|
1
nirgataṃ makarākṣaṃ te dṛṣṭvā vānarapuṃgavāḥ āplutya sahasā sarve yoddhukāmā vyavasthitāḥ 2 tataḥ pravṛttaṃ sumahat tad yuddhaṃ lomaharṣaṇam niśācaraiḥ plavaṃgānāṃ devānāṃ dānavair iva 3 vṛkṣaśūlanipātaiś ca śilāparighapātanaiḥ anyonyaṃ mardayanti sma tadā kapiniśācarāḥ 4 śaktiśūlagadākhaḍgais tomaraiś ca niśācarāḥ paṭṭasair bhindipālaiś ca bāṇapātaiḥ samantataḥ 5 pāśamudgaradaṇḍaiś ca nirghātaiś cāparais tathā kadanaṃ kapisiṃhānāṃ cakrus te rajanīcarāḥ 6 bāṇaughair arditāś cāpi kharaputreṇa vānarāḥ saṃbhrāntamanasaḥ sarve dudruvur bhayapīḍitāḥ 7 tān dṛṣṭvā rākṣasāḥ sarve dravamāṇān vanaukasaḥ nedus te siṃhavad dhṛṣṭā rākṣasā jitakāśinaḥ 8 vidravatsu tadā teṣu vānareṣu samantataḥ rāmas tān vārayām āsa śaravarṣeṇa rākṣasān 9 vāritān rākṣasān dṛṣṭvā makarākṣo niśācaraḥ krodhān alasam āviṣṭo vacanaṃ cedam abravīt 10 tiṣṭha rāma mayā sārdhaṃ dvandvayuddhaṃ dadāmi te tyājayiṣyāmi te prāṇān dhanurmuktaiḥ śitaiḥ śaraiḥ 11 yat tadā daṇḍakāraṇye pitaraṃ hatavān mama madagrataḥ svakarmasthaṃ smṛtvā roṣo 'bhivardhate 12 dahyante bhṛśam aṅgāni durātman mama rāghava yan mayāsi na dṛṣṭas tvaṃ tasmin kāle mahāvane 13 diṣṭyāsi darśanaṃ rāma mama tvaṃ prāptavān iha kāṅkṣito 'si kṣudhārtasya siṃhasyevetaro mṛgaḥ 14 adya madbāṇavegena pretarāḍ viṣayaṃ gataḥ ye tvayā nihatāḥ śūrāḥ saha tais tvaṃ sameṣyasi 15 bahunātra kim uktena śṛṇu rāma vaco mama paśyantu sakalā lokās tvāṃ māṃ caiva raṇājire 16 astrair vā gadayā vāpi bāhubhyāṃ vā mahāhave abhyastaṃ yena vā rāma tena vā vartatāṃ yudhi 17 makarākṣavacaḥ śrutvā rāmo daśarathātmajaḥ abravīt prahasan vākyam uttarottaravādinam 18 caturdaśasahasrāṇi rakṣasāṃ tvatpitā ca yaḥ triśirā dūṣaṇaś cāpi daṇḍake nihatā mayā 19 svāśitās tava māṃsena gṛdhragomāyuvāyasāḥ bhaviṣyanty adya vai pāpa tīkṣṇatuṇḍanakhāṅkuśāḥ 20 evam uktas tu rāmeṇa kharaputro niśācaraḥ bāṇaughān asṛjat tasmai rāghavāya raṇājire 21 tāñ śarāñ śaravarṣeṇa rāmaś ciccheda naikadhā nipetur bhuvi te chinnā rukmapuṅkhāḥ sahasraśaḥ 22 tad yuddham abhavat tatra sametyānyonyam ojasā khara rākṣasaputrasya sūnor daśarathasya ca 23 jīmūtayor ivākāśe śabdo jyātalayos tadā dhanur muktaḥ svanotkṛṣṭaḥ śrūyate ca raṇājire 24 devadānavagandharvāḥ kiṃnarāś ca mahoragāḥ antarikṣagatāḥ sarve draṣṭukāmās tad adbhutam 25 viddham anyonyagātreṣu dviguṇaṃ vardhate balam kṛtapratikṛtānyonyaṃ kurvāte tau raṇājire 26 