|
1
sāraṇasya vacaḥ śrutvā rāvaṇaṃ rākṣasādhipam balam ālokayan sarvaṃ śuko vākyam athābravīt 2 sthitān paśyasi yān etān mattān iva mahādvipān nyagrodhān iva gāṅgeyān sālān haimavatīn iva 3 ete duṣprasahā rājan balinaḥ kāmarūpiṇaḥ daityadānavasaṃkāśā yuddhe devaparākramāḥ 4 eṣāṃ koṭisahasrāṇi nava pañcaca sapta ca tathā śaṅkhasahasrāṇi tathā vṛndaśatāni ca 5 ete sugrīvasacivāḥ kiṣkindhānilayāḥ sadā harayo devagandharvair utpannāḥ kāmarūpiṇaḥ 6 yau tau paśyasi tiṣṭhantau kumārau devarūpiṇau maindaś ca dvividaś cobhau tābhyāṃ nāsti samo yudhi 7 brahmaṇā samanujñātāv amṛtaprāśināv ubhau āśaṃsete yudhā laṅkām etau marditum ojasā 8 yāv etāv etayoḥ pārśve sthitau parvatasaṃnibhau sumukho vimukhaś caiva mṛtyuputrau pituḥ samau 9 yaṃ tu paśyasi tiṣṭhantaṃ prabhinnam iva kuñjaram yo balāt kṣobhayet kruddhaḥ samudram api vānaraḥ 10 eṣo 'bhigantā laṅkāyā vaidehyās tava ca prabho enaṃ paśya purā dṛṣṭaṃ vānaraṃ punar āgatam 11 jyeṣṭhaḥ kesariṇaḥ putro vātātmaja iti śrutaḥ hanūmān iti vikhyāto laṅghito yena sāgaraḥ 12 kāmarūpī hariśreṣṭho balarūpasamanvitaḥ anivāryagatiś caiva yathā satatagaḥ prabhuḥ 13 udyantaṃ bhāskaraṃ dṛṣṭvā bālaḥ kila pipāsitaḥ triyojanasahasraṃ tu adhvānam avatīrya hi 14 ādityam āhariṣyāmi na me kṣut pratiyāsyati iti saṃcintya manasā puraiṣa baladarpitaḥ 15 anādhṛṣyatamaṃ devam api devarṣidānavaiḥ anāsādyaiva patito bhāskarodayane girau 16 patitasya kaper asya hanur ekā śilātale kiṃ cid bhinnā dṛḍhahanor hanūmān eṣa tena vai 17 satyam āgamayogena mamaiṣa vidito hariḥ nāsya śakyaṃ balaṃ rūpaṃ prabhāvo vānubhāṣitum 18 eṣa āśaṃsate laṅkām eko marditum ojasā yaś caiṣo 'nantaraḥ śūraḥ śyāmaḥ padmanibhekṣaṇaḥ 19 ikṣvākūṇām atiratho loke vikhyāta pauruṣaḥ yasmin na calate dharmo yo dharmaṃ nātivartate 20 yo brāhmam astraṃ vedāṃś ca veda vedavidāṃ varaḥ yo bhindyād gaganaṃ bāṇaiḥ parvatāṃś cāpi dārayet 21 yasya mṛtyor iva krodhaḥ śakrasyeva parākramaḥ sa eṣa rāmas tvāṃ yoddhuṃ rājan samabhivartate 22 yaś caiṣa dakṣiṇe pārśve śuddhajāmbūnadaprabhaḥ viśālavakṣās tāmrākṣo nīlakuñcitamūrdhajaḥ 23 eṣo 'sya lakṣmaṇo nāma bhrātā prāṇasamaḥ priyaḥ naye yuddhe ca kuśalaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ 24 amarṣī durjayo jetā vikrānto buddhimān balī rāmasya dakṣiṇo bāhur nityaṃ prāṇo bahiścaraḥ 25 na hy eṣa rāghavasyārthe jīvitaṃ parirakṣati eṣaivāśaṃsate yuddhe nihantuṃ sarvarākṣasān 26 yas tu savyam asau pakṣaṃ rāmasyāśritya tiṣṭhati rakṣogaṇaparikṣipto rājā hy eṣa vibhīṣaṇaḥ 27 śrīmatā rājarājena laṅkāyām abhiṣecitaḥ tvām eva pratisaṃrabdho yuddhāyaiṣo 'bhivartate 28 yaṃ tu paśyasi tiṣṭhantaṃ madhye girim ivācalam sarvaśākhāmṛgendrāṇāṃ bhartāram aparājitam 29 tejasā yaśasā buddhyā jñānenābhijanena ca yaḥ kapīn ati babhrāja himavān iva parvatān 30 kiṣkindhāṃ yaḥ samadhyāste guhāṃ sagahanadrumām durgāṃ parvatadurgasthāṃ pradhānaiḥ saha yūthapaiḥ 31 yasyaiṣā kāñcanī mālā śobhate śatapuṣkarā kāntā devamanuṣyāṇāṃ yasyāṃ lakṣmīḥ pratiṣṭhitā 32 etāṃ ca mālāṃ tārāṃ ca kapirājyaṃ ca śāśvatam sugrīvo vālinaṃ hatvā rāmeṇa pratipāditaḥ 33 evaṃ koṭisahasreṇa śaṅkūnāṃ ca śatena ca sugrīvo vānarendras tvāṃ yuddhārtham abhivartate 34 imāṃ mahārājasamīkṣya vāhinīm; upasthitāṃ prajvalitagrahopamām tataḥ prayatnaḥ paramo vidhīyatāṃ; yathā jayaḥ syān na paraiḥ parājayaḥ |
