|
1
kasya cit tv atha kālasya sumālī nāma rākṣasaḥ rasātalān martyalokaṃ sarvaṃ vai vicacāara ha 2 nīlajīmūtasaṃkāśas taptakāñcanakuṇḍalaḥ kanyāṃ duhitaraṃ gṛhya vinā padmam iva śriyam athāpaśyat sa gacchantaṃ puṣpakeṇa dhaneśvaram 3 taṃ dṛṣṭvāmarasaṃkāśaṃ gacchantaṃ pāvakopamam athābbravīt sutāṃ rakṣaḥ kaikasīṃ nāma nāmataḥ 4 putri pradānakālo 'yaṃ yauvanaṃ te 'tivartate tvatkṛte ca vayaṃ sarve yantritā dharmabuddhayaḥ 5 tvaṃ hi sarvaguṇopetā śrīḥ sapadmeva putrike pratyākhyānāc ca bhītais tvaṃ na varaiḥ pratigṛhyase 6 kanyā pitṛtvaṃ duḥkhaṃ hi sarveṣāṃ mānakāṅkṣiṇām na jñāyate ca kaḥ kanyāṃ varayed iti putrike 7 mātuḥ kulaṃ pitṛkulaṃ yatra caiva pradīyate kulatrayaṃ sadā kanyā saṃśaye sthāpya tiṣṭhati 8 sā tvaṃ munivaraśreṣṭhaṃ prajāpatikulodbhavam gaccha viśravasaṃ putri paulastyaṃ varaya svayam 9 īdṛśās te bhaviṣyanti putrāḥ putri na saṃśayaḥ tejasā bhāskarasamā yādṛśo 'yaṃ dhaneśvaraḥ 10 etasminn antare rāma pulastya tanayo dvijaḥ agnihotram upātiṣṭhac caturtha iva pāvakaḥ 11 sā tu tāṃ dāruṇāṃ velām acintya pitṛgauravāt upasṛtyāgratas tasya caraṇādhomukhī sthitā 12 sa tu tāṃ vīkṣya suśroṇīṃ pūrṇacandranibhānanām abravīt paramodāro dīpyamāna ivaujasā 13 bhadre kasyāsi duhitā kuto vā tvam ihāgatā kiṃ kāryaṃ kasya vā hetos tattvato brūhi śobhane 14 evam uktā tu sā kanyā kṛtāñjalir athābravīt ātmaprabhāvena mune jñātum arhasi me matam 15 kiṃ tu viddhi hi māṃ brahmañ śāsanāt pitur āgatām kaikasī nāma nāmnāhaṃ śeṣaṃ tvaṃ jñātum arhasi 16 sa tu gatvā munir dhyānaṃ vākyam etad uvāca ha vijñātaṃ te mayā bhadre kāraṇaṃ yan manogatam 17 dāruṇāyāṃ tu velāyāṃ yasmāt tvaṃ mām upasthitā śṛṇu tasmāt sutān bhadre yādṛśāñ janayiṣyasi 18 dāruṇān dāruṇākārān dāruṇābhijanapriyān prasaviṣyasi suśroṇi rākṣasān krūrakarmaṇaḥ 19 sā tu tadvacanaṃ śrutvā praṇipatyābravīd vacaḥ bhagavan nedṛśāḥ putrās tvatto 'rhā brahmayonitaḥ 20 athābravīn munis tatra paścimo yas tavātmajaḥ mama vaṃśānurūpaś ca dharmātmā ca bhaviṣyati 21 evam uktā tu sā kanyā rāma kālena kena cit janayām āsa bībhatsaṃ rakṣorūpaṃ sudāruṇam 22 daśaśīrṣaṃ mahādaṃṣṭraṃ nīlāñjanacayopamam tāmrauṣṭhaṃ viṃśatibhujaṃ mahāsyaṃ dīptamūrdhajam 23 jātamātre tatas tasmin sajvālakavalāḥ śivāḥ kravyādāś cāpasavyāni maṇḍalāni pracakrire 24 vavarṣa rudhiraṃ devo meghāś ca