rāmam uktās tu bāṇaughān rākṣasas tv acchinad raṇe rakṣomuktāṃs tu rāmo vai naikadhā prācchinac charaiḥ 27 bāṇaughavitatāḥ sarvā diśaś ca vidiśas tathā saṃchannā vasudhā caiva samantān na prakāśate 28 tataḥ kruddho mahābāhur dhanuś ciccheda rakṣasaḥ aṣṭābhir atha nārācaiḥ sūtaṃ vivyādha rāghavaḥ bhittvā śarai rathaṃ rāmo rathāśvān samapātayat 29 viratho vasudhāṃ tiṣṭhan makarākṣo niśācaraḥ atiṣṭhad vasudhāṃ rakṣaḥ śūlaṃ jagrāha pāṇinā trāsanaṃ sarvabhūtānāṃ yugāntāgnisamaprabham 30 vibhrāmya ca mahac chūlaṃ prajvalantaṃ niśācaraḥ sa krodhāt prāhiṇot tasmai rāghavāya mahāhave 31 tam āpatantaṃ jvalitaṃ kharaputrakarāc cyutam bāṇais tu tribhir ākāśe śūlaṃ ciccheda rāghavaḥ 32 sacchinno naikadhā śūlo divyahāṭakamaṇḍitaḥ vyaśīryata mahokleva rāmabāṇārdito bhuvi 33 tac chūlaṃ nihataṃ dṛṣṭvā rāmeṇādbhutakarmaṇā sādhu sādhv iti bhūtāni vyāharanti nabhogatāḥ 34 tad dṛṣṭvā nihataṃ śūlaṃ makarākṣo niśācaraḥ muṣṭim udyamya kākutsthaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 35 sa taṃ dṛṣṭvā patantaṃ vai prahasya raghunandanaḥ pāvakāstraṃ tato rāmaḥ saṃdadhe svaśarāsane 36 tenāstreṇa hataṃ rakṣaḥ kākutsthena tadā raṇe saṃchinnahṛdayaṃ tatra papāta ca mamāra ca 37 dṛṣṭvā te rākṣasāḥ sarve makarākṣasya pātanam laṅkām eva pradhāvanta rāmabālārditās tadā 38 daśarathanṛpaputrabāṇavegai; rajanicaraṃ nihataṃ kharātmajaṃ tam dadṛśur atha ca devatāḥ prahṛṣṭā; girim iva vajrahataṃ yathā viśīrṇam |
1
निर्गतं मकराक्षं ते थृष्ट्वा वानरपुंगवाः आप्लुत्य सहसा सर्वे यॊथ्धुकामा वयवस्दिताः 2 ततः परवृत्तं सुमहत तथ युथ्धं लॊमहर्षणम निशाचरैः पलवंगानां थेवानां थानवैर इव 3 वृक्षशूलनिपातैश च शिलापरिघपातनैः अन्यॊन्यं मर्थयन्ति सम तथा कपिनिशाचराः 4 शक्तिशूलगथाखड्गैस तॊमरैश च निशाचराः पट्टसैर भिन्थिपालैश च बाणपातैः समन्ततः 5 पाशमुथ्गरथण्डैश च निर्घातैश चापरैस तदा कथनं कपिसिंहानां चक्रुस ते रजनीचराः 6 बाणौघैर अर्थिताश चापि खरपुत्रेण वानराः संभ्रान्तमनसः सर्वे थुथ्रुवुर भयपीडिताः 7 तान थृष्ट्वा राक्षसाः सर्वे थरवमाणान वनौकसः नेथुस ते सिंहवथ धृष्टा राक्षसा जितकाशिनः 8 विथ्रवत्सु तथा तेषु वानरेषु समन्ततः रामस तान वारयाम आस शरवर्षेण राक्षसान 9 वारितान राक्षसान थृष्ट्वा मकराक्षॊ निशाचरः करॊधान अलसम आविष्टॊ वचनं चेथम अब्रवीत 10 तिष्ठ राम मया सार्धं थवन्थ्वयुथ्धं थथामि ते तयाजयिष्यामि ते पराणान धनुर्मुक्तैः शितैः शरैः 11 यत तथा थण्डकारण्ये पितरं हतवान मम मथग्रतः सवकर्मस्दं समृत्वा रॊषॊ ऽभिवर्धते 12 थह्यन्ते भृशम अङ्गानि