|
1
athāśramād upāvṛttam antarā raghunandanaḥ paripapraccha saumitriṃ rāmo duḥkhārditaḥ punaḥ 2 tam uvāca kimarthaṃ tvam āgato 'pāsya maithilīm yadā sā tava viśvāsād vane viharitā mayā 3 dṛṣṭvaivābhyāgataṃ tvāṃ me maithilīṃ tyajya lakṣmaṇa śaṅkamānaṃ mahat pāpaṃ yat satyaṃ vyathitaṃ manaḥ 4 sphurate nayanaṃ savyaṃ bāhuś ca hṛdayaṃ ca me dṛṣṭvā lakṣmaṇa dūre tvāṃ sītāvirahitaṃ pathi 5 evam uktas tu saumitrir lakṣmaṇaḥ śubhalakṣaṇaḥ bhūyo duḥkhasamāviṣṭo duḥkhitaṃ rāmam abravīt 6 na svayaṃ kāmakāreṇa tāṃ tyaktvāham ihāgataḥ pracoditas tayaivograis tvatsakāśam ihāgataḥ 7 āryeṇeva parikruṣṭaṃ hā sīte lakṣmaṇeti ca paritrāhīti yad vākyaṃ maithilyās tac chrutiṃ gatam 8 sā tam ārtasvaraṃ śrutvā tava snehena maithilī gaccha gaccheti mām āha rudantī bhayavihvalā 9 pracodyamānena mayā gaccheti bahuśas tayā pratyuktā maithilī vākyam idaṃ tvatpratyayānvitam 10 na tat paśyāmy ahaṃ rakṣo yad asya bhayam āvahet nirvṛtā bhava nāsty etat kenāpy evam udāhṛtam 11 vigarhitaṃ ca nīcaṃ ca katham āryo 'bhidhāsyati trāhīti vacanaṃ sīte yas trāyet tridaśān api 12 kiṃnimittaṃ tu kenāpi bhrātur ālambya me svaram visvaraṃ vyāhṛtaṃ vākyaṃ lakṣmaṇa trāhi mām iti na bhavatyā vyathā kāryā kunārījanasevitā 13 alaṃ vaiklavyam ālambya svasthā bhava nirutsukā na cāsti triṣu lokeṣu pumān yo rāghavaṃ raṇe jāto vā jāyamāno vā saṃyuge yaḥ parājayet 14 evam uktā tu vaidehī parimohitacetanā uvācāśrūṇi muñcantī dāruṇaṃ mām idaṃ vacaḥ 15 bhāvo mayi tavātyarthaṃ pāpa eva niveśitaḥ vinaṣṭe bhrātari prāpte na ca tvaṃ mām avāpsyasi 16 saṃketād bharatena tvaṃ rāmaṃ samanugacchasi krośantaṃ hi yathātyarthaṃ nainam abhyavapadyase 17 ripuḥ pracchannacārī tvaṃ madartham anugacchasi rāghavasyāntaraprepsus tathainaṃ nābhipadyase 18 evam ukto hi vaidehyā saṃrabdho raktalocanaḥ krodhāt prasphuramāṇauṣṭha āśramād abhinirgataḥ 19 evaṃ bruvāṇaṃ saumitriṃ rāmaḥ saṃtāpamohitaḥ abravīd duṣkṛtaṃ saumya tāṃ vinā yat tvam āgataḥ 20 jānann api samarthaṃ māṃ rakṣasāṃ vinivāraṇe anena krodhavākyena maithilyā niḥsṛto bhavān 21 na hi te parituṣyāmi tyaktvā yad yāsi maithilīm kruddhāyāḥ paruṣaṃ śrutvā striyā yat tvam ihāgataḥ 22 sarvathā tv apanītaṃ te sītayā yat pracoditaḥ krodhasya vaśam āgamya nākaroḥ śāsanaṃ mama 23 asau hi rākṣasaḥ śete śareṇābhihato mayā mṛgarūpeṇa yenāham āśramād apavāditaḥ 24 vikṛṣya cāpaṃ paridhāya sāyakaṃ; salīla bāṇena ca tāḍito mayā mārgīṃ tanuṃ tyajya ca viklavasvaro; babhūva keyūradharaḥ sa rākṣasaḥ 25 śarāhatenaiva tadārtayā girā; svaraṃ mamālambya sudūrasaṃśravam udāhṛtaṃ tad vacanaṃ sudāruṇaṃ; tvam āgato yena vihāya maithilīm |
