|
1
tatas tamasi saṃjāte rākṣasā daivataiḥ saha ayudhyanta balonmattāḥ sūdayantaḥ parasparam 2 tatas tu devasainyena rākṣasānāṃ mahad balam daśāṃśaṃ sthāpitaṃ yuddhe śeṣaṃ nītaṃ yamakṣayam 3 tasmiṃs tu tamasā naddhe sarve te devarākṣasāḥ anyonyaṃ nābhyajānanta yudhyamānāḥ parasparam 4 indraś ca rāvaṇaś caiva rāvaṇiś ca mahābalaḥ tasmiṃs tamojālavṛte moham īyur na te trayaḥ 5 sa tu dṛṣṭvā balaṃ sarvaṃ nihataṃ rāvaṇo raṇe krodham abhyāgamat tīvraṃ mahānādaṃ ca muktavān 6 krodhāt sūtaṃ ca durdharṣaḥ syandanastham uvāca ha parasainyasya madhyena yāvadantaṃ nayasva mām 7 adyaitāṃs tridaśān sarvān vikramaiḥ samare svayam nānāśastrair mahāsārair nāśayāmi nabhastalāt 8 aham indraṃ vadhiṣyāmi varuṇaṃ dhanadaṃ yamam tridaśān vinihatyāśu svayaṃ sthāsyāmy athopari 9 viṣādo na ca kartavyaḥ śīghraṃ vāhaya me ratham dviḥ khalu tvāṃ bravīmy adya yāvadantaṃ nayasva mām 10 ayaṃ sa nandanoddeśo yatra vartāmahe vayam naya mām adya tatra tvam udayo yatra parvataḥ 11 tasya tadvacanaṃ śrutvā turagān sa manojavān ādideśātha śatrūṇāṃ madhyenaiva ca sārathiḥ 12 tasya taṃ niścayaṃ jñātvā śakro deveśvaras tadā rathasthaḥ samarasthāṃs tān devān vākyam athābravīt 13 surāḥ śṛṇuta madvākyaṃ yat tāvan mama rocate jīvann eva daśagrīvaḥ sādhu rakṣo nigṛhyatām 14 eṣa hy atibalaḥ sainye rathena pavanaujasā gamiṣyati pravṛddhormiḥ samudra iva parvaṇi 15 na hy eṣa hantuṃ śakyo 'dya varadānāt sunirbhayaḥ tad grahīṣyāmahe ratho yattā bhavata saṃyuge 16 yathā baliṃ nigṛhyaitat trailokyaṃ bhujyate mayā evam etasya pāpasya nigraho mama rocate 17 tato 'nyaṃ deśam āsthāya śakraḥ saṃtyajya rāvaṇam ayudhyata mahātejā rākṣasān nāśayan raṇe 18 uttareṇa daśagrīvaḥ praviveśānivartitaḥ dakṣiṇena tu pārśvena praviveśa śatakratuḥ 19 tataḥ sa yojanaśataṃ praviṣṭo rākṣasādhipaḥ devatānāṃ balaṃ kṛtsnaṃ śaravarṣair avākirat 20 tataḥ śakro nirīkṣyātha praviṣṭaṃ taṃ balaṃ svakam nyavartayad asaṃbhrāntaḥ samāvṛtya daśānanam 21 etasminn antare nādo mukto dānavarākṣasaiḥ hā hatāḥ smeti taṃ dṛṣṭvā grastaṃ śakreṇa rāvaṇam 22 tato rathaṃ samāruhya rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ tat sainyam atisaṃkruddhaḥ praviveśa sudāruṇam 23 sa tāṃ praviśya māyāṃ tu dattāṃ gopatinā purā adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ tat sanyaṃ samavākirat 24 tataḥ sa devān saṃtyajya śakram evābhyayād drutam mahendraś ca mahātejā na dadarśa sutaṃ ripoḥ 25 sa mātaliṃ hayāṃś caiva tāḍayitvā śarottamaiḥ mahendraṃ bāṇavarṣeṇa śīghrahasto hy avākirat 26 tataḥ śakro rathaṃ tyaktva visṛjya ca sa mātalim airāvataṃ samāruhya mṛgayām āsa rāvaṇim 27 sa tu māyā balād rakṣaḥ saṃgrāme nābhyadṛśyata kiramāṇaḥ śaraughena mahendram amitaujasaṃ 28 sa taṃ yadā pariśrāntam indraṃ mene 'tha rāvaṇiḥ tadainaṃ māyayā baddhvā svasainyam abhito 'nayat 29 taṃ dṛṣṭvātha balāt tasmin māyayāpahṛtaṃ raṇe mahendram amarāḥ sarve kiṃ nv etad iti cukruśuḥ na hi dṛśyati vidyāvān māyayā yena nīyate 30 etasminn antare cāpi sarve suragaṇās tadā abhyadravan susaṃkruddhā rāvaṇaṃ śastravṛṣṭibhiḥ 31 rāvaṇis tu samāsādya vasvādityamarudgaṇān na śaśāka raṇe sthātuṃ na yoddhuṃ śastrapīḍitaḥ 32 taṃ tu dṛṣṭvā pariśrāntaṃ prahārair jarjaracchavim rāvaṇiḥ pitaraṃ yuddhe 'darśanastho 'bravīd idam 33 āgaccha tāta gacchāvo nivṛttaṃ raṇakarma tat jitaṃ te viditaṃ bho 'stu svastho bhava gatajvaraḥ 34 ayaṃ hi surasainyasya trailokyasya ca yaḥ prabhuḥ sa gṛhīto mayā śakro bhagnamānāḥ surāḥ kṛtāḥ 35 yatheṣṭaṃ bhuṅkṣva trailokyaṃ nigṛhya ripum ojasā vṛthā te kiṃ śramaṃ kṛtvā yuddhaṃ hi tava niṣphalam 36 sa daivatabalāt tasmān nivṛtto raṇakarmaṇaḥ tac chrutvā rāvaṇer vākyaṃ svasthacetā daśānanaḥ 37 atha raṇavigatajvaraḥ prabhur; vijayam avāpya niśācarādhipaḥ bhavanam abhi tato jagāma hṛṣṭaḥ; svasutam avāpya ca vākyam abravīt 38 atibalasadṛśaiḥ parākramais tair; mama kulamānavivardhanaṃ kṛtam yad amarasamavikrama tvayā; tridaśapatis tridaśāś ca nirjitāḥ 39 tvaritam upanayasva vāsavaṃ; nagaram ito vraja sainyasaṃvṛtaḥ aham api tava gacchato drutaṃ; saha sacivair anuyāmi pṛṣṭhataḥ 40 atha sa balavṛtaḥ savāhanas; tridaśapatiṃ parigṛhya rāvaṇiḥ svabhavanam upagamya rākṣaso; muditamanā visasarja rākṣasān |
1
ततस तमसि संजाते राक्षसा थैवतैः सह अयुध्यन्त बलॊन्मत्ताः सूथयन्तः परस्परम 2 ततस तु थेवसैन्येन राक्षसानां महथ बलम थशांशं सदापितं युथ्धे शेषं नीतं यमक्षयम 3 तस्मिंस तु तमसा नथ्धे सर्वे ते थेवराक्षसाः अन्यॊन्यं नाभ्यजानन्त युध्यमानाः परस्परम 4 इन्थ्रश च रावणश चैव रावणिश च महाबलः तस्मिंस तमॊजालवृते मॊहम ईयुर न ते तरयः 5 स तु थृष्ट्वा बलं सर्वं निहतं रावणॊ रणे करॊधम अभ्यागमत तीव्रं महानाथं च मुक्तवान 6 करॊधात सूतं च थुर्धर्षः सयन्थनस्दम उवाच ह परसैन्यस्य मध्येन यावथन्तं नयस्व माम 7 अथ्यैतांस तरिथशान सर्वान विक्रमैः समरे सवयम नानाशस्त्रैर महासारैर नाशयामि नभस्तलात 8 अहम इन्थ्रं वधिष्यामि वरुणं धनथं यमम तरिथशान विनिहत्याशु सवयं सदास्याम्य अदॊपरि 9 विषाथॊ न च कर्तव्यः शीघ्रं वाहय मे रदम थविः खलु तवां बरवीम्य अथ्य यावथन्तं नयस्व माम 10 अयं स नन्थनॊथ्थेशॊ यत्र वर्तामहे वयम नय माम अथ्य तत्र तवम उथयॊ यत्र पर्वतः 11 तस्य तथ्वचनं शरुत्वा तुरगान स मनॊजवान आथिथेशाद शत्रूणां मध्येनैव च सारदिः 12 तस्य तं निश्चयं जञात्वा शक्रॊ थेवेश्वरस