|
1
sa tu mohāt susaṃkruddhaḥ kṛtāntabalacoditaḥ krodhasaṃraktanayano rāvaṇo sūtam abravīt 2 hīnavīryam ivāśaktaṃ pauruṣeṇa vivarjitam bhīruṃ laghum ivāsattvaṃ vihīnam iva tejasā 3 vimuktam iva māyābhir astrair iva bahiṣkṛtam mām avajñāya durbuddhe svayā buddhyā viceṣṭase 4 kimarthaṃ mām avajñāya macchandam anavekṣya ca tvayā śatrusamakṣaṃ me ratho 'yam apavāhitaḥ 5 tvayādya hi mamānārya cirakālasamārjitam yaśo vīryaṃ ca tejaś ca pratyayaś ca vināśitha 6 śatroḥ prakhyātavīryasya rañjanīyasya vikramaiḥ paśyato yuddhalubdho 'haṃ kṛtaḥ kāpuruṣas tvayā 7 yas tvaṃ ratham imaṃ mohān na codvahasi durmate satyo 'yaṃ pratitarko me pareṇa tvam upaskṛtaḥ 8 na hīdaṃ vidyate karma suhṛdo hitakāṅkṣiṇaḥ ripūṇāṃ sadṛśaṃ caitan na tvayaitat svanuṣṭhitam 9 nivartaya rathaṃ śīghraṃ yāvan nāpaiti me ripuḥ yadi vāpy uṣito 'si tvaṃ smaryante yadi vā guṇāḥ 10 evaṃ paruṣam uktas tu hitabuddhir abuddhinā abravīd rāvaṇaṃ sūto hitaṃ sānunayaṃ vacaḥ 11 na bhīto 'smi na mūḍho 'smi nopajapto 'smi śatrubhiḥ na pramatto na niḥsneho vismṛtā na ca satkriyā 12 mayā tu hitakāmena yaśaś ca parirakṣatā snehapraskannamanasā priyam ity apriyaṃ kṛtam 13 nāsminn arthe mahārāja tvaṃ māṃ priyahite ratam kaś cil laghur ivānāryo doṣato gantum arhasi 14 śrūyatām abhidhāsyāmi yannimittaṃ mayā rathaḥ nadīvega ivāmbhobhiḥ saṃyuge vinivartitaḥ 15 śramaṃ tavāvagacchāmi mahatā raṇakarmaṇā na hi te vīra saumukhyaṃ praharṣaṃ vopadhāraye 16 rathodvahanakhinnāś ca ta ime rathavājinaḥ dīnā gharmapariśrāntā gāvo varṣahatā iva 17 nimittāni ca bhūyiṣṭhaṃ yāni prādurbhavanti naḥ teṣu teṣv abhipanneṣu lakṣayāmy apradakṣiṇam 18 deśakālau ca vijñeyau lakṣmaṇānīṅgitāni ca dainyaṃ harṣaś ca khedaś ca rathinaś ca balābalam 19 sthalanimnāni bhūmeś ca samāni viṣamāṇi ca yuddhakālaś ca vijñeyaḥ parasyāntaradarśanam 20 upayānāpayāne ca sthānaṃ pratyapasarpaṇam sarvam etad rathasthena jñeyaṃ rathakuṭumbinā 21 tava viśrāmahetos tu tathaiṣāṃ rathavājinām raudraṃ varjayatā khedaṃ kṣamaṃ kṛtam idaṃ mayā 22 na mayā svecchayā vīra ratho 'yam apavāhitaḥ bhartṛsnehaparītena mayedaṃ yatkṛtaṃ vibho 23 ājñāpaya yathātattvaṃ vakṣyasy ariniṣūdana tat kariṣyāmy ahaṃ vīraṃ gatānṛṇyena cetasā 24 saṃtuṣṭas tena vākyena rāvaṇas tasya sāratheḥ praśasyainaṃ bahuvidhaṃ yuddhalubdho 'bravīd idam 25 rathaṃ śīghram imaṃ sūta rāghavābhimukhaṃ kuru nāhatvā samare śatrūn nivartiṣyati rāvaṇaḥ 26 evam uktvā tatas tuṣṭo rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ dadau tasya śubhaṃ hy ekaṃ hastābharaṇam uttamam 27 tato drutaṃ rāvaṇavākyacoditaḥ; pracodayām āsa hayān sa sārathiḥ sa rākṣasendrasya tato mahārathaḥ; kṣaṇena rāmasya raṇāgrato 'bhavat |
