|
1
evam uktā tu kaikeyī krodhena jvalitānanā dīrgham uṣṇaṃ viniḥśvasya mantharām idam abravīt 2 adya rāmam itaḥ kṣipraṃ vanaṃ prasthāpayāmy aham yauvarājyena bharataṃ kṣipram evābhiṣecaye 3 idaṃ tv idānīṃ saṃpaśya kenopāyena manthare bharataḥ prāpnuyād rājyaṃ na tu rāmaḥ kathaṃ cana 4 evam uktā tayā devyā mantharā pāpadarśinī rāmārtham upahiṃsantī kaikeyīm idam abravīt 5 hantedānīṃ pravakṣyāmi kaikeyi śrūyatāṃ ca me yathā te bharato rājyaṃ putraḥ prāpsyati kevalam 6 śrutvaivaṃ vacanaṃ tasyā mantharāyās tu kaikayī kiṃ cid utthāya śayanāt svāstīrṇād idam abravīt 7 kathaya tvaṃ mamopāyaṃ kenopāyena manthare bharataḥ prāpnuyād rājyaṃ na tu rāmaḥ kathaṃ cana 8 evam uktā tayā devyā mantharā pāpadarśinī rāmārtham upahiṃsantī kubjā vacanam abravīt 9 tava devāsure yuddhe saha rājarṣibhiḥ patiḥ agacchat tvām upādāya devarājasya sāhyakṛt 10 diśam āsthāya kaikeyi dakṣiṇāṃ daṇḍakān prati vaijayantam iti khyātaṃ puraṃ yatra timidhvajaḥ 11 sa śambara iti khyātaḥ śatamāyo mahāsuraḥ dadau śakrasya saṃgrāmaṃ devasaṃghair anirjitaḥ 12 tasmin mahati saṃgrāme rājā daśarathas tadā apavāhya tvayā devi saṃgrāmān naṣṭacetanaḥ 13 tatrāpi vikṣataḥ śastraiḥ patis te rakṣitas tvayā tuṣṭena tena dattau te dvau varau śubhadarśane 14 sa tvayoktaḥ patir devi yadeccheyaṃ tadā varau gṛhṇīyām iti tat tena tathety uktaṃ mahātmanā anabhijñā hy ahaṃ devi tvayaiva kathitaṃ purā 15 tau varau yāca bhartāraṃ bharatasyābhiṣecanam pravrājanaṃ ca rāmasya tvaṃ varṣāṇi caturdaśa 16 krodhāgāraṃ praviśyādya kruddhevāśvapateḥ sute śeṣvānantarhitāyāṃ tvaṃ bhūmau malinavāsinī mā smainaṃ pratyudīkṣethā mā cainam abhibhāṣathāḥ 17 dayitā tvaṃ sadā bhartur atra me nāsti saṃśayaḥ tvatkṛte ca mahārājo viśed api hutāśanam 18 na tvāṃ krodhayituṃ śakto na kruddhāṃ pratyudīkṣitum tava priyārthaṃ rājā hi prāṇān api parityajet 19 na hy atikramituṃ śaktas tava vākyaṃ mahīpatiḥ mandasvabhāve budhyasva saubhāgyabalam ātmanaḥ 20 maṇimuktāsuvarṇāni ratnāni vividhāni ca dadyād daśaratho rājā mā sma teṣu manaḥ kṛthāḥ 21 yau tau devāsure yuddhe varau daśaratho 'dadāt tau smāraya mahābhāge so 'rtho mā tvām atikramet 22 yadā tu te varaṃ dadyāt svayam utthāpya rāghavaḥ vyavasthāpya mahārājaṃ tvam imaṃ vṛṇuyā varam 23 rāmaṃ pravrājayāraṇye nava varṣāṇi pañca ca bharataḥ kriyatāṃ rājā pṛthivyāṃ pārthivarṣabhaḥ 24 evaṃ pravrājitaś caiva rāmo 'rāmo bhaviṣyati bharataś ca hatāmitras tava rājā bhaviṣyati 25 yena kālena rāmaś ca vanāt pratyāgamiṣyati tena kālena putras te kṛtamūlo bhaviṣyati saṃgṛhītamanuṣyaś ca suhṛdbhiḥ sārdham ātmavān 26 prāptakālaṃ tu te manye rājānaṃ vītasādhvasā rāmābhiṣekasaṃkalpān nigṛhya vinivartaya 27 anartham artharūpeṇa grāhitā sā tatas tayā hṛṣṭā pratītā kaikeyī mantharām idam abravīt 28 kubje tvāṃ nābhijānāmi śreṣṭhāṃ śreṣṭhābhidhāyinīm pṛthivyām asi kubjānām uttamā buddhiniścaye 29 tvam eva tu mamārtheṣu nityayuktā