khananisvanāḥ prababhau na ca khe sūryo maholkāś cāpatan bhuvi 25 atha nāmākarot tasya pitāmahasamaḥ pitā daśaśīrṣaḥ prasūto 'yaṃ daśagrīvo bhaviṣyati 26 tasya tv anantaraṃ jātaḥ kumbhakarṇo mahābalaḥ pramāṇād yasya vipulaṃ pramāṇaṃ neha vidyate 27 tataḥ śūrpaṇakhā nāma saṃjajñe vikṛtānanā vibhīṣaṇaś ca dharmātmā kaikasyāḥ paścimaḥ sutaḥ 28 te tu tatra mahāraṇye vavṛdhuḥ sumahaujasaḥ teṣāṃ krūro daśagrīvo lokodvegakaro 'bhavat 29 kumbhakarṇaḥ pramattas tu maharṣīn dharmasaṃśritān trailokyaṃ trāsayan duṣṭo bhakṣayan vicacāra ha 30 vibhīṣaṇas tu dharmātmā nityaṃ dharmapathe sthitaḥ svādhyāyaniyatāhāra uvāsa niyatendriyaḥ 31 atha vitteśvaro devas tatra kālena kena cit āgacchat pitaraṃ draṣṭuṃ puṣpakeṇa mahaujasaṃ 32 taṃ dṛṣṭvā kaikayī tatra jvalantam iva tejasā āsthāya rākṣasīṃ buddhiṃ daśagrīvam uvāca ha 33 putravaiśravaṇaṃ paśya bhrātaraṃ tejasā vṛtam bhrātṛbhāve same cāpi paśyātmānaṃ tvam īdṛśam 34 daśagrīva tathā yatnaṃ kuruṣvāmitavikrama yathā bhavasi me putra śīgghraṃ vaiśvaraṇopamaḥ 35 mātus tad vacanaṃ śrutvā daśagrīvaḥ pratāpavān amarṣam atulaṃ lebhe pratijñāṃ cākarot tadā 36 satyaṃ te pratijānāmi tulyo bhrātrādhiko 'pi vā bhaviṣyāmy acirān mātaḥ saṃtāpaṃ tyaja hṛdgatam 37 tataḥ krodhena tenaiva daśagrīvaḥ sahānujaḥ prāpsyāmi tapasā kāmam iti kṛtvādhyavasya ca āgacchad ātmasiddhyarthaṃ gokarṇasyāśramaṃ śubham |
1
कस्य चित तव अद कालस्य सुमाली नाम राक्षसः रसातलान मर्त्यलॊकं सर्वं वै विचचार ह 2 नीलजीमूतसंकाशस तप्तकाञ्चनकुण्डलः कन्यां थुहितरं गृह्य विना पथ्मम इव शरियम अदापश्यत स गच्छन्तं पुष्पकेण धनेश्वरम 3 तं थृष्ट्वामरसंकाशं गच्छन्तं पावकॊपमम अदाब्ब्रवीत सुतां रक्षः कैकसीं नाम नामतः 4 पुत्रि परथानकालॊ ऽयं यौवनं ते ऽतिवर्तते तवत्कृते च वयं सर्वे यन्त्रिता धर्मबुथ्धयः 5 तवं हि सर्वगुणॊपेता शरीः सपथ्मेव पुत्रिके परत्याख्यानाच च भीतैस तवं न वरैः परतिगृह्यसे 6 कन्या पितृत्वं थुःखं हि सर्वेषां मानकाङ्क्षिणाम न जञायते च कः कन्यां वरयेथ इति पुत्रिके 7 मातुः कुलं पितृकुलं यत्र चैव परथीयते कुलत्रयं सथा कन्या संशये सदाप्य तिष्ठति 8 सा तवं मुनिवरश्रेष्ठं परजापतिकुलॊथ्भवम गच्छ विश्रवसं पुत्रि पौलस्त्यं वरय सवयम 9 ईथृशास ते भविष्यन्ति पुत्राः पुत्रि न संशयः तेजसा भास्करसमा याथृशॊ ऽयं धनेश्वरः 10 एतस्मिन्न अन्तरे राम पुलस्त्य तनयॊ थविजः अग्निहॊत्रम उपातिष्ठच चतुर्द इव पावकः 11 सा तु तां थारुणां वेलाम अचिन्त्य