|
1
[मार्क] भूय एव तु माहात्म्यं बराह्मणानां निबॊध मे वैन्यॊ नामेह राजर्षिर अश्वमेधाय थीक्षितः तम अत्रिर गन्तुम आरेभे वित्तार्दम इति नः शरुतम 2 भूयॊ ऽद नानुरुध्यत स धर्मव्यक्ति निथर्शनात संचिन्त्य स महातेजा वनम एवान्वरॊचयत धर्मपत्नीं समाहूय पुत्रांश चेथम उवाच ह 3 पराप्स्यामः फलम अत्यन्तं बहुलं निरुपथ्रवम अरण्यगमनं कषिप्रं रॊचतां वॊ गुनाधिकम 4 तं भार्या परत्युवाचेथं धर्मम एवानुरुध्यती वैनं गत्वा महात्मानम अर्दयस्व धनं बहु स ते थास्यति राजर्षिर यजमानॊ ऽरदिने धनम 5 तत आथाय विप्रर्षे परतिगृह्य धनं बहु भृत्यान सुतान संविभज्य ततॊ वरज यदेप्सितम एष वै परमॊ धर्मधर्मविथ्भिर उथाहृतः 6 [अत्रि] कदितॊ मे महाभागे गौतमेन महात्मना वैन्यॊ धर्मार्दसंयुक्तः सत्यव्रतसमन्वितः 7 किं तव अस्ति तत्र थवेष्टारॊ निवसन्ति हि मे थविजाः यदा मे गौतमः पराह ततॊ न वयवसाम्य अहम 8 तत्र सम वाचं कल्याणीं धर्मकामार्द संहिताम मयॊक्ताम अन्यदा बरूयुस ततस ते वै निरर्दकाम 9 गमिष्यामि महाप्राज्ञे रॊचते मे वचस तव गाश च मे थास्यते वैन्यः परभूतं चार्दसंचयम 10 [मार्क] एवम उक्त्वा जगामाशु वैन्य यज्ञं महातपः गत्वा च यज्ञायतनम अत्रिस तुष्टाव तं नृपम 11 राजन वैन्य तवम ईशश च भुवि तवं परदमॊ नृपः सतुवन्ति तवां मुनिगणास तवथ अन्यॊ नास्ति धर्मवित 12 तम अब्रवीथ ऋषिस तत्र वच करुथ्धॊ महातपः मैवम अत्रे पुनर बरूया न ते परज्ञा समाहिता अत्र नः परदमं सदाता महेन्थ्रॊ वै परजापतिः 13 अदात्रिर अपि राजेन्थ्र गौतमं परत्यभाषत अयम एव विधाता च यदैवेन्थ्रः परजापतिः तवम एव मुह्यसे मॊहान न परज्ञानं तवास्ति ह 14 [गौतम] जानामि नाहं मुह्यामि तवं विवक्षुर विमुह्यसे सतॊष्यसे ऽभयुथय परेप्सुस तस्य थर्शनसंश्रयात 15 न वेत्द परमं धर्मं न चावैषि परयॊजनम बालस तवम असि मूढश च वृथ्धः केवापि हेतुना 16 [मार्क] विवथन्तौ तदा तौ तु मुनीनां थर्शने सदितौ ये तस्य यज्ञे संवृत्तास ते ऽपृच्छन्त कदं तव इमौ 17 परवेशः केन थत्तॊ ऽयम अनयॊर वैन्य संसथि उच्चैः समभिभाषन्तौ केन कार्येण विष्ठितौ 18 ततः परमधर्मात्मा काश्यपः सर्वधर्मवित विवाथिनाव अनुप्राप्तौ ताव उभौ परत्यवेथयत 19 अदाब्रवीत सथस्यांस तु गौतमॊ मुनिसत्तमान आवयॊर वयाहृतं परश्नं शृणुत थविजपुंगवाः वैन्यॊ विधातेत्य आहात्रिर अत्र नः संशयॊ महान 20 शरुत्वैव तु महात्मानॊ मुनयॊ ऽभयथ्रवन थरुतम सनत्कुमारं धर्मज्ञं संशय छेथनाय वै 21 स च तेषां वचॊ शरुत्वा यदातत्त्वं महातपः परत्युवाचाद तान एवं धर्मार्दसहितं वचः 22 [सनत्कुमार] बरह्मक्षत्रेण सहितं कषत्रं च बरह्मणा सह राजा वै परदमॊ धर्मः परजानां पतिर एव च स एव शक्रः शुक्रश च स धाता स बृहस्पतिः 23 परजापतिर विराट सम्राट कषत्रियॊ भूपतिर नृपः य एभिः सतूयते शब्थैः कस तं नार्चितुम अर्हति 24 पुरा यॊनिर युधाजिच च अभिया मुथितॊ भवः सवर्णेता सहजिथ बभ्रुर इति राजाभिधीयते 25 सत्यमन्युर युधाजीवः सत्यधर्मप्रवर्तकः अधर्माथ ऋषयॊ भीता बलं कषत्रे समाथधन 26 आथित्यॊ थिवि थेवेषु तमॊनुथति तेजसा तदैव नृपतिर भूमाव अधर्मं नुथते भृशम 27 अतॊ राज्ञः परधानत्वं शास्त्रप्रामाण्य थर्शनात उत्तरः सिध्यते पक्षॊ येन राजेति भाषितम 28 [मार्क] ततः स राजा संहृष्टः सिथ्धे पक्षे महामनः तम अत्रिम अब्रवीत परीतः पूर्वं येनाभिसंस्तुतः 29 यस्मात सर्वमनुष्येषु जयायांसं माम इहाब्रवीः सर्वथेवैश च विप्रर्षे संमितं शरेष्ठम एव च तस्मात ते ऽहं परथास्यामि विविधं वसु भूरि च 30 थासी सहस्रं शयामानां सुवस्त्राणाम अलंकृतम थशकॊट्यॊ हिरण्यस्य रुक्मभारांस तदा थश एतथ थथानि ते विप्र सर्वज्ञस तवं हि मे मतः 31 तथ अत्रिर नयायतः सर्वं परतिगृह्य महामनः परत्याजगाम तेजस्वी गृहान एव महातपः 32 परथाय च धनं परीतः पुत्रेभ्यः परयतात्मवान तपॊ समभिसंधाय वनम एवान्वपथ्यत |
1
[mārk] bhūya eva tu māhātmyaṃ brāhmaṇānāṃ nibodha me vainyo nāmeha rājarṣir aśvamedhāya dīkṣitaḥ tam atrir gantum ārebhe vittārtham iti naḥ śrutam 2 bhūyo 'tha nānurudhyat sa dharmavyakti nidarśanāt saṃcintya sa mahātejā vanam evānvarocayat dharmapatnīṃ samāhūya putrāṃś cedam uvāca ha 3 prāpsyāmaḥ phalam atyantaṃ bahulaṃ nirupadravam araṇyagamanaṃ kṣipraṃ rocatāṃ vo gunādhikam 4 taṃ bhāryā pratyuvācedaṃ dharmam evānurudhyatī vainaṃ gatvā mahātmānam arthayasva dhanaṃ bahu sa te dāsyati rājarṣir yajamāno 'rthine dhanam 5 tata ādāya viprarṣe pratigṛhya dhanaṃ bahu bhṛtyān sutān saṃvibhajya tato vraja yathepsitam eṣa vai paramo dharmadharmavidbhir udāhṛtaḥ 6 [atri] kathito me mahābhāge gautamena mahātmanā vainyo dharmārthasaṃyuktaḥ satyavratasamanvitaḥ 7 kiṃ tv asti tatra dveṣṭāro nivasanti hi me dvijāḥ yathā me gautamaḥ prāha tato na vyavasāmy aham 8 tatra sma vācaṃ kalyāṇīṃ dharmakāmārtha saṃhitām mayoktām anyathā brūyus tatas te vai nirarthakām 9 gamiṣyāmi mahāprājñe rocate me vacas tava gāś ca me dāsyate vainyaḥ prabhūtaṃ cārthasaṃcayam 10 [mārk] evam uktvā jagāmāśu vainya yajñaṃ mahātapaḥ gatvā ca yajñāyatanam atris tuṣṭāva taṃ nṛpam 11 rājan vainya tvam īśaś ca bhuvi tvaṃ prathamo nṛpaḥ stuvanti tvāṃ munigaṇās tvad anyo nāsti dharmavit 12 tam abravīd ṛṣis tatra vaca kruddho mahātapaḥ maivam atre punar brūyā na te prajñā samāhitā