|
1
kharaṃ tu virathaṃ rāmo gadāpāṇim avasthitam mṛdupūrvaṃ mahātejāḥ paruṣaṃ vākyam abravīt 2 gajāśvarathasaṃbādhe bale mahati tiṣṭhatā kṛtaṃ sudāruṇaṃ karma sarvalokajugupsitam 3 udvejanīyo bhūtānāṃ nṛśaṃsaḥ pāpakarmakṛt trayāṇām api lokānām īśvaro 'pi na tiṣṭhati 4 karma lokaviruddhaṃ tu kurvāṇaṃ kṣaṇadācara tīkṣṇaṃ sarvajano hanti sarpaṃ duṣṭam ivāgatam 5 lobhāt pāpāni kurvāṇaḥ kāmād vā yo na budhyate bhraṣṭaḥ paśyati tasyāntaṃ brāhmaṇī karakād iva 6 vasato daṇḍakāraṇye tāpasān dharmacāriṇaḥ kiṃ nu hatvā mahābhāgān phalaṃ prāpsyasi rākṣasa 7 na ciraṃ pāpakarmāṇaḥ krūrā lokajugupsitāḥ aiśvaryaṃ prāpya tiṣṭhanti śīrṇamūlā iva drumāḥ 8 avaśyaṃ labhate kartā phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ ghoraṃ paryāgate kāle drumaḥ puṣpam ivārtavam 9 nacirāt prāpyate loke pāpānāṃ karmaṇāṃ phalam saviṣāṇām ivānnānāṃ bhuktānāṃ kṣaṇadācara 10 pāpam āccaratāṃ ghoraṃ lokasyāpriyam icchatām aham āsādito rājā prāṇān hantuṃ niśācara 11 adya hi tvāṃ mayā muktāḥ śarāḥ kāñcanabhūṣaṇāḥ vidārya nipatiṣyanti valmīkam iva pannagāḥ 12 ye tvayā daṇḍakāraṇye bhakṣitā dharmacāriṇaḥ tān adya nihataḥ saṃkhye sasainyo 'nugamiṣyasi 13 adya tvāṃ nihataṃ bāṇaiḥ paśyantu paramarṣayaḥ nirayasthaṃ vimānasthā ye tvayā hiṃsitāḥ purā 14 prahara tvaṃ yathākāmaṃ kuru yatnaṃ kulādhama adya te pātayiṣyāmi śiras tālaphalaṃ yathā 15 evam uktas tu rāmeṇa kruddhaḥ saṃraktalocanaḥ pratyuvāca tato rāmaṃ prahasan krodhamūrchitaḥ 16 prākṛtān rākṣasān hatvā yuddhe daśarathātmaja ātmanā katham ātmānam apraśasyaṃ praśaṃsasi 17 vikrāntā balavanto vā ye bhavanti nararṣabhāḥ kathayanti na te kiṃ cit tejasā svena garvitāḥ 18 prākṛtās tv akṛtātmāno loke kṣatriyapāṃsanāḥ nirarthakaṃ vikatthante yathā rāma vikatthase 19 kulaṃ vyapadiśan vīraḥ samare ko 'bhidhāsyati mṛtyukāle hi saṃprāpte svayam aprastave stavam 20 sarvathā tu laghutvaṃ te katthanena vidarśitam suvarṇapratirūpeṇa tapteneva kuśāgninā 21 na tu mām iha tiṣṭhantaṃ paśyasi tvaṃ gadādharam dharādharam ivākampyaṃ parvataṃ dhātubhiś citam 22 paryāpto 'haṃ gadāpāṇir hantuṃ prāṇān raṇe tava trayāṇām api lokānāṃ pāśahasta ivāntakaḥ 23 kāmaṃ bahv api vaktavyaṃ tvayi vakṣyāmi na tv aham astaṃ gacched dhi savitā yuddhavighras tato bhavet 24 caturdaśa sahasrāṇi rākṣasānāṃ hatāni te tvadvināśāt karomy adya teṣām aśrupramārjanam 25 ity uktvā paramakruddhas tāṃ gadāṃ paramāṅgadām kharaś cikṣepa rāmāya pradīptām aśaniṃ yathā 26 kharabāhupramuktā sā pradīptā mahatī gadā bhasmavṛkṣāṃś ca gulmāṃś ca kṛtvāgāt tatsamīpataḥ 27 tām āpatantīṃ jvalitāṃ mṛtyupāśopamāṃ gadā antarikṣagatāṃ rāmaś ciccheda bahudhā śaraiḥ 28 sā viśīrṇā śarair bhinnā papāta dharaṇītale gadāmantrauṣadhibalair vyālīva vinipātitā |