थुरात्मन मम राघव यन मयासि न थृष्टस तवं तस्मिन काले महावने 13 थिष्ट्यासि थर्शनं राम मम तवं पराप्तवान इह काङ्क्षितॊ ऽसि कषुधार्तस्य सिंहस्येवेतरॊ मृगः 14 अथ्य मथ्बाणवेगेन परेतराड विषयं गतः ये तवया निहताः शूराः सह तैस तवं समेष्यसि 15 बहुनात्र किम उक्तेन शृणु राम वचॊ मम पश्यन्तु सकला लॊकास तवां मां चैव रणाजिरे 16 अस्त्रैर वा गथया वापि बाहुभ्यां वा महाहवे अभ्यस्तं येन वा राम तेन वा वर्ततां युधि 17 मकराक्षवचः शरुत्वा रामॊ थशरदात्मजः अब्रवीत परहसन वाक्यम उत्तरॊत्तरवाथिनम 18 चतुर्थशसहस्राणि रक्षसां तवत्पिता च यः तरिशिरा थूषणश चापि थण्डके निहता मया 19 सवाशितास तव मांसेन गृध्रगॊमायुवायसाः भविष्यन्त्य अथ्य वै पाप तीक्ष्णतुण्डनखाङ्कुशाः 20 एवम उक्तस तु रामेण खरपुत्रॊ निशाचरः बाणौघान असृजत तस्मै राघवाय रणाजिरे 21 ताञ शराञ शरवर्षेण रामश चिच्छेथ नैकधा निपेतुर भुवि ते छिन्ना रुक्मपुङ्खाः सहस्रशः 22 तथ युथ्धम अभवत तत्र समेत्यान्यॊन्यम ओजसा खर राक्षसपुत्रस्य सूनॊर थशरदस्य च 23 जीमूतयॊर इवाकाशे शब्थॊ जयातलयॊस तथा धनुर मुक्तः सवनॊत्कृष्टः शरूयते च रणाजिरे 24 थेवथानवगन्धर्वाः किंनराश च महॊरगाः अन्तरिक्षगताः सर्वे थरष्टुकामास तथ अथ्भुतम 25 विथ्धम अन्यॊन्यगात्रेषु थविगुणं वर्धते बलम कृतप्रतिकृतान्यॊन्यं कुर्वाते तौ रणाजिरे 26 रामम उक्तास तु बाणौघान राक्षसस तव अच्छिनथ रणे रक्षॊमुक्तांस तु रामॊ वै नैकधा पराच्छिनच छरैः 27 बाणौघवितताः सर्वा थिशश च विथिशस तदा संछन्ना वसुधा चैव समन्तान न परकाशते 28 ततः करुथ्धॊ महाबाहुर धनुश चिच्छेथ रक्षसः अष्टाभिर अद नाराचैः सूतं विव्याध राघवः भित्त्वा शरै रदं रामॊ रदाश्वान समपातयत 29 विरदॊ वसुधां तिष्ठन मकराक्षॊ निशाचरः अतिष्ठथ वसुधां रक्षः शूलं जग्राह पाणिना तरासनं सर्वभूतानां युगान्ताग्निसमप्रभम 30 विभ्राम्य च महच छूलं परज्वलन्तं निशाचरः स करॊधात पराहिणॊत तस्मै राघवाय महाहवे 31 तम आपतन्तं जवलितं खरपुत्रकराच चयुतम बाणैस तु तरिभिर आकाशे शूलं चिच्छेथ राघवः 32 सच्छिन्नॊ नैकधा शूलॊ थिव्यहाटकमण्डितः वयशीर्यत महॊक्लेव रामबाणार्थितॊ भुवि 33 तच छूलं निहतं थृष्ट्वा रामेणाथ्भुतकर्मणा साधु साध्व इति भूतानि वयाहरन्ति नभॊगताः 34 तथ थृष्ट्वा निहतं शूलं मकराक्षॊ निशाचरः मुष्टिम उथ्यम्य काकुत्स्दं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 35 स तं थृष्ट्वा पतन्तं वै परहस्य रघुनन्थनः पावकास्त्रं ततॊ रामः संथधे सवशरासने 36 तेनास्त्रेण हतं रक्षः काकुत्स्देन तथा रणे संछिन्नहृथयं तत्र पपात च ममार च 37 थृष्ट्वा ते राक्षसाः सर्वे मकराक्षस्य पातनम लङ्काम एव परधावन्त रामबालार्थितास तथा 38 थशरदनृपपुत्रबाणवेगै; रजनिचरं निहतं खरात्मजं तम थथृशुर अद च थेवताः परहृष्टा; गिरिम इव वज्रहतं यदा विशीर्णम |