|
1
vīkṣamāṇas tu mandāsuḥ sarvato mandam ucchvasan ādāv eva tu sugrīvaṃ dadarśa tv ātmajāgrataḥ 2 taṃ prāptavijayaṃ vālī sugrīvaṃ plavageśvaram ābhāṣya vyaktayā vācā sasneham idam abravīt 3 sugrīvadoṣeṇa na māṃ gantum arhasi kilbiṣāt kṛṣyamāṇaṃ bhaviṣyeṇa buddhimohena māṃ balāt 4 yugapadvihitaṃ tāta na manye sukham āvayoḥ sauhārdaṃ bhrātṛyuktaṃ hi tad idaṃ jātam anyathā 5 pratipadya tvam adyaiva rājyam eṣāṃ vanaukasām mām apy adyaiva gacchantaṃ viddhi vaivasvatakṣayam 6 jīvitaṃ ca hi rājyaṃ ca śriyaṃ ca vipulām imām prajahāmy eṣa vai tūrṇaṃ mahac cāgarhitaṃ yaśaḥ 7 asyāṃ tv aham avasthāyāṃ vīra vakṣyāmi yad vacaḥ yady apy asukaraṃ rājan kartum eva tad arhasi 8 sukhārhaṃ sukhasaṃvṛddhaṃ bālam enam abāliśam bāṣpapūrṇamukhaṃ paśya bhūmau patitam aṅgadam 9 mama prāṇaiḥ priyataraṃ putraṃ putram ivaurasaṃ mayā hīnam ahīnārthaṃ sarvataḥ paripālaya 10 tvam apy asya hi dātā ca paritrātā ca sarvataḥ bhayeṣv abhayadaś caiva yathāhaṃ plavageśvara 11 eṣa tārātmajaḥ śrīmāṃs tvayā tulyaparākramaḥ rakṣasāṃ tu vadhe teṣām agratas te bhaviṣyati 12 anurūpāṇi karmāṇi vikramya balavān raṇe kariṣyaty eṣa tāreyas tarasvī taruṇo 'ṅgadaḥ 13 suṣeṇaduhitā ceyam arthasūkṣmaviniścaye autpātike ca vividhe sarvataḥ pariniṣṭhitā 14 yad eṣā sādhv iti brūyāt kāryaṃ tan muktasaṃśayam na hi tārāmataṃ kiṃ cid anyathā parivartate 15 rāghavasya ca te kāryaṃ kartavyam aviśaṅkayā syād adharmo hy akaraṇe tvāṃ ca hiṃsyād vimānitaḥ 16 imāṃ ca mālām ādhatsva divyāṃ sugrīvakāñcanīm udārā śrīḥ sthitā hy asyāṃ saṃprajahyān mṛte mayi 17 ity evam uktaḥ sugrīvo vālinā bhrātṛsauhṛdāt harṣaṃ tyaktvā punar dīno grahagrasta ivoḍurāṭ 18 tad vālivacanāc chāntaḥ kurvan yuktam atandritaḥ jagrāha so 'bhyanujñāto mālāṃ tāṃ caiva kāñcanīm 19 tāṃ mālāṃ kāñcanīṃ dattvā vālī dṛṣṭvātmajaṃ sthitam saṃsiddhaḥ pretya bhāvāya snehād aṅgadam abravīt 20 deśakālau bhajasvādya kṣamamāṇaḥ priyāpriye sukhaduḥkhasahaḥ kāle sugrīvavaśago bhava 21 yathā hi tvaṃ mahābāho lālitaḥ satataṃ mayā na tathā vartamānaṃ tvāṃ sugrīvo bahu maṃsyate 22 māsyāmitrair gataṃ gaccher mā śatrubhir ariṃdama bhartur arthaparo dāntaḥ sugrīvavaśago bhava 23 na cātipraṇayaḥ kāryaḥ kartavyo 'praṇayaś ca te ubhayaṃ hi mahādoṣaṃ tasmād antaradṛg bhava 24 ity uktvātha vivṛttākṣaḥ śarasaṃpīḍito bhṛśam vivṛtair daśanair bhīmair babhūvotkrāntajīvitaḥ 25 hate tu vīre plavagādhipe tadā; plavaṃgamās tatra na śarma lebhire vanecarāḥ siṃhayute mahāvane; yathā hi gāvo nihate gavāṃ patau 26 tatas tu tārā vyasanārṇava plutā; mṛtasyā bhartur vadanaṃ samīkṣya sā jagāma bhūmiṃ parirabhya vālinaṃ; mahādrumaṃ chinnam ivāśritā latā |