1
खरं तु विरदं रामॊ गथापाणिम अवस्दितम मृथुपूर्वं महातेजाः परुषं वाक्यम अब्रवीत 2 गजाश्वरदसंबाधे बले महति तिष्ठता कृतं सुथारुणं कर्म सर्वलॊकजुगुप्सितम 3 उथ्वेजनीयॊ भूतानां नृशंसः पापकर्मकृत तरयाणाम अपि लॊकानाम ईश्वरॊ ऽपि न तिष्ठति 4 कर्म लॊकविरुथ्धं तु कुर्वाणं कषणथाचर तीक्ष्णं सर्वजनॊ हन्ति सर्पं थुष्टम इवागतम 5 लॊभात पापानि कुर्वाणः कामाथ वा यॊ न बुध्यते भरष्टः पश्यति तस्यान्तं बराह्मणी करकाथ इव 6 वसतॊ थण्डकारण्ये तापसान धर्मचारिणः किं नु हत्वा महाभागान फलं पराप्स्यसि राक्षस 7 न चिरं पापकर्माणः करूरा लॊकजुगुप्सिताः ऐश्वर्यं पराप्य तिष्ठन्ति शीर्णमूला इव थरुमाः 8 अवश्यं लभते कर्ता फलं पापस्य कर्मणः घॊरं पर्यागते काले थरुमः पुष्पम इवार्तवम 9 नचिरात पराप्यते लॊके पापानां कर्मणां फलम सविषाणाम इवान्नानां भुक्तानां कषणथाचर 10 पापम आच्चरतां घॊरं लॊकस्याप्रियम इच्छताम अहम आसाथितॊ राजा पराणान हन्तुं निशाचर 11 अथ्य हि तवां मया मुक्ताः शराः काञ्चनभूषणाः विथार्य निपतिष्यन्ति वल्मीकम इव पन्नगाः 12 ये तवया थण्डकारण्ये भक्षिता धर्मचारिणः तान अथ्य निहतः संख्ये ससैन्यॊ ऽनुगमिष्यसि 13 अथ्य तवां निहतं बाणैः पश्यन्तु परमर्षयः निरयस्दं विमानस्दा ये तवया हिंसिताः पुरा 14 परहर तवं यदाकामं कुरु यत्नं कुलाधम अथ्य ते पातयिष्यामि शिरस तालफलं यदा 15 एवम उक्तस तु रामेण करुथ्धः संरक्तलॊचनः परत्युवाच ततॊ रामं परहसन करॊधमूर्छितः 16 पराकृतान राक्षसान हत्वा युथ्धे थशरदात्मज आत्मना कदम आत्मानम अप्रशस्यं परशंससि 17 विक्रान्ता बलवन्तॊ वा ये भवन्ति नरर्षभाः कदयन्ति न ते किं चित तेजसा सवेन गर्विताः 18 पराकृतास तव अकृतात्मानॊ लॊके कषत्रियपांसनाः निरर्दकं विकत्दन्ते यदा राम विकत्दसे 19 कुलं वयपथिशन वीरः समरे कॊ ऽभिधास्यति मृत्युकाले हि संप्राप्ते सवयम अप्रस्तवे सतवम 20 सर्वदा तु लघुत्वं ते कत्दनेन विथर्शितम सुवर्णप्रतिरूपेण तप्तेनेव कुशाग्निना 21 न तु माम इह तिष्ठन्तं पश्यसि तवं गथाधरम धराधरम इवाकम्प्यं पर्वतं धातुभिश चितम 22 पर्याप्तॊ ऽहं गथापाणिर हन्तुं पराणान रणे तव तरयाणाम अपि लॊकानां पाशहस्त इवान्तकः 23 कामं बह्व अपि वक्तव्यं तवयि वक्ष्यामि न तव अहम अस्तं गच्छेथ धि सविता युथ्धविघ्रस ततॊ भवेत 24 चतुर्थश सहस्राणि राक्षसानां हतानि ते तवथ्विनाशात करॊम्य अथ्य तेषाम अश्रुप्रमार्जनम 25 इत्य उक्त्वा परमक्रुथ्धस तां गथां परमाङ्गथाम खरश चिक्षेप रामाय परथीप्ताम अशनिं यदा 26 खरबाहुप्रमुक्ता सा परथीप्ता महती गथा भस्मवृक्षांश च गुल्मांश च कृत्वागात तत्समीपतः 27 ताम आपतन्तीं जवलितां मृत्युपाशॊपमां गथा अन्तरिक्षगतां रामश चिच्छेथ बहुधा शरैः 28 सा विशीर्णा शरैर भिन्ना पपात धरणीतले गथामन्त्रौषधिबलैर वयालीव विनिपातिता |