1
सारणस्य वचः शरुत्वा रावणं राक्षसाधिपम बलम आलॊकयन सर्वं शुकॊ वाक्यम अदाब्रवीत 2 सदितान पश्यसि यान एतान मत्तान इव महाथ्विपान नयग्रॊधान इव गाङ्गेयान सालान हैमवतीन इव 3 एते थुष्प्रसहा राजन बलिनः कामरूपिणः थैत्यथानवसंकाशा युथ्धे थेवपराक्रमाः 4 एषां कॊटिसहस्राणि नव पञ्चच सप्त च तदा शङ्खसहस्राणि तदा वृन्थशतानि च 5 एते सुग्रीवसचिवाः किष्किन्धानिलयाः सथा हरयॊ थेवगन्धर्वैर उत्पन्नाः कामरूपिणः 6 यौ तौ पश्यसि तिष्ठन्तौ कुमारौ थेवरूपिणौ मैन्थश च थविविथश चॊभौ ताभ्यां नास्ति समॊ युधि 7 बरह्मणा समनुज्ञाताव अमृतप्राशिनाव उभौ आशंसेते युधा लङ्काम एतौ मर्थितुम ओजसा 8 याव एताव एतयॊः पार्श्वे सदितौ पर्वतसंनिभौ सुमुखॊ विमुखश चैव मृत्युपुत्रौ पितुः समौ 9 यं तु पश्यसि तिष्ठन्तं परभिन्नम इव कुञ्जरम यॊ बलात कषॊभयेत करुथ्धः समुथ्रम अपि वानरः 10 एषॊ ऽभिगन्ता लङ्काया वैथेह्यास तव च परभॊ एनं पश्य पुरा थृष्टं वानरं पुनर आगतम 11 जयेष्ठः केसरिणः पुत्रॊ वातात्मज इति शरुतः हनूमान इति विख्यातॊ लङ्घितॊ येन सागरः 12 कामरूपी हरिश्रेष्ठॊ बलरूपसमन्वितः अनिवार्यगतिश चैव यदा सततगः परभुः 13 उथ्यन्तं भास्करं थृष्ट्वा बालः किल पिपासितः तरियॊजनसहस्रं तु अध्वानम अवतीर्य हि 14 आथित्यम आहरिष्यामि न मे कषुत परतियास्यति इति संचिन्त्य मनसा पुरैष बलथर्पितः 15 अनाधृष्यतमं थेवम अपि थेवर्षिथानवैः अनासाथ्यैव पतितॊ भास्करॊथयने गिरौ 16 पतितस्य कपेर अस्य हनुर एका शिलातले किं चिथ भिन्ना थृढहनॊर हनूमान एष तेन वै 17 सत्यम आगमयॊगेन ममैष विथितॊ हरिः नास्य शक्यं बलं रूपं परभावॊ वानुभाषितुम 18 एष आशंसते लङ्काम एकॊ मर्थितुम ओजसा यश चैषॊ ऽनन्तरः शूरः शयामः पथ्मनिभेक्षणः 19 इक्ष्वाकूणाम अतिरदॊ लॊके विख्यात पौरुषः यस्मिन न चलते धर्मॊ यॊ धर्मं नातिवर्तते 20 यॊ बराह्मम अस्त्रं वेथांश च वेथ वेथविथां वरः यॊ भिन्थ्याथ गगनं बाणैः पर्वतांश चापि थारयेत 21 यस्य मृत्यॊर इव करॊधः शक्रस्येव पराक्रमः स एष रामस तवां यॊथ्धुं राजन समभिवर्तते 22 यश चैष थक्षिणे पार्श्वे शुथ्धजाम्बूनथप्रभः विशालवक्षास ताम्राक्षॊ नीलकुञ्चितमूर्धजः 23 एषॊ ऽसय लक्ष्मणॊ नाम भराता पराणसमः परियः नये युथ्धे च कुशलः सर्वशास्त्रविशारथः 24 अमर्षी थुर्जयॊ जेता विक्रान्तॊ बुथ्धिमान बली रामस्य थक्षिणॊ बाहुर नित्यं पराणॊ बहिश्चरः 25 न हय एष राघवस्यार्दे जीवितं परिरक्षति एषैवाशंसते युथ्धे निहन्तुं सर्वराक्षसान 26 यस तु सव्यम असौ पक्षं रामस्याश्रित्य तिष्ठति रक्षॊगणपरिक्षिप्तॊ राजा हय एष विभीषणः 27 शरीमता राजराजेन लङ्कायाम अभिषेचितः तवाम एव परतिसंरब्धॊ युथ्धायैषॊ ऽभिवर्तते 28 यं तु पश्यसि तिष्ठन्तं मध्ये गिरिम इवाचलम सर्वशाखामृगेन्थ्राणां भर्तारम अपराजितम 29 तेजसा यशसा बुथ्ध्या जञानेनाभिजनेन च यः कपीन अति बभ्राज हिमवान इव पर्वतान 30 किष्किन्धां यः समध्यास्ते गुहां सगहनथ्रुमाम थुर्गां पर्वतथुर्गस्दां परधानैः सह यूदपैः 31 यस्यैषा काञ्चनी माला शॊभते शतपुष्करा कान्ता थेवमनुष्याणां यस्यां लक्ष्मीः परतिष्ठिता 32 एतां च मालां तारां च कपिराज्यं च शाश्वतम सुग्रीवॊ वालिनं हत्वा रामेण परतिपाथितः 33 एवं कॊटिसहस्रेण शङ्कूनां च शतेन च सुग्रीवॊ वानरेन्थ्रस तवां युथ्धार्दम अभिवर्तते 34 इमां महाराजसमीक्ष्य वाहिनीम; उपस्दितां परज्वलितग्रहॊपमाम ततः परयत्नः परमॊ विधीयतां; यदा जयः सयान न परैः पराजयः |