuhaḥ śraddadhānaḥ san kāryākāryavicakṣaṇaḥ 28 karmabhūmim imāṃ prāpya kartavyaṃ karma yac chubham agnir vāyuś ca somaś ca karmaṇāṃ phalabhāginaḥ 29 śataṃ kratūnām āhṛtya devarāṭ tridivaṃ gataḥ tapāṃsy ugrāṇi cāsthāya divaṃ yātā maharṣayaḥ 30 satyaṃ ca dharmaṃ ca parākramaṃ ca; bhūtānukampāṃ priyavāditāṃ ca dvijātidevātithipūjanaṃ ca; panthānam āhus tridivasya santaḥ 31 dharme ratāḥ satpuruṣaiḥ sametās; tejasvino dānaguṇapradhānāḥ ahiṃsakā vītamalāś ca loke; bhavanti pūjyā munayaḥ pradhānāḥ |
1
जाबालेस तु वचः शरुत्वा रामः सत्यात्मनां वरः उवाच परया युक्त्या सवबुथ्ध्या चाविपन्नया 2 भवान मे परियकामार्दं वचनं यथ इहॊक्तवान अकार्यं कार्यसंकाशम अपद्यं पद्यसंमितम 3 निर्मर्याथस तु पुरुषः पापाचारसमन्वितः मानं न लभते सत्सु भिन्नचारित्रथर्शनः 4 कुलीनम अकुलीनं वा वीरं पुरुषमानिनम चारित्रम एव वयाख्याति शुचिं वा यथि वाशुचिम 5 अनारय्स तव आर्य संकाशः शौचाथ धीनस तदा शुचिः लक्षण्यवथ अलक्षण्यॊ थुःशीलः शीलवान इव 6 अधर्मं धर्मवेषेण यथीमं लॊकसंकरम अभिपत्स्ये शुभं हित्वा करियाविधिविवर्जितम 7 कश चेतयानः पुरुषः कार्याकार्यविचक्षणः बहु मंस्यति मां लॊके थुर्वृत्तं लॊकथूषणम 8 कस्य यास्याम्य अहं वृत्तं केन वा सवर्गम आप्नुयाम अनया वर्तमानॊ ऽहं वृत्त्या हीनप्रतिज्ञया 9 कामवृत्तस तव अयं लॊकः कृत्स्नः समुपवर्तते यथ्वृत्ताः सन्ति राजानस तथ्वृत्ताः सन्ति हि परजाः 10 सत्यम एवानृशंस्यं च राजवृत्तं सनातनम तस्मात सत्यात्मकं राज्यं सत्ये लॊकः परतिष्ठितः 11 ऋषयश चैव थेवाश च सत्यम एव हि मेनिरे सत्यवाथी हि लॊके ऽसमिन परमं गच्छति कषयम 12 उथ्विजन्ते यदा सर्पान नराथ अनृतवाथिनः धर्मः सत्यं परॊ लॊके मूलं सवर्गस्य चॊच्यते 13 सत्यम एवेश्वरॊ लॊके सत्यं पथ्मा समाश्रिता सत्यमूलानि सर्वाणि सत्यान नास्ति परं पथम 14 थत्तम इष्टं हुतं चैव तप्तानि च तपांसि च वेथाः सत्यप्रतिष्ठानास तस्मात सत्यपरॊ भवेत 15 एकः पालयते लॊकम एकः पालयते कुलम मज्जत्य एकॊ हि निरय एकः सवर्गे महीयते 16 सॊ ऽहं पितुर निथेशं तु किमर्दं नानुपालये सत्यप्रतिश्रवः सत्यं सत्येन समयीकृतः 17 नैव लॊभान न मॊहाथ वा न चाज्ञानात तमॊऽनवितः सेतुं सत्यस्य भेत्स्यामि गुरॊः सत्यप्रतिश्रवः 18 असत्यसंधस्य सतश चलस्यास्दिरचेतसः नैव थेवा न पितरः परतीच्छन्तीति नः शरुतम 19 परत्यगात्मम इमं धर्मं सत्यं पश्याम्य अहं सवयम भारः सत्पुरुषाचीर्णस तथ अर्दम अभिनन्थ्यते 20 कषात्रं धर्मम अहं तयक्ष्ये हय अधर्मं धर्मसंहितम कषुथ्रौर नृशंसैर लुब्धैश च सेवितं पापकर्मभिः 21 कायेन कुरुते पापं मनसा संप्रधार्य च अनृतं जिह्वया चाह तरिविधं कर्म पातकम 22 भूमिः कीर्तिर यशॊ लक्ष्मीः पुरुषं परार्दयन्ति हि सवर्गस्दं चानुबध्नन्ति सत्यम एव भजेत तत 23 शरेष्ठं हय अनार्यम एव सयाथ यथ भवान अवधार्य माम आह युक्तिकरैर वाक्यैर इथं भथ्रं कुरुष्व ह 24 कदं हय अहं परतिज्ञाय वनवासम इमं गुरॊः भरतस्य करिष्यामि वचॊ हित्वा गुरॊर वचः 25 सदिरा मया परतिज्ञाता परतिज्ञा गुरुसंनिधौ परहृष्टमानसा थेवी कैकेयी चाभवत तथा 26 वनवासं वसन्न एवं शुचिर नियतभॊजनः मूलैः पुष्पैः फलैः पुण्यैः पितॄन थेवांश च तर्पयन 27 संतुष्टपञ्चवर्गॊ ऽहं लॊकयात्रां परवर्तये अकुहः शरथ्थधानः सन कार्याकार्यविचक्षणः 28 कर्मभूमिम इमां पराप्य कर्तव्यं कर्म यच छुभम अग्निर वायुश च सॊमश च कर्मणां फलभागिनः 29 शतं करतूनाम आहृत्य थेवराट तरिथिवं गतः तपांस्य उग्राणि चास्दाय थिवं याता महर्षयः 30 सत्यं च धर्मं च पराक्रमं च; भूतानुकम्पां परियवाथितां च थविजातिथेवातिदिपूजनं च; पन्दानम आहुस तरिथिवस्य सन्तः 31 धर्मे रताः सत्पुरुषैः समेतास; तेजस्विनॊ थानगुणप्रधानाः अहिंसका वीतमलाश च लॊके; भवन्ति पूज्या मुनयः परधानाः |