|
1
tad uktam atikāyasya balino bāhuśālinaḥ kumbhakarṇasya vacanaṃ śrutvovāca mahodaraḥ 2 kumbhakarṇakule jāto dhṛṣṭaḥ prākṛtadarśanaḥ avalipto na śaknoṣi kṛtyaṃ sarvatra veditum 3 na hi rājā na jānīte kumbhakarṇa nayānayau tvaṃ tu kaiśorakād dhṛṣṭaḥ kevalaṃ vaktum icchasi 4 sthānaṃ vṛddhiṃ ca hāniṃ ca deśakālavibhāgavit ātmanaś ca pareṣāṃ ca budhyate rākṣasarṣabha 5 yat tu śakyaṃ balavatā kartuṃ prākṛtabuddhinā anupāsitavṛddhena kaḥ kuryāt tādṛśaṃ budhaḥ 6 yāṃs tu dharmārthakāmāṃs tvaṃ bravīṣi pṛthag āśrayān anuboddhuṃ svabhāvena na hi lakṣaṇam asti te 7 karma caiva hi sarveṣāṃ kāraṇānāṃ prayojanam śreyaḥ pāpīyasāṃ cātra phalaṃ bhavati karmaṇām 8 niḥśreyasa phalāv eva dharmārthāv itarāv api adharmānarthayoḥ prāptiḥ phalaṃ ca pratyavāyikam 9 aihalaukikapāratryaṃ karma pumbhir niṣevyate karmāṇy api tu kalpyāni labhate kāmam āsthitaḥ 10 tatra kḷptam idaṃ rājñā hṛdi kāryaṃ mataṃ ca naḥ śatrau hi sāhasaṃ yat syāt kim ivātrāpanīyate 11 ekasyaivābhiyāne tu hetur yaḥ prakṛtas tvayā tatrāpy anupapannaṃ te vakṣyāmi yad asādhu ca 12 yena pūrvaṃ janasthāne bahavo 'tibalā hatāḥ rākṣasā rāghavaṃ taṃ tvaṃ katham eko jayiṣyasi 13 ye purā nirjitās tena janasthāne mahaujasaḥ rākṣasāṃs tān pure sarvān bhītān adyāpi paśyasi 14 taṃ siṃham iva saṃkruddhaṃ rāmaṃ daśarathātmajam sarpaṃ suptam ivābudhhyā prabodhayitum icchasi 15 jvalantaṃ tejasā nityaṃ krodhena ca durāsadam kas taṃ mṛtyum ivāsahyam āsādayitum arhati 16 saṃśayastham idaṃ sarvaṃ śatroḥ pratisamāsane ekasya gamanaṃ tatra na hi me rocate tava 17 hīnārthas tu samṛddhārthaṃ ko ripuṃ prākṛto yathā niścitaṃ jīvitatyāge vaśam ānetum icchati 18 yasya nāsti manuṣyeṣu sadṛśo rākṣasottama katham āśaṃsase yoddhuṃ tulyenendravivasvatoḥ 19 evam uktvā tu saṃrabdhaṃ kumbhakarṇaṃ mahodaraḥ uvāca rakṣasāṃ madhye rāvaṇo lokarāvaṇam 20 labdhvā punas tāṃ vaidehīṃ kimarthaṃ tvaṃ prajalpasi yadecchasi tadā sītā vaśagā te bhaviṣyati 21 dṛṣṭaḥ kaś cid upāyo me sītopasthānakārakaḥ rucitaś cet svayā buddhyā rākṣaseśvara taṃ śṛṇu 22 ahaṃ dvijihvaḥ saṃhrādī kumbhakarṇo vitardanaḥ pañcarāmavadhāyaite niryāntīty avaghoṣaya 23 tato gatvā vayaṃ yuddhaṃ dāsyāmas tasya yatnataḥ jeṣyāmo yadi te