|
1
tatropaviṣṭaṃ rājānam upāsante vicakṣaṇāḥ kathānāṃ bahurūpāṇāṃ hāsya kārāḥ samantataḥ 2 vijayo madhumattaś ca kāśyapaḥ piṅgalaḥ kuśaḥ surājiḥ kāliyo bhadro dantavakraḥ samāgadhaḥ 3 ete kathā bahuvidhā parihāsasamanvitāḥ kathayanti sma saṃhṛṣṭā rāghavasya mahātmanaḥ 4 tataḥ kathāyāṃ kasyāṃ cid rāghavaḥ samabhāṣata kāḥ kathā nagare bhadra vartante viṣayeṣu ca 5 mām āśritāni kāny āhuḥ paurajānapadā janāḥ kiṃ ca sītāṃ samāśritya bharataṃ kiṃ nu lakṣmaṇam 6 kiṃ nu śatrughnam āśritya kaikeyīṃ mātaraṃ ca me vaktavyatāṃ ca rājāno nave rājye vrajanti hi 7 evam ukte tu rāmeṇa bhadraḥ prāñjalir abravīt sthitāḥ kathāḥ śubhā rājan vartante puravāsinām 8 ayaṃ tu vijayaḥ saumya daśagrīvavadhāśritaḥ bhūyiṣṭhaṃ svapure pauraiḥ kathyate puruṣarṣabha 9 evam uktas tu bhadreṇa rāghavo vākyam abravīt kathayasva yathā tathyaṃ sarvaṃ niravaśeṣataḥ 10 śubhāśubhāni vākyāni yāny āhuḥ puravāsinaḥ śrutvedānīṃ śubhaṃ kuryāṃ na kuryām aśubhāni ca 11 kathayasva ca visrabdho nirbhayo vigatajvaraḥ kathayante yathā paurā janā janapadeṣu ca 12 rāghaveṇaivam uktas tu bhadraḥ suruciraṃ vacaḥ pratyuvāca mahābāhuṃ prāñjaliḥ susamāhitaḥ 13 śṛṇu rājan yathā paurāḥ kathayanti śubhāśubham catvarāpaṇarathyāsu vaneṣūpavaneṣu ca 14 duṣkaraṃ kṛtavān rāmaḥ samudre setubandhanam akṛtaṃ pūrvakaiḥ kaiś cid devair api sadānavaiḥ 15 rāvaṇaś ca durādharṣo hataḥ sabalavāhanaḥ vānarāś ca vaśaṃ nītā ṛṣkāś ca saha rākṣasaiḥ 16 hatvā ca rāvaṇaṃ yuddhe sītām āhṛtya rāghavaḥ amarṣaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā svaveśma punar ānayat 17 kīdṛśaṃ hṛdaye tasya sītāsaṃbhogajaṃ sukham aṅkam āropya hi purā rāvaṇena balād dhṛtām 18 laṅkām api punar nītām aśokavanikāṃ gatām rakṣasāṃ vaśam āpannāṃ kathaṃ rāmo na kutsate 19 asmākam api dāreṣu sahanīyaṃ bhaviṣyati yathā hi kurute rājā prajā tam anuvartate 20 evaṃ bahuvidhā vāco vadanti puravāsinaḥ nagareṣu ca sarveṣu rājañ janapadeṣu ca 21 tasyaitad bhāṣitaṃ śrutvā rāghavaḥ paramārtavat uvāca sarvān suhṛdaḥ katham etan nivedyatām 22 sarve tu śirasā bhūmāv abhivādya praṇamya ca pratyūcū rāghavaṃ dīnam evam etan na saṃśayaḥ 23 śrutvā tu vākyaṃ kākutsthaḥ sarveṣāṃ samudīritam visarjayām āsa tadā sarvāṃs tāñ śatrutāpanaḥ |
1
तत्रॊपविष्टं राजानम उपासन्ते विचक्षणाः कदानां बहुरूपाणां हास्य काराः समन्ततः 2 विजयॊ मधुमत्तश च काश्यपः पिङ्गलः कुशः सुराजिः कालियॊ भथ्रॊ थन्तवक्रः समागधः 3 एते कदा बहुविधा परिहाससमन्विताः कदयन्ति सम संहृष्टा राघवस्य महात्मनः 4 ततः कदायां कस्यां चिथ राघवः समभाषत काः कदा नगरे भथ्र वर्तन्ते विषयेषु च 5 माम आश्रितानि कान्य आहुः पौरजानपथा जनाः किं च सीतां समाश्रित्य भरतं किं नु लक्ष्मणम 6 किं नु शत्रुघ्नम आश्रित्य कैकेयीं मातरं च मे वक्तव्यतां च राजानॊ नवे राज्ये वरजन्ति हि 7 एवम उक्ते तु रामेण भथ्रः पराञ्जलिर अब्रवीत सदिताः कदाः शुभा राजन वर्तन्ते पुरवासिनाम 8 अयं तु विजयः सौम्य थशग्रीववधाश्रितः भूयिष्ठं सवपुरे पौरैः कद्यते पुरुषर्षभ 9 एवम उक्तस तु भथ्रेण राघवॊ वाक्यम अब्रवीत कदयस्व यदा तद्यं सर्वं निरवशेषतः 10 शुभाशुभानि वाक्यानि यान्य आहुः पुरवासिनः शरुत्वेथानीं शुभं कुर्यां न कुर्याम अशुभानि च 11 कदयस्व च विस्रब्धॊ निर्भयॊ विगतज्वरः कदयन्ते यदा पौरा जना जनपथेषु च 12 राघवेणैवम उक्तस तु भथ्रः सुरुचिरं वचः परत्युवाच महाबाहुं पराञ्जलिः सुसमाहितः 13 शृणु राजन यदा पौराः कदयन्ति शुभाशुभम चत्वरापणरद्यासु वनेषूपवनेषु च 14 थुष्करं कृतवान रामः समुथ्रे सेतुबन्धनम अकृतं पूर्वकैः कैश चिथ थेवैर अपि सथानवैः 15 रावणश च थुराधर्षॊ हतः सबलवाहनः वानराश च वशं नीता ऋष्काश च सह राक्षसैः 16 हत्वा च रावणं युथ्धे सीताम आहृत्य राघवः अमर्षं पृष्ठतः कृत्वा सववेश्म पुनर आनयत 17 कीथृशं हृथये तस्य सीतासंभॊगजं सुखम अङ्कम आरॊप्य हि पुरा रावणेन बलाथ धृताम 18 लङ्काम अपि पुनर नीताम अशॊकवनिकां गताम रक्षसां वशम आपन्नां कदं रामॊ न कुत्सते 19 अस्माकम अपि थारेषु सहनीयं भविष्यति यदा हि कुरुते राजा परजा तम अनुवर्तते 20 एवं बहुविधा वाचॊ वथन्ति पुरवासिनः नगरेषु च सर्वेषु राजञ जनपथेषु च 21 तस्यैतथ भाषितं शरुत्वा राघवः परमार्तवत उवाच सर्वान सुहृथः कदम एतन निवेथ्यताम 22 सर्वे तु शिरसा भूमाव अभिवाथ्य परणम्य च परत्यूचू राघवं थीनम एवम एतन न संशयः 23 शरुत्वा तु वाक्यं काकुत्स्दः सर्वेषां समुथीरितम विसर्जयाम आस तथा सर्वांस ताञ शत्रुतापनः |