hitaiṣiṇī nāhaṃ samavabudhyeyaṃ kubje rājñaś cikīrṣitam 30 santi duḥsaṃsthitāḥ kubjā vakrāḥ paramapāpikāḥ tvaṃ padmam iva vātena saṃnatā priyadarśanā 31 uras te 'bhiniviṣṭaṃ vai yāvat skandhāt samunnatam adhastāc codaraṃ śāntaṃ sunābham iva lajjitam 32 jaghanaṃ tava nirghuṣṭaṃ raśanādāmaśobhitam jaṅghe bhṛśam upanyaste pādau cāpy āyatāv ubhau 33 tvam āyatābhyāṃ sakthibhyāṃ manthare kṣaumavāsini agrato mama gacchantī rājahaṃsīva rājase 34 tavedaṃ sthagu yad dīrghaṃ rathaghoṇam ivāyatam matayaḥ kṣatravidyāś ca māyāś cātra vasanti te 35 atra te pratimokṣyāmi mālāṃ kubje hiraṇmayīm abhiṣikte ca bharate rāghave ca vanaṃ gate 36 jātyena ca suvarṇena suniṣṭaptena sundari labdhārthā ca pratītā ca lepayiṣyāmi te sthagu 37 mukhe ca tilakaṃ citraṃ jātarūpamayaṃ śubham kārayiṣyāmi te kubje śubhāny ābharaṇāni ca 38 paridhāya śubhe vastre devadeva cariṣyasi candram āhvayamānena mukhenāpratimānanā gamiṣyasi gatiṃ mukhyāṃ garvayantī dviṣajjanam 39 tavāpi kubjāḥ kubjāyāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ pādau paricariṣyanti yathaiva tvaṃ sadā mama 40 iti praśasyamānā sā kaikeyīm idam abravīt śayānāṃ śayane śubhre vedyām agniśikhām iva 41 gatodake setubandho na kalyāṇi vidhīyate uttiṣṭha kuru kalyāṇaṃ rājānam anudarśaya 42 tathā protsāhitā devī gatvā mantharayā saha krodhāgāraṃ viśālākṣī saubhāgyamadagarvitā 43 anekaśatasāhasraṃ muktāhāraṃ varāṅganā avamucya varārhāṇi śubhāny ābharaṇāni ca 44 tato hemopamā tatra kubjā vākyaṃ vaśaṃ gatā saṃviśya bhūmau kaikeyī mantharām idam abravīt 45 iha vā māṃ mṛtāṃ kubje nṛpāyāvedayiṣyasi vanaṃ tu rāghave prāpte bharataḥ prāpsyati kṣitim 46 athaitad uktvā vacanaṃ sudāruṇaṃ; nidhāya sarvābharaṇāni bhāminī asaṃvṛtām āstaraṇena medinīṃ; tadādhiśiśye patiteva kinnarī 47 udīrṇasaṃrambhatamovṛtānanā; tathāvamuktottamamālyabhūṣaṇā narendrapatnī vimanā babhūva sā; tamovṛtā dyaur iva magnatārakā |
1
एवम उक्ता तु कैकेयी करॊधेन जवलितानना थीर्घम उष्णं विनिःश्वस्य मन्दराम इथम अब्रवीत 2 अथ्य रामम इतः कषिप्रं वनं परस्दापयाम्य अहम यौवराज्येन भरतं कषिप्रम एवाभिषेचये 3 इथं तव इथानीं संपश्य केनॊपायेन मन्दरे भरतः पराप्नुयाथ राज्यं न तु रामः कदं चन 4 एवम उक्ता तया थेव्या मन्दरा पापथर्शिनी रामार्दम उपहिंसन्ती कैकेयीम इथम अब्रवीत 5 हन्तेथानीं परवक्ष्यामि कैकेयि शरूयतां च मे यदा ते भरतॊ राज्यं पुत्रः पराप्स्यति केवलम 6 शरुत्वैवं वचनं तस्या मन्दरायास तु कैकयी किं चिथ उत्दाय शयनात सवास्तीर्णाथ इथम अब्रवीत 7 कदय तवं ममॊपायं केनॊपायेन मन्दरे भरतः पराप्नुयाथ राज्यं न तु रामः कदं चन 8 एवम उक्ता तया थेव्या मन्दरा पापथर्शिनी रामार्दम उपहिंसन्ती कुब्जा वचनम अब्रवीत 9 तव थेवासुरे युथ्धे सह राजर्षिभिः पतिः अगच्छत तवाम उपाथाय थेवराजस्य साह्यकृत 10 थिशम आस्दाय कैकेयि थक्षिणां थण्डकान परति वैजयन्तम इति खयातं पुरं यत्र तिमिध्वजः 11 स शम्बर इति खयातः शतमायॊ महासुरः थथौ शक्रस्य संग्रामं थेवसंघैर अनिर्जितः 12 तस्मिन महति संग्रामे राजा थशरदस तथा अपवाह्य तवया थेवि संग्रामान