|
1
tatas tam akṣobhya balaṃ laṅkādhipataye carāḥ suvele rāghavaṃ śaile niviṣṭaṃ pratyavedayan 2 cārāṇāṃ rāvaṇaḥ śrutvā prāptaṃ rāmaṃ mahābalam jātodvego 'bhavat kiṃ cic chārdūlaṃ vākyam abravīt 3 ayathāvac ca te varṇo dīnaś cāsi niśācara nāsi kac cid amitrāṇāṃ kruddhānāṃ vaśam āgataḥ 4 iti tenānuśiṣṭas tu vācaṃ mandam udīrayat tadā rākṣasaśārdūlaṃ śārdūlo bhayavihvalaḥ 5 na te cārayituṃ śakyā rājan vānarapuṃgavāḥ vikrāntā balavantaś ca rāghaveṇa ca rakṣitāḥ 6 nāpi saṃbhāṣituṃ śakyāḥ saṃpraśno 'tra na labhyate sarvato rakṣyate panthā vānaraiḥ parvatopamaiḥ 7 praviṣṭamātre jñāto 'haṃ bale tasminn acārite balād gṛhīto bahubhir bahudhāsmi vidāritaḥ 8 jānubhir muṣṭibhir dantais talaiś cābhihato bhṛśam pariṇīto 'smi haribhir balavadbhir amarṣaṇaiḥ 9 pariṇīya ca sarvatra nīto 'haṃ rāmasaṃsadam rudhirādigdhasarvāṅgo vihvalaś calitendriyaḥ 10 haribhir vadhyamānaś ca yācamānaḥ kṛtāñjaliḥ rāghaveṇa paritrāto jīvāmi ha yadṛcchayā 11 eṣa śailaiḥ śilābhiś ca pūrayitvā mahārṇavam dvāram āśritya laṅkāyā rāmas tiṣṭhati sāyudhaḥ 12 garuḍavyūham āsthāya sarvato haribhir vṛtaḥ māṃ visṛjya mahātejā laṅkām evābhivartate 13 purā prākāram āyāti kṣipram ekataraṃ kuru sītāṃ cāsmai prayacchāśu suyuddhaṃ vā pradīyatām 14 manasā saṃtatāpātha tac chrutvā rākṣasādhipaḥ śārdūlasya mahad vākyam athovāca sa rāvaṇaḥ 15 yadi māṃ pratiyudhyeran devagandharvadānavāḥ naiva sītāṃ pradāsyāmi sarvalokabhayād api 16 evam uktvā mahātejā rāvaṇaḥ punar abravīt cāritā bhavatā senā ke 'tra śūrāḥ plavaṃgamāḥ 17 kīdṛśāḥ kiṃprabhāvāś ca vānarā ye durāsadāḥ kasya putrāś ca pautrāś ca tattvam ākhyāhi rākṣasa 18 tatr atra pratipatsyāmi jñātvā teṣāṃ balābalam avaśyaṃ balasaṃkhyānaṃ kartavyaṃ yuddham icchatā 19 athaivam uktaḥ śārdūlo rāvaṇenottamaś caraḥ idaṃ vacanam ārebhe vaktuṃ rāvaṇasaṃnidhau 20 atharkṣarajasaḥ putro yudhi rājan sudurjayaḥ gadgadasyātha putro 'tra jāmbavān iti viśrutaḥ 21 gadgadasyaiva putro 'nyo guruputraḥ śatakratoḥ kadanaṃ yasya putreṇa kṛtam ekena rakṣasām 22 suṣeṇaś cāpi dharmātmā putro dharmasya vīryavān saumyaḥ somātmajaś cātra rājan dadhimukhaḥ kapiḥ 23 sumukho durmukhaś cātra vegadarśī ca vānaraḥ mṛtyur vānararūpeṇa nūnaṃ sṛṣṭaḥ svayambhuvā 24 putro hutavahasyātha nīlaḥ senāpatiḥ svayam anilasya ca putro 'tra hanūmān iti viśrutaḥ 25 naptā śakrasya durdharṣo balavān aṅgado yuvā maindaś ca dvividaś cobhau balināv aśvisaṃbhavau 26 putrā vaivasvatasyātra pañcakālāntakopamāḥ gajo gavākṣo gavayaḥ śarabho gandhamādanaḥ 27 śveto jyotirmukhaś cātra bhāskarasyātmasaṃbhavau varuṇasya ca putro 'tha hemakūṭaḥ plavaṃgamaḥ 28 viśvakarmasuto vīro nalaḥ plavagasattamaḥ vikrānto vegavān atra vasuputraḥ sudurdharaḥ 29 daśavānarakoṭyaś ca śūrāṇāṃ yuddhakāṅkṣiṇām śrīmatāṃ devaputrāṇāṃ śeṣān nākhyātum utsahe 30 putro daśarathasyaiṣa siṃhasaṃhanano yuvā dūṣaṇo nihato yena kharaś ca triśirās tathā 31 nāsti rāmasya sadṛśo vikrame bhuvi kaś cana virādho nihato yena kabandhaś cāntakopamaḥ 32 vaktuṃ na śakto rāmasya naraḥ kaś cid guṇān kṣitau janasthānagatā yena tāvanto rākṣasā hatāḥ 33 lakṣmaṇaś cātra dharmātmā mātaṃgānām ivarṣabhaḥ yasya bāṇapathaṃ prāpya na jīved api vāsavaḥ 34 rākṣasānāṃ variṣṭhaś ca tava bhrātā vibhīṣaṇaḥ parigṛhya purīṃ laṅkāṃ rāghavasya hite rataḥ 35 iti sarvaṃ samākhyātaṃ tavedaṃ vānaraṃ balam suvele 'dhiṣṭhitaṃ śaile śeṣakārye bhavān gatiḥ |
1
ततस तम अक्षॊभ्य बलं लङ्काधिपतये चराः सुवेले राघवं शैले निविष्टं परत्यवेथयन 2 चाराणां रावणः शरुत्वा पराप्तं रामं महाबलम जातॊथ्वेगॊ ऽभवत किं चिच छार्थूलं वाक्यम अब्रवीत 3 अयदावच च ते वर्णॊ थीनश चासि निशाचर नासि कच चिथ अमित्राणां करुथ्धानां वशम आगतः 4 इति तेनानुशिष्टस तु वाचं मन्थम उथीरयत तथा राक्षसशार्थूलं शार्थूलॊ भयविह्वलः 5 न ते चारयितुं शक्या राजन वानरपुंगवाः विक्रान्ता बलवन्तश च राघवेण च रक्षिताः 6 नापि संभाषितुं शक्याः संप्रश्नॊ ऽतर न लभ्यते सर्वतॊ रक्ष्यते पन्दा वानरैः पर्वतॊपमैः 7 परविष्टमात्रे जञातॊ ऽहं बले तस्मिन्न अचारिते बलाथ गृहीतॊ बहुभिर बहुधास्मि विथारितः 8 जानुभिर मुष्टिभिर थन्तैस तलैश चाभिहतॊ भृशम परिणीतॊ ऽसमि हरिभिर बलवथ्भिर अमर्षणैः 9 परिणीय च सर्वत्र नीतॊ ऽहं रामसंसथम रुधिराथिग्धसर्वाङ्गॊ विह्वलश चलितेन्थ्रियः 10 हरिभिर वध्यमानश च याचमानः कृताञ्जलिः राघवेण परित्रातॊ जीवामि ह यथृच्छया 