śatrūn nopāyaiḥ kṛtyam asti naḥ 24 atha jīvati naḥ śatrur vayaṃ ca kṛtasaṃyugāḥ tataḥ samabhipatsyāmo manasā yat samīkṣitum 25 vayaṃ yuddhād ihaiṣyāmo rudhireṇa samukṣitāḥ vidārya svatanuṃ bāṇai rāmanāmāṅkitaiḥ śitaiḥ 26 bhakṣito rāghavo 'smābhir lakṣmaṇaś ceti vādinaḥ tava pādau grahīṣyāmas tvaṃ naḥ kāma prapūraya 27 tato 'vaghoṣaya pure gajaskandhena pārthiva hato rāmaḥ saha bhrātrā sasainya iti sarvataḥ 28 prīto nāma tato bhūtvā bhṛtyānāṃ tvam ariṃdama bhogāṃś ca parivārāṃś ca kāmāṃś ca vasudāpaya 29 tato mālyāni vāsāṃsi vīrāṇām anulepanam peyaṃ ca bahu yodhebhyaḥ svayaṃ ca muditaḥ piba 30 tato 'smin bahulībhūte kaulīne sarvato gate praviśyāśvāsya cāpi tvaṃ sītāṃ rahasi sāntvaya dhanadhānyaiś ca kāmaiś ca ratnaiś caināṃ pralobhaya 31 anayopadhayā rājan bhayaśokānubandhayā akāmā tvadvaśaṃ sītā naṣṭanāthā gamiṣyati 32 rañjanīyaṃ hi bhartāraṃ vinaṣṭam avagamya sā nairāśyāt strīlaghutvāc ca tvadvaśaṃ pratipatsyate 33 sā purā sukhasaṃvṛddhā sukhārhā duḥkhakarṣitā tvayy adhīnaḥ sukhaṃ jñātvā sarvathopagamiṣyati 34 etat sunītaṃ mama darśanena; rāmaṃ hi dṛṣṭvaiva bhaved anarthaḥ ihaiva te setsyati motsuko bhūr; mahān ayuddhena sukhasya lābhaḥ 35 anaṣṭasainyo hy anavāptasaṃśayo; ripūn ayuddhena jayañ janādhipa yaśaś ca puṇyaṃ ca mahan mahīpate; śriyaṃ ca kīrtiṃ ca ciraṃ samaśnute |
1
तथ उक्तम अतिकायस्य बलिनॊ बाहुशालिनः कुम्भकर्णस्य वचनं शरुत्वॊवाच महॊथरः 2 कुम्भकर्णकुले जातॊ धृष्टः पराकृतथर्शनः अवलिप्तॊ न शक्नॊषि कृत्यं सर्वत्र वेथितुम 3 न हि राजा न जानीते कुम्भकर्ण नयानयौ तवं तु कैशॊरकाथ धृष्टः केवलं वक्तुम इच्छसि 4 सदानं वृथ्धिं च हानिं च थेशकालविभागवित आत्मनश च परेषां च बुध्यते राक्षसर्षभ 5 यत तु शक्यं बलवता कर्तुं पराकृतबुथ्धिना अनुपासितवृथ्धेन कः कुर्यात ताथृशं बुधः 6 यांस तु धर्मार्दकामांस तवं बरवीषि पृदग आश्रयान अनुबॊथ्धुं सवभावेन न हि लक्षणम अस्ति ते 7 कर्म चैव हि सर्वेषां कारणानां परयॊजनम शरेयः पापीयसां चात्र फलं भवति कर्मणाम 8 निःश्रेयस फलाव एव धर्मार्दाव इतराव अपि अधर्मानर्दयॊः पराप्तिः फलं च परत्यवायिकम 9 ऐहलौकिकपारत्र्यं कर्म पुम्भिर निषेव्यते कर्माण्य अपि तु कल्प्यानि लभते कामम आस्दितः 10 तत्र कॢप्तम इथं राज्ञा हृथि कार्यं मतं च नः शत्रौ हि साहसं यत सयात किम इवात्रापनीयते 11 एकस्यैवाभियाने तु हेतुर