तथा रदस्दः समरस्दांस तान थेवान वाक्यम अदाब्रवीत 13 सुराः शृणुत मथ्वाक्यं यत तावन मम रॊचते जीवन्न एव थशग्रीवः साधु रक्षॊ निगृह्यताम 14 एष हय अतिबलः सैन्ये रदेन पवनौजसा गमिष्यति परवृथ्धॊर्मिः समुथ्र इव पर्वणि 15 न हय एष हन्तुं शक्यॊ ऽथय वरथानात सुनिर्भयः तथ गरहीष्यामहे रदॊ यत्ता भवत संयुगे 16 यदा बलिं निगृह्यैतत तरैलॊक्यं भुज्यते मया एवम एतस्य पापस्य निग्रहॊ मम रॊचते 17 ततॊ ऽनयं थेशम आस्दाय शक्रः संत्यज्य रावणम अयुध्यत महातेजा राक्षसान नाशयन रणे 18 उत्तरेण थशग्रीवः परविवेशानिवर्तितः थक्षिणेन तु पार्श्वेन परविवेश शतक्रतुः 19 ततः स यॊजनशतं परविष्टॊ राक्षसाधिपः थेवतानां बलं कृत्स्नं शरवर्षैर अवाकिरत 20 ततः शक्रॊ निरीक्ष्याद परविष्टं तं बलं सवकम नयवर्तयथ असंभ्रान्तः समावृत्य थशाननम 21 एतस्मिन्न अन्तरे नाथॊ मुक्तॊ थानवराक्षसैः हा हताः समेति तं थृष्ट्वा गरस्तं शक्रेण रावणम 22 ततॊ रदं समारुह्य रावणिः करॊधमूर्छितः तत सैन्यम अतिसंक्रुथ्धः परविवेश सुथारुणम 23 स तां परविश्य मायां तु थत्तां गॊपतिना पुरा अथृश्यः सर्वभूतानां तत सन्यं समवाकिरत 24 ततः स थेवान संत्यज्य शक्रम एवाभ्ययाथ थरुतम महेन्थ्रश च महातेजा न थथर्श सुतं रिपॊः 25 स मातलिं हयांश चैव ताडयित्वा शरॊत्तमैः महेन्थ्रं बाणवर्षेण शीघ्रहस्तॊ हय अवाकिरत 26 ततः शक्रॊ रदं तयक्त्व विसृज्य च स मातलिम ऐरावतं समारुह्य मृगयाम आस रावणिम 27 स तु माया बलाथ रक्षः संग्रामे नाभ्यथृश्यत किरमाणः शरौघेन महेन्थ्रम अमितौजसं 28 स तं यथा परिश्रान्तम इन्थ्रं मेने ऽद रावणिः तथैनं मायया बथ्ध्वा सवसैन्यम अभितॊ ऽनयत 29 तं थृष्ट्वाद बलात तस्मिन माययापहृतं रणे महेन्थ्रम अमराः सर्वे किं नव एतथ इति चुक्रुशुः न हि थृश्यति विथ्यावान मायया येन नीयते 30 एतस्मिन्न अन्तरे चापि सर्वे सुरगणास तथा अभ्यथ्रवन सुसंक्रुथ्धा रावणं शस्त्रवृष्टिभिः 31 रावणिस तु समासाथ्य वस्वाथित्यमरुथ्गणान न शशाक रणे सदातुं न यॊथ्धुं शस्त्रपीडितः 32 तं तु थृष्ट्वा परिश्रान्तं परहारैर जर्जरच्छविम रावणिः पितरं युथ्धे ऽथर्शनस्दॊ ऽबरवीथ इथम 33 आगच्छ तात गच्छावॊ निवृत्तं रणकर्म तत जितं ते विथितं भॊ ऽसतु सवस्दॊ भव गतज्वरः 34 अयं हि सुरसैन्यस्य तरैलॊक्यस्य च यः परभुः स गृहीतॊ मया शक्रॊ भग्नमानाः सुराः कृताः 35 यदेष्टं भुङ्क्ष्व तरैलॊक्यं निगृह्य रिपुम ओजसा वृदा ते किं शरमं कृत्वा युथ्धं हि तव निष्फलम 36 स थैवतबलात तस्मान निवृत्तॊ रणकर्मणः तच छरुत्वा रावणेर वाक्यं सवस्दचेता थशाननः 37 अद रणविगतज्वरः परभुर; विजयम अवाप्य निशाचराधिपः भवनम अभि ततॊ जगाम हृष्टः; सवसुतम अवाप्य च वाक्यम अब्रवीत 38 अतिबलसथृशैः पराक्रमैस तैर; मम कुलमानविवर्धनं कृतम यथ अमरसमविक्रम तवया; तरिथशपतिस तरिथशाश च निर्जिताः 39 तवरितम उपनयस्व वासवं; नगरम इतॊ वरज सैन्यसंवृतः अहम अपि तव गच्छतॊ थरुतं; सह सचिवैर अनुयामि पृष्ठतः 40 अद स बलवृतः सवाहनस; तरिथशपतिं परिगृह्य रावणिः सवभवनम उपगम्य राक्षसॊ; मुथितमना विससर्ज राक्षसान |