1
स तु मॊहात सुसंक्रुथ्धः कृतान्तबलचॊथितः करॊधसंरक्तनयनॊ रावणॊ सूतम अब्रवीत 2 हीनवीर्यम इवाशक्तं पौरुषेण विवर्जितम भीरुं लघुम इवासत्त्वं विहीनम इव तेजसा 3 विमुक्तम इव मायाभिर अस्त्रैर इव बहिष्कृतम माम अवज्ञाय थुर्बुथ्धे सवया बुथ्ध्या विचेष्टसे 4 किमर्दं माम अवज्ञाय मच्छन्थम अनवेक्ष्य च तवया शत्रुसमक्षं मे रदॊ ऽयम अपवाहितः 5 तवयाथ्य हि ममानार्य चिरकालसमार्जितम यशॊ वीर्यं च तेजश च परत्ययश च विनाशिद 6 शत्रॊः परख्यातवीर्यस्य रञ्जनीयस्य विक्रमैः पश्यतॊ युथ्धलुब्धॊ ऽहं कृतः कापुरुषस तवया 7 यस तवं रदम इमं मॊहान न चॊथ्वहसि थुर्मते सत्यॊ ऽयं परतितर्कॊ मे परेण तवम उपस्कृतः 8 न हीथं विथ्यते कर्म सुहृथॊ हितकाङ्क्षिणः रिपूणां सथृशं चैतन न तवयैतत सवनुष्ठितम 9 निवर्तय रदं शीघ्रं यावन नापैति मे रिपुः यथि वाप्य उषितॊ ऽसि तवं समर्यन्ते यथि वा गुणाः 10 एवं परुषम उक्तस तु हितबुथ्धिर अबुथ्धिना अब्रवीथ रावणं सूतॊ हितं सानुनयं वचः 11 न भीतॊ ऽसमि न मूढॊ ऽसमि नॊपजप्तॊ ऽसमि शत्रुभिः न परमत्तॊ न निःस्नेहॊ विस्मृता न च सत्क्रिया 12 मया तु हितकामेन यशश च परिरक्षता सनेहप्रस्कन्नमनसा परियम इत्य अप्रियं कृतम 13 नास्मिन्न अर्दे महाराज तवं मां परियहिते रतम कश चिल लघुर इवानार्यॊ थॊषतॊ गन्तुम अर्हसि 14 शरूयताम अभिधास्यामि यन्निमित्तं मया रदः नथीवेग इवाम्भॊभिः संयुगे विनिवर्तितः 15 शरमं तवावगच्छामि महता रणकर्मणा न हि ते वीर सौमुख्यं परहर्षं वॊपधारये 16 रदॊथ्वहनखिन्नाश च त इमे रदवाजिनः थीना घर्मपरिश्रान्ता गावॊ वर्षहता इव 17 निमित्तानि च भूयिष्ठं यानि पराथुर्भवन्ति नः तेषु तेष्व अभिपन्नेषु लक्षयाम्य अप्रथक्षिणम 18 थेशकालौ च विज्ञेयौ लक्ष्मणानीङ्गितानि च थैन्यं हर्षश च खेथश च रदिनश च बलाबलम 19 सदलनिम्नानि भूमेश च समानि विषमाणि च युथ्धकालश च विज्ञेयः परस्यान्तरथर्शनम 20 उपयानापयाने च सदानं परत्यपसर्पणम सर्वम एतथ रदस्देन जञेयं रदकुटुम्बिना 21 तव विश्रामहेतॊस तु तदैषां रदवाजिनाम रौथ्रं वर्जयता खेथं कषमं कृतम इथं मया 22 न मया सवेच्छया वीर रदॊ ऽयम अपवाहितः भर्तृस्नेहपरीतेन मयेथं यत्कृतं विभॊ 23 आज्ञापय यदातत्त्वं वक्ष्यस्य अरिनिषूथन तत करिष्याम्य अहं वीरं गतानृण्येन चेतसा 24 संतुष्टस तेन वाक्येन रावणस तस्य सारदेः परशस्यैनं बहुविधं युथ्धलुब्धॊ ऽबरवीथ इथम 25 रदं शीघ्रम इमं सूत राघवाभिमुखं कुरु नाहत्वा समरे शत्रून निवर्तिष्यति रावणः 26 एवम उक्त्वा ततस तुष्टॊ रावणॊ राक्षसेश्वरः थथौ तस्य शुभं हय एकं हस्ताभरणम उत्तमम 27 ततॊ थरुतं रावणवाक्यचॊथितः; परचॊथयाम आस हयान स सारदिः स राक्षसेन्थ्रस्य ततॊ महारदः; कषणेन रामस्य रणाग्रतॊ ऽभवत |