1
वीक्षमाणस तु मन्थासुः सर्वतॊ मन्थम उच्छ्वसन आथाव एव तु सुग्रीवं थथर्श तव आत्मजाग्रतः 2 तं पराप्तविजयं वाली सुग्रीवं पलवगेश्वरम आभाष्य वयक्तया वाचा सस्नेहम इथम अब्रवीत 3 सुग्रीवथॊषेण न मां गन्तुम अर्हसि किल्बिषात कृष्यमाणं भविष्येण बुथ्धिमॊहेन मां बलात 4 युगपथ्विहितं तात न मन्ये सुखम आवयॊः सौहार्थं भरातृयुक्तं हि तथ इथं जातम अन्यदा 5 परतिपथ्य तवम अथ्यैव राज्यम एषां वनौकसाम माम अप्य अथ्यैव गच्छन्तं विथ्धि वैवस्वतक्षयम 6 जीवितं च हि राज्यं च शरियं च विपुलाम इमाम परजहाम्य एष वै तूर्णं महच चागर्हितं यशः 7 अस्यां तव अहम अवस्दायां वीर वक्ष्यामि यथ वचः यथ्य अप्य असुकरं राजन कर्तुम एव तथ अर्हसि 8 सुखार्हं सुखसंवृथ्धं बालम एनम अबालिशम बाष्पपूर्णमुखं पश्य भूमौ पतितम अङ्गथम 9 मम पराणैः परियतरं पुत्रं पुत्रम इवौरसं मया हीनम अहीनार्दं सर्वतः परिपालय 10 तवम अप्य अस्य हि थाता च परित्राता च सर्वतः भयेष्व अभयथश चैव यदाहं पलवगेश्वर 11 एष तारात्मजः शरीमांस तवया तुल्यपराक्रमः रक्षसां तु वधे तेषाम अग्रतस ते भविष्यति 12 अनुरूपाणि कर्माणि विक्रम्य बलवान रणे करिष्यत्य एष तारेयस तरस्वी तरुणॊ ऽङगथः 13 सुषेणथुहिता चेयम अर्दसूक्ष्मविनिश्चये औत्पातिके च विविधे सर्वतः परिनिष्ठिता 14 यथ एषा साध्व इति बरूयात कार्यं तन मुक्तसंशयम न हि तारामतं किं चिथ अन्यदा परिवर्तते 15 राघवस्य च ते कार्यं कर्तव्यम अविशङ्कया सयाथ अधर्मॊ हय अकरणे तवां च हिंस्याथ विमानितः 16 इमां च मालाम आधत्स्व थिव्यां सुग्रीवकाञ्चनीम उथारा शरीः सदिता हय अस्यां संप्रजह्यान मृते मयि 17 इत्य एवम उक्तः सुग्रीवॊ वालिना भरातृसौहृथात हर्षं तयक्त्वा पुनर थीनॊ गरहग्रस्त इवॊडुराट 18 तथ वालिवचनाच छान्तः कुर्वन युक्तम अतन्थ्रितः जग्राह सॊ ऽभयनुज्ञातॊ मालां तां चैव काञ्चनीम 19 तां मालां काञ्चनीं थत्त्वा वाली थृष्ट्वात्मजं सदितम संसिथ्धः परेत्य भावाय सनेहाथ अङ्गथम अब्रवीत 20 थेशकालौ भजस्वाथ्य कषममाणः परियाप्रिये सुखथुःखसहः काले सुग्रीववशगॊ भव 21 यदा हि तवं महाबाहॊ लालितः सततं मया न तदा वर्तमानं तवां सुग्रीवॊ बहु मंस्यते 22 मास्यामित्रैर गतं गच्छेर मा शत्रुभिर अरिंथम भर्तुर अर्दपरॊ थान्तः सुग्रीववशगॊ भव 23 न चातिप्रणयः कार्यः कर्तव्यॊ ऽपरणयश च ते उभयं हि महाथॊषं तस्माथ अन्तरथृग भव 24 इत्य उक्त्वाद विवृत्ताक्षः शरसंपीडितॊ भृशम विवृतैर थशनैर भीमैर बभूवॊत्क्रान्तजीवितः 25 हते तु वीरे पलवगाधिपे तथा; पलवंगमास तत्र न शर्म लेभिरे वनेचराः सिंहयुते महावने; यदा हि गावॊ निहते गवां पतौ 26 ततस तु तारा वयसनार्णव पलुता; मृतस्या भर्तुर वथनं समीक्ष्य सा जगाम भूमिं परिरभ्य वालिनं; महाथ्रुमं छिन्नम इवाश्रिता लता |