पितृगौरवात उपसृत्याग्रतस तस्य चरणाधॊमुखी सदिता 12 स तु तां वीक्ष्य सुश्रॊणीं पूर्णचन्थ्रनिभाननाम अब्रवीत परमॊथारॊ थीप्यमान इवौजसा 13 भथ्रे कस्यासि थुहिता कुतॊ वा तवम इहागता किं कार्यं कस्य वा हेतॊस तत्त्वतॊ बरूहि शॊभने 14 एवम उक्ता तु सा कन्या कृताञ्जलिर अदाब्रवीत आत्मप्रभावेन मुने जञातुम अर्हसि मे मतम 15 किं तु विथ्धि हि मां बरह्मञ शासनात पितुर आगताम कैकसी नाम नाम्नाहं शेषं तवं जञातुम अर्हसि 16 स तु गत्वा मुनिर धयानं वाक्यम एतथ उवाच ह विज्ञातं ते मया भथ्रे कारणं यन मनॊगतम 17 थारुणायां तु वेलायां यस्मात तवं माम उपस्दिता शृणु तस्मात सुतान भथ्रे याथृशाञ जनयिष्यसि 18 थारुणान थारुणाकारान थारुणाभिजनप्रियान परसविष्यसि सुश्रॊणि राक्षसान करूरकर्मणः 19 सा तु तथ्वचनं शरुत्वा परणिपत्याब्रवीथ वचः भगवन नेथृशाः पुत्रास तवत्तॊ ऽरहा बरह्मयॊनितः 20 अदाब्रवीन मुनिस तत्र पश्चिमॊ यस तवात्मजः मम वंशानुरूपश च धर्मात्मा च भविष्यति 21 एवम उक्ता तु सा कन्या राम कालेन केन चित जनयाम आस बीभत्सं रक्षॊरूपं सुथारुणम 22 थशशीर्षं महाथंष्ट्रं नीलाञ्जनचयॊपमम ताम्रौष्ठं विंशतिभुजं महास्यं थीप्तमूर्धजम 23 जातमात्रे ततस तस्मिन सज्वालकवलाः शिवाः करव्याथाश चापसव्यानि मण्डलानि परचक्रिरे 24 ववर्ष रुधिरं थेवॊ मेघाश च खननिस्वनाः परबभौ न च खे सूर्यॊ महॊल्काश चापतन भुवि 25 अद नामाकरॊत तस्य पितामहसमः पिता थशशीर्षः परसूतॊ ऽयं थशग्रीवॊ भविष्यति 26 तस्य तव अनन्तरं जातः कुम्भकर्णॊ महाबलः परमाणाथ यस्य विपुलं परमाणं नेह विथ्यते 27 ततः शूर्पणखा नाम संजज्ञे विकृतानना विभीषणश च धर्मात्मा कैकस्याः पश्चिमः सुतः 28 ते तु तत्र महारण्ये ववृधुः सुमहौजसः तेषां करूरॊ थशग्रीवॊ लॊकॊथ्वेगकरॊ ऽभवत 29 कुम्भकर्णः परमत्तस तु महर्षीन धर्मसंश्रितान तरैलॊक्यं तरासयन थुष्टॊ भक्षयन विचचार ह 30 विभीषणस तु धर्मात्मा नित्यं धर्मपदे सदितः सवाध्यायनियताहार उवास नियतेन्थ्रियः 31 अद वित्तेश्वरॊ थेवस तत्र कालेन केन चित आगच्छत पितरं थरष्टुं पुष्पकेण महौजसं 32 तं थृष्ट्वा कैकयी तत्र जवलन्तम इव तेजसा आस्दाय राक्षसीं बुथ्धिं थशग्रीवम उवाच ह 33 पुत्रवैश्रवणं पश्य भरातरं तेजसा वृतम भरातृभावे समे चापि पश्यात्मानं तवम ईथृशम 34 थशग्रीव तदा यत्नं कुरुष्वामितविक्रम यदा भवसि मे पुत्र शीग्घ्रं वैश्वरणॊपमः 35 मातुस तथ वचनं शरुत्वा थशग्रीवः परतापवान अमर्षम अतुलं लेभे परतिज्ञां चाकरॊत तथा 36 सत्यं ते परतिजानामि तुल्यॊ भरात्राधिकॊ ऽपि वा भविष्याम्य अचिरान मातः संतापं तयज हृथ्गतम 37 ततः करॊधेन तेनैव थशग्रीवः सहानुजः पराप्स्यामि तपसा कामम इति कृत्वाध्यवस्य च आगच्छथ आत्मसिथ्ध्यर्दं गॊकर्णस्याश्रमं शुभम |