atra naḥ prathamaṃ sthātā mahendro vai prajāpatiḥ 13 athātrir api rājendra gautamaṃ pratyabhāṣata ayam eva vidhātā ca yathaivendraḥ prajāpatiḥ tvam eva muhyase mohān na prajñānaṃ tavāsti ha 14 [gautama] jānāmi nāhaṃ muhyāmi tvaṃ vivakṣur vimuhyase stoṣyase 'bhyudaya prepsus tasya darśanasaṃśrayāt 15 na vettha paramaṃ dharmaṃ na cāvaiṣi prayojanam bālas tvam asi mūḍhaś ca vṛddhaḥ kevāpi hetunā 16 [mārk] vivadantau tathā tau tu munīnāṃ darśane sthitau ye tasya yajñe saṃvṛttās te 'pṛcchanta kathaṃ tv imau 17 praveśaḥ kena datto 'yam anayor vainya saṃsadi uccaiḥ samabhibhāṣantau kena kāryeṇa viṣṭhitau 18 tataḥ paramadharmātmā kāśyapaḥ sarvadharmavit vivādināv anuprāptau tāv ubhau pratyavedayat 19 athābravīt sadasyāṃs tu gautamo munisattamān āvayor vyāhṛtaṃ praśnaṃ śṛṇuta dvijapuṃgavāḥ vainyo vidhātety āhātrir atra naḥ saṃśayo mahān 20 śrutvaiva tu mahātmāno munayo 'bhyadravan drutam sanatkumāraṃ dharmajñaṃ saṃśaya chedanāya vai 21 sa ca teṣāṃ vaco śrutvā yathātattvaṃ mahātapaḥ pratyuvācātha tān evaṃ dharmārthasahitaṃ vacaḥ 22 [sanatkumāra] brahmakṣatreṇa sahitaṃ kṣatraṃ ca brahmaṇā saha rājā vai prathamo dharmaḥ prajānāṃ patir eva ca sa eva śakraḥ śukraś ca sa dhātā sa bṛhaspatiḥ 23 prajāpatir virāṭ samrāṭ kṣatriyo bhūpatir nṛpaḥ ya ebhiḥ stūyate śabdaiḥ kas taṃ nārcitum arhati 24 purā yonir yudhājic ca abhiyā mudito bhavaḥ svarṇetā sahajid babhrur iti rājābhidhīyate 25 satyamanyur yudhājīvaḥ satyadharmapravartakaḥ adharmād ṛṣayo bhītā balaṃ kṣatre samādadhan 26 ādityo divi deveṣu tamonudati tejasā tathaiva nṛpatir bhūmāv adharmaṃ nudate bhṛśam 27 ato rājñaḥ pradhānatvaṃ śāstraprāmāṇya darśanāt uttaraḥ sidhyate pakṣo yena rājeti bhāṣitam 28 [mārk] tataḥ sa rājā saṃhṛṣṭaḥ siddhe pakṣe mahāmanaḥ tam atrim abravīt prītaḥ pūrvaṃ yenābhisaṃstutaḥ 29 yasmāt sarvamanuṣyeṣu jyāyāṃsaṃ mām ihābravīḥ sarvadevaiś ca viprarṣe saṃmitaṃ śreṣṭham eva ca tasmāt te 'haṃ pradāsyāmi vividhaṃ vasu bhūri ca 30 dāsī sahasraṃ śyāmānāṃ suvastrāṇām alaṃkṛtam daśakoṭyo hiraṇyasya rukmabhārāṃs tathā daśa etad dadāni te vipra sarvajñas tvaṃ hi me mataḥ 31 tad atrir nyāyataḥ sarvaṃ pratigṛhya mahāmanaḥ pratyājagāma tejasvī gṛhān eva mahātapaḥ 32 pradāya ca dhanaṃ prītaḥ putrebhyaḥ prayatātmavān tapo samabhisaṃdhāya vanam evānvapadyata |