1
अदाश्रमाथ उपावृत्तम अन्तरा रघुनन्थनः परिपप्रच्छ सौमित्रिं रामॊ थुःखार्थितः पुनः 2 तम उवाच किमर्दं तवम आगतॊ ऽपास्य मैदिलीम यथा सा तव विश्वासाथ वने विहरिता मया 3 थृष्ट्वैवाभ्यागतं तवां मे मैदिलीं तयज्य लक्ष्मण शङ्कमानं महत पापं यत सत्यं वयदितं मनः 4 सफुरते नयनं सव्यं बाहुश च हृथयं च मे थृष्ट्वा लक्ष्मण थूरे तवां सीताविरहितं पदि 5 एवम उक्तस तु सौमित्रिर लक्ष्मणः शुभलक्षणः भूयॊ थुःखसमाविष्टॊ थुःखितं रामम अब्रवीत 6 न सवयं कामकारेण तां तयक्त्वाहम इहागतः परचॊथितस तयैवॊग्रैस तवत्सकाशम इहागतः 7 आर्येणेव परिक्रुष्टं हा सीते लक्ष्मणेति च परित्राहीति यथ वाक्यं मैदिल्यास तच छरुतिं गतम 8 सा तम आर्तस्वरं शरुत्वा तव सनेहेन मैदिली गच्छ गच्छेति माम आह रुथन्ती भयविह्वला 9 परचॊथ्यमानेन मया गच्छेति बहुशस तया परत्युक्ता मैदिली वाक्यम इथं तवत्प्रत्ययान्वितम 10 न तत पश्याम्य अहं रक्षॊ यथ अस्य भयम आवहेत निर्वृता भव नास्त्य एतत केनाप्य एवम उथाहृतम 11 विगर्हितं च नीचं च कदम आर्यॊ ऽभिधास्यति तराहीति वचनं सीते यस तरायेत तरिथशान अपि 12 किंनिमित्तं तु केनापि भरातुर आलम्ब्य मे सवरम विस्वरं वयाहृतं वाक्यं लक्ष्मण तराहि माम इति न भवत्या वयदा कार्या कुनारीजनसेविता 13 अलं वैक्लव्यम आलम्ब्य सवस्दा भव निरुत्सुका न चास्ति तरिषु लॊकेषु पुमान यॊ राघवं रणे जातॊ वा जायमानॊ वा संयुगे यः पराजयेत 14 एवम उक्ता तु वैथेही परिमॊहितचेतना उवाचाश्रूणि मुञ्चन्ती थारुणं माम इथं वचः 15 भावॊ मयि तवात्यर्दं पाप एव निवेशितः विनष्टे भरातरि पराप्ते न च तवं माम अवाप्स्यसि 16 संकेताथ भरतेन तवं रामं समनुगच्छसि करॊशन्तं हि यदात्यर्दं नैनम अभ्यवपथ्यसे 17 रिपुः परच्छन्नचारी तवं मथर्दम अनुगच्छसि राघवस्यान्तरप्रेप्सुस तदैनं नाभिपथ्यसे 18 एवम उक्तॊ हि वैथेह्या संरब्धॊ रक्तलॊचनः करॊधात परस्फुरमाणौष्ठ आश्रमाथ अभिनिर्गतः 19 एवं बरुवाणं सौमित्रिं रामः संतापमॊहितः अब्रवीथ थुष्कृतं सौम्य तां विना यत तवम आगतः 20 जानन्न अपि समर्दं मां रक्षसां विनिवारणे अनेन करॊधवाक्येन मैदिल्या निःसृतॊ भवान 21 न हि ते परितुष्यामि तयक्त्वा यथ यासि मैदिलीम करुथ्धायाः परुषं शरुत्वा सत्रिया यत तवम इहागतः 22 सर्वदा तव अपनीतं ते सीतया यत परचॊथितः करॊधस्य वशम आगम्य नाकरॊः शासनं मम 23 असौ हि राक्षसः शेते शरेणाभिहतॊ मया मृगरूपेण येनाहम आश्रमाथ अपवाथितः 24 विकृष्य चापं परिधाय सायकं; सलील बाणेन च ताडितॊ मया मार्गीं तनुं तयज्य च विक्लवस्वरॊ; बभूव केयूरधरः स राक्षसः 25 शराहतेनैव तथार्तया गिरा; सवरं ममालम्ब्य सुथूरसंश्रवम उथाहृतं तथ वचनं सुथारुणं; तवम आगतॊ येन विहाय मैदिलीम |