|
1
sutīkṣṇenābhyanujñātaṃ prasthitaṃ raghunandanam vaidehī snigdhayā vācā bhartāram idam abravīt 2 ayaṃ dharmaḥ susūkṣmeṇa vidhinā prāpyate mahān nivṛttena ca śakyo 'yaṃ vyasanāt kāmajād iha 3 trīṇy eva vyasanāny atra kāmajāni bhavanty uta mithyā vākyaṃ paramakaṃ tasmād gurutarāv ubhau paradārābhigamanaṃ vinā vairaṃ ca raudratā 4 mithyāvākyaṃ na te bhūtaṃ na bhaviṣyati rāghava kuto 'bhilaṣaṇaṃ strīṇāṃ pareṣāṃ dharmanāśanam 5 tac ca sarvaṃ mahābāho śakyaṃ voḍhuṃ jitendriyaiḥ tava vaśyendriyatvaṃ ca jānāmi śubhadarśana 6 tṛtīyaṃ yad idaṃ raudraṃ paraprāṇābhihiṃsanam nirvairaṃ kriyate mohāt tac ca te samupasthitam 7 pratijñātas tvayā vīra daṇḍakāraṇyavāsinām ṛṣīṇāṃ rakṣaṇārthāya vadhaḥ saṃyati rakṣasām 8 etannimittaṃ ca vanaṃ daṇḍakā iti viśrutam prasthitas tvaṃ saha bhrātrā dhṛtabāṇaśarāsanaḥ 9 tatas tvāṃ prasthitaṃ dṛṣṭvā mama cintākulaṃ manaḥ tvad vṛttaṃ cintayantyā vai bhaven niḥśreyasaṃ hitam 10 na hi me rocate vīra gamanaṃ daṇḍakān prati kāraṇaṃ tatra vakṣyāmi vadantyāḥ śrūyatāṃ mama 11 tvaṃ hi bāṇadhanuṣpāṇir bhrātrā saha vanaṃ gataḥ dṛṣṭvā vanacarān sarvān kac cit kuryāḥ śaravyayam 12 kṣatriyāṇām iha dhanur hutāśasyendhanāni ca samīpataḥ sthitaṃ tejobalam ucchrayate bhṛśam 13 purā kila mahābāho tapasvī satyavāk śuciḥ kasmiṃś cid abhavat puṇye vane ratamṛgadvije 14 tasyaiva tapaso vighnaṃ kartum indraḥ śacīpatiḥ khaḍgapāṇir athāgacchad āśramaṃ bhaṭa rūpadhṛk 15 tasmiṃs tad āśramapade nihitaḥ khaḍga uttamaḥ sa nyāsavidhinā dattaḥ puṇye tapasi tiṣṭhataḥ 16 sa tac chastram anuprāpya nyāsarakṣaṇatatparaḥ vane tu vicaraty eva rakṣan pratyayam ātmanaḥ 17 yatra gacchaty upādātuṃ mūlāni ca phalāni ca na vinā yāti taṃ khaḍgaṃ nyāsarakṣaṇatatparaḥ 18 nityaṃ śastraṃ parivahan krameṇa sa tapodhanaḥ cakāra raudrīṃ svāṃ buddhiṃ tyaktvā tapasi niścayam 19 tataḥ sa raudrābhirataḥ pramatto 'dharmakarṣitaḥ tasya śastrasya saṃvāsāj jagāma narakaṃ muniḥ 20 snehāc ca bahumānāc ca smāraye tvāṃ na śikṣaye na kathaṃ cana sā kāryā hṛhītadhanuṣā tvayā 21 buddhir vairaṃ vinā hantuṃ rākṣasān daṇḍakāśritān aparādhaṃ vinā hantuṃ lokān vīra na kāmaye 22 kṣatriyāṇāṃ tu vīrāṇāṃ vaneṣu niyatātmanām dhanuṣā kāryam etāvad ārtānām abhirakṣaṇam 23 kva ca śastraṃ kva ca vanaṃ kva ca kṣātraṃ tapaḥ kva ca vyāviddham idam asmābhir deśadharmas tu pūjyatām 24 tad āryakaluṣā buddhir jāyate śastrasevanāt punar gatvā tv ayodhyāyāṃ kṣatradharmaṃ cariṣyasi 25 akṣayā tu bhavet prītiḥ śvaśrū śvaśurayor mama yadi rājyaṃ hi saṃnyasya bhaves tvaṃ nirato muniḥ 26 dharmād arthaḥ prabhavati dharmāt prabhavate sukham dharmeṇa labhate sarvaṃ dharmasāram idaṃ jagat 27 ātmānaṃ niyamais tais taiḥ karṣayitvā prayatnataḥ prāpyate nipuṇair dharmo na sukhāl labhyate sukham 28 nityaṃ śucimatiḥ saumya cara dharmaṃ tapovane sarvaṃ hi viditaṃ tubhyaṃ trailokyam api tattvataḥ 29 strīcāpalād etad udāhṛtaṃ me; dharmaṃ ca vaktuṃ tava kaḥ samarthaḥ vicārya buddhyā tu sahānujena; yad rocate tat kuru mācireṇa |