11 एष शैलैः शिलाभिश च पूरयित्वा महार्णवम थवारम आश्रित्य लङ्काया रामस तिष्ठति सायुधः 12 गरुडव्यूहम आस्दाय सर्वतॊ हरिभिर वृतः मां विसृज्य महातेजा लङ्काम एवाभिवर्तते 13 पुरा पराकारम आयाति कषिप्रम एकतरं कुरु सीतां चास्मै परयच्छाशु सुयुथ्धं वा परथीयताम 14 मनसा संततापाद तच छरुत्वा राक्षसाधिपः शार्थूलस्य महथ वाक्यम अदॊवाच स रावणः 15 यथि मां परतियुध्येरन थेवगन्धर्वथानवाः नैव सीतां परथास्यामि सर्वलॊकभयाथ अपि 16 एवम उक्त्वा महातेजा रावणः पुनर अब्रवीत चारिता भवता सेना के ऽतर शूराः पलवंगमाः 17 कीथृशाः किंप्रभावाश च वानरा ये थुरासथाः कस्य पुत्राश च पौत्राश च तत्त्वम आख्याहि राक्षस 18 तत्र अत्र परतिपत्स्यामि जञात्वा तेषां बलाबलम अवश्यं बलसंख्यानं कर्तव्यं युथ्धम इच्छता 19 अदैवम उक्तः शार्थूलॊ रावणेनॊत्तमश चरः इथं वचनम आरेभे वक्तुं रावणसंनिधौ 20 अदर्क्षरजसः पुत्रॊ युधि राजन सुथुर्जयः गथ्गथस्याद पुत्रॊ ऽतर जाम्बवान इति विश्रुतः 21 गथ्गथस्यैव पुत्रॊ ऽनयॊ गुरुपुत्रः शतक्रतॊः कथनं यस्य पुत्रेण कृतम एकेन रक्षसाम 22 सुषेणश चापि धर्मात्मा पुत्रॊ धर्मस्य वीर्यवान सौम्यः सॊमात्मजश चात्र राजन थधिमुखः कपिः 23 सुमुखॊ थुर्मुखश चात्र वेगथर्शी च वानरः मृत्युर वानररूपेण नूनं सृष्टः सवयम्भुवा 24 पुत्रॊ हुतवहस्याद नीलः सेनापतिः सवयम अनिलस्य च पुत्रॊ ऽतर हनूमान इति विश्रुतः 25 नप्ता शक्रस्य थुर्धर्षॊ बलवान अङ्गथॊ युवा मैन्थश च थविविथश चॊभौ बलिनाव अश्विसंभवौ 26 पुत्रा वैवस्वतस्यात्र पञ्चकालान्तकॊपमाः गजॊ गवाक्षॊ गवयः शरभॊ गन्धमाथनः 27 शवेतॊ जयॊतिर्मुखश चात्र भास्करस्यात्मसंभवौ वरुणस्य च पुत्रॊ ऽद हेमकूटः पलवंगमः 28 विश्वकर्मसुतॊ वीरॊ नलः पलवगसत्तमः विक्रान्तॊ वेगवान अत्र वसुपुत्रः सुथुर्धरः 29 थशवानरकॊट्यश च शूराणां युथ्धकाङ्क्षिणाम शरीमतां थेवपुत्राणां शेषान नाख्यातुम उत्सहे 30 पुत्रॊ थशरदस्यैष सिंहसंहननॊ युवा थूषणॊ निहतॊ येन खरश च तरिशिरास तदा 31 नास्ति रामस्य सथृशॊ विक्रमे भुवि कश चन विराधॊ निहतॊ येन कबन्धश चान्तकॊपमः 32 वक्तुं न शक्तॊ रामस्य नरः कश चिथ गुणान कषितौ जनस्दानगता येन तावन्तॊ राक्षसा हताः 33 लक्ष्मणश चात्र धर्मात्मा मातंगानाम इवर्षभः यस्य बाणपदं पराप्य न जीवेथ अपि वासवः 34 राक्षसानां वरिष्ठश च तव भराता विभीषणः परिगृह्य पुरीं लङ्कां राघवस्य हिते रतः 35 इति सर्वं समाख्यातं तवेथं वानरं बलम सुवेले ऽधिष्ठितं शैले शेषकार्ये भवान गतिः |