यः परकृतस तवया तत्राप्य अनुपपन्नं ते वक्ष्यामि यथ असाधु च 12 येन पूर्वं जनस्दाने बहवॊ ऽतिबला हताः राक्षसा राघवं तं तवं कदम एकॊ जयिष्यसि 13 ये पुरा निर्जितास तेन जनस्दाने महौजसः राक्षसांस तान पुरे सर्वान भीतान अथ्यापि पश्यसि 14 तं सिंहम इव संक्रुथ्धं रामं थशरदात्मजम सर्पं सुप्तम इवाबुध्ह्या परबॊधयितुम इच्छसि 15 जवलन्तं तेजसा नित्यं करॊधेन च थुरासथम कस तं मृत्युम इवासह्यम आसाथयितुम अर्हति 16 संशयस्दम इथं सर्वं शत्रॊः परतिसमासने एकस्य गमनं तत्र न हि मे रॊचते तव 17 हीनार्दस तु समृथ्धार्दं कॊ रिपुं पराकृतॊ यदा निश्चितं जीवितत्यागे वशम आनेतुम इच्छति 18 यस्य नास्ति मनुष्येषु सथृशॊ राक्षसॊत्तम कदम आशंससे यॊथ्धुं तुल्येनेन्थ्रविवस्वतॊः 19 एवम उक्त्वा तु संरब्धं कुम्भकर्णं महॊथरः उवाच रक्षसां मध्ये रावणॊ लॊकरावणम 20 लब्ध्वा पुनस तां वैथेहीं किमर्दं तवं परजल्पसि यथेच्छसि तथा सीता वशगा ते भविष्यति 21 थृष्टः कश चिथ उपायॊ मे सीतॊपस्दानकारकः रुचितश चेत सवया बुथ्ध्या राक्षसेश्वर तं शृणु 22 अहं थविजिह्वः संह्राथी कुम्भकर्णॊ वितर्थनः पञ्चरामवधायैते निर्यान्तीत्य अवघॊषय 23 ततॊ गत्वा वयं युथ्धं थास्यामस तस्य यत्नतः जेष्यामॊ यथि ते शत्रून नॊपायैः कृत्यम अस्ति नः 24 अद जीवति नः शत्रुर वयं च कृतसंयुगाः ततः समभिपत्स्यामॊ मनसा यत समीक्षितुम 25 वयं युथ्धाथ इहैष्यामॊ रुधिरेण समुक्षिताः विथार्य सवतनुं बाणै रामनामाङ्कितैः शितैः 26 भक्षितॊ राघवॊ ऽसमाभिर लक्ष्मणश चेति वाथिनः तव पाथौ गरहीष्यामस तवं नः काम परपूरय 27 ततॊ ऽवघॊषय पुरे गजस्कन्धेन पार्दिव हतॊ रामः सह भरात्रा ससैन्य इति सर्वतः 28 परीतॊ नाम ततॊ भूत्वा भृत्यानां तवम अरिंथम भॊगांश च परिवारांश च कामांश च वसुथापय 29 ततॊ माल्यानि वासांसि वीराणाम अनुलेपनम पेयं च बहु यॊधेभ्यः सवयं च मुथितः पिब 30 ततॊ ऽसमिन बहुलीभूते कौलीने सर्वतॊ गते परविश्याश्वास्य चापि तवं सीतां रहसि सान्त्वय धनधान्यैश च कामैश च रत्नैश चैनां परलॊभय 31 अनयॊपधया राजन भयशॊकानुबन्धया अकामा तवथ्वशं सीता नष्टनादा गमिष्यति 32 रञ्जनीयं हि भर्तारं विनष्टम अवगम्य सा नैराश्यात सत्रीलघुत्वाच च तवथ्वशं परतिपत्स्यते 33 सा पुरा सुखसंवृथ्धा सुखार्हा थुःखकर्षिता तवय्य अधीनः सुखं जञात्वा सर्वदॊपगमिष्यति 34 एतत सुनीतं मम थर्शनेन; रामं हि थृष्ट्वैव भवेथ अनर्दः इहैव ते सेत्स्यति मॊत्सुकॊ भूर; महान अयुथ्धेन सुखस्य लाभः 35 अनष्टसैन्यॊ हय अनवाप्तसंशयॊ; रिपून अयुथ्धेन जयञ जनाधिप यशश च पुण्यं च महन महीपते; शरियं च कीर्तिं च चिरं समश्नुते |