1
सुतीक्ष्णेनाभ्यनुज्ञातं परस्दितं रघुनन्थनम वैथेही सनिग्धया वाचा भर्तारम इथम अब्रवीत 2 अयं धर्मः सुसूक्ष्मेण विधिना पराप्यते महान निवृत्तेन च शक्यॊ ऽयं वयसनात कामजाथ इह 3 तरीण्य एव वयसनान्य अत्र कामजानि भवन्त्य उत मिद्या वाक्यं परमकं तस्माथ गुरुतराव उभौ परथाराभिगमनं विना वैरं च रौथ्रता 4 मिद्यावाक्यं न ते भूतं न भविष्यति राघव कुतॊ ऽभिलषणं सत्रीणां परेषां धर्मनाशनम 5 तच च सर्वं महाबाहॊ शक्यं वॊढुं जितेन्थ्रियैः तव वश्येन्थ्रियत्वं च जानामि शुभथर्शन 6 तृतीयं यथ इथं रौथ्रं परप्राणाभिहिंसनम निर्वैरं करियते मॊहात तच च ते समुपस्दितम 7 परतिज्ञातस तवया वीर थण्डकारण्यवासिनाम ऋषीणां रक्षणार्दाय वधः संयति रक्षसाम 8 एतन्निमित्तं च वनं थण्डका इति विश्रुतम परस्दितस तवं सह भरात्रा धृतबाणशरासनः 9 ततस तवां परस्दितं थृष्ट्वा मम चिन्ताकुलं मनः तवथ वृत्तं चिन्तयन्त्या वै भवेन निःश्रेयसं हितम 10 न हि मे रॊचते वीर गमनं थण्डकान परति कारणं तत्र वक्ष्यामि वथन्त्याः शरूयतां मम 11 तवं हि बाणधनुष्पाणिर भरात्रा सह वनं गतः थृष्ट्वा वनचरान सर्वान कच चित कुर्याः शरव्ययम 12 कषत्रियाणाम इह धनुर हुताशस्येन्धनानि च समीपतः सदितं तेजॊबलम उच्छ्रयते भृशम 13 पुरा किल महाबाहॊ तपस्वी सत्यवाक शुचिः कस्मिंश चिथ अभवत पुण्ये वने रतमृगथ्विजे 14 तस्यैव तपसॊ विघ्नं कर्तुम इन्थ्रः शचीपतिः खड्गपाणिर अदागच्छथ आश्रमं भट रूपधृक 15 तस्मिंस तथ आश्रमपथे निहितः खड्ग उत्तमः स नयासविधिना थत्तः पुण्ये तपसि तिष्ठतः 16 स तच छस्त्रम अनुप्राप्य नयासरक्षणतत्परः वने तु विचरत्य एव रक्षन परत्ययम आत्मनः 17 यत्र गच्छत्य उपाथातुं मूलानि च फलानि च न विना याति तं खड्गं नयासरक्षणतत्परः 18 नित्यं शस्त्रं परिवहन करमेण स तपॊधनः चकार रौथ्रीं सवां बुथ्धिं तयक्त्वा तपसि निश्चयम 19 ततः स रौथ्राभिरतः परमत्तॊ ऽधर्मकर्षितः तस्य शस्त्रस्य संवासाज जगाम नरकं मुनिः 20 सनेहाच च बहुमानाच च समारये तवां न शिक्षये न कदं चन सा कार्या हृहीतधनुषा तवया 21 बुथ्धिर वैरं विना हन्तुं राक्षसान थण्डकाश्रितान अपराधं विना हन्तुं लॊकान वीर न कामये 22 कषत्रियाणां तु वीराणां वनेषु नियतात्मनाम धनुषा कार्यम एतावथ आर्तानाम अभिरक्षणम 23 कव च शस्त्रं कव च वनं कव च कषात्रं तपः कव च वयाविथ्धम इथम अस्माभिर थेशधर्मस तु पूज्यताम 24 तथ आर्यकलुषा बुथ्धिर जायते शस्त्रसेवनात पुनर गत्वा तव अयॊध्यायां कषत्रधर्मं चरिष्यसि 25 अक्षया तु भवेत परीतिः शवश्रू शवशुरयॊर मम यथि राज्यं हि संन्यस्य भवेस तवं निरतॊ मुनिः 26 धर्माथ अर्दः परभवति धर्मात परभवते सुखम धर्मेण लभते सर्वं धर्मसारम इथं जगत 27 आत्मानं नियमैस तैस तैः कर्षयित्वा परयत्नतः पराप्यते निपुणैर धर्मॊ न सुखाल लभ्यते सुखम 28 नित्यं शुचिमतिः सौम्य चर धर्मं तपॊवने सर्वं हि विथितं तुभ्यं तरैलॊक्यम अपि तत्त्वतः 29 सत्रीचापलाथ एतथ उथाहृतं मे; धर्मं च वक्तुं तव कः समर्दः विचार्य बुथ्ध्या तु सहानुजेन; यथ रॊचते तत कुरु माचिरेण |