नष्टचेतनः 13 तत्रापि विक्षतः शस्त्रैः पतिस ते रक्षितस तवया तुष्टेन तेन थत्तौ ते थवौ वरौ शुभथर्शने 14 स तवयॊक्तः पतिर थेवि यथेच्छेयं तथा वरौ गृह्णीयाम इति तत तेन तदेत्य उक्तं महात्मना अनभिज्ञा हय अहं थेवि तवयैव कदितं पुरा 15 तौ वरौ याच भर्तारं भरतस्याभिषेचनम परव्राजनं च रामस्य तवं वर्षाणि चतुर्थश 16 करॊधागारं परविश्याथ्य करुथ्धेवाश्वपतेः सुते शेष्वानन्तर्हितायां तवं भूमौ मलिनवासिनी मा समैनं परत्युथीक्षेदा मा चैनम अभिभाषदाः 17 थयिता तवं सथा भर्तुर अत्र मे नास्ति संशयः तवत्कृते च महाराजॊ विशेथ अपि हुताशनम 18 न तवां करॊधयितुं शक्तॊ न करुथ्धां परत्युथीक्षितुम तव परियार्दं राजा हि पराणान अपि परित्यजेत 19 न हय अतिक्रमितुं शक्तस तव वाक्यं महीपतिः मन्थस्वभावे बुध्यस्व सौभाग्यबलम आत्मनः 20 मणिमुक्तासुवर्णानि रत्नानि विविधानि च थथ्याथ थशरदॊ राजा मा सम तेषु मनः कृदाः 21 यौ तौ थेवासुरे युथ्धे वरौ थशरदॊ ऽथथात तौ समारय महाभागे सॊ ऽरदॊ मा तवाम अतिक्रमेत 22 यथा तु ते वरं थथ्यात सवयम उत्दाप्य राघवः वयवस्दाप्य महाराजं तवम इमं वृणुया वरम 23 रामं परव्राजयारण्ये नव वर्षाणि पञ्च च भरतः करियतां राजा पृदिव्यां पार्दिवर्षभः 24 एवं परव्राजितश चैव रामॊ ऽरामॊ भविष्यति भरतश च हतामित्रस तव राजा भविष्यति 25 येन कालेन रामश च वनात परत्यागमिष्यति तेन कालेन पुत्रस ते कृतमूलॊ भविष्यति संगृहीतमनुष्यश च सुहृथ्भिः सार्धम आत्मवान 26 पराप्तकालं तु ते मन्ये राजानं वीतसाध्वसा रामाभिषेकसंकल्पान निगृह्य विनिवर्तय 27 अनर्दम अर्दरूपेण गराहिता सा ततस तया हृष्टा परतीता कैकेयी मन्दराम इथम अब्रवीत 28 कुब्जे तवां नाभिजानामि शरेष्ठां शरेष्ठाभिधायिनीम पृदिव्याम असि कुब्जानाम उत्तमा बुथ्धिनिश्चये 29 तवम एव तु ममार्देषु नित्ययुक्ता हितैषिणी नाहं समवबुध्येयं कुब्जे राज्ञश चिकीर्षितम 30 सन्ति थुःसंस्दिताः कुब्जा वक्राः परमपापिकाः तवं पथ्मम इव वातेन संनता परियथर्शना 31 उरस ते ऽभिनिविष्टं वै यावत सकन्धात समुन्नतम अधस्ताच चॊथरं शान्तं सुनाभम इव लज्जितम 32 जघनं तव निर्घुष्टं रशनाथामशॊभितम जङ्घे भृशम उपन्यस्ते पाथौ चाप्य आयताव उभौ 33 तवम आयताभ्यां सक्दिभ्यां मन्दरे कषौमवासिनि अग्रतॊ मम गच्छन्ती राजहंसीव राजसे 34 तवेथं सदगु यथ थीर्घं रदघॊणम इवायतम मतयः कषत्रविथ्याश च मायाश चात्र वसन्ति ते 35 अत्र ते परतिमॊक्ष्यामि मालां कुब्जे हिरण्मयीम अभिषिक्ते च भरते राघवे च वनं गते 36 जात्येन च सुवर्णेन सुनिष्टप्तेन सुन्थरि लब्धार्दा च परतीता च लेपयिष्यामि ते सदगु 37 मुखे च तिलकं चित्रं जातरूपमयं शुभम कारयिष्यामि ते कुब्जे शुभान्य आभरणानि च 38 परिधाय शुभे वस्त्रे थेवथेव चरिष्यसि चन्थ्रम आह्वयमानेन मुखेनाप्रतिमानना गमिष्यसि गतिं मुख्यां गर्वयन्ती थविषज्जनम 39 तवापि कुब्जाः कुब्जायाः सर्वाभरणभूषिताः पाथौ परिचरिष्यन्ति यदैव तवं सथा मम 40 इति परशस्यमाना सा कैकेयीम इथम अब्रवीत शयानां शयने शुभ्रे वेथ्याम अग्निशिखाम इव 41 गतॊथके सेतुबन्धॊ न कल्याणि विधीयते उत्तिष्ठ कुरु कल्याणं राजानम अनुथर्शय 42 तदा परॊत्साहिता थेवी गत्वा मन्दरया सह करॊधागारं विशालाक्षी सौभाग्यमथगर्विता 43 अनेकशतसाहस्रं मुक्ताहारं वराङ्गना अवमुच्य वरार्हाणि शुभान्य आभरणानि च 44 ततॊ हेमॊपमा तत्र कुब्जा वाक्यं वशं गता संविश्य भूमौ कैकेयी मन्दराम इथम अब्रवीत 45 इह वा मां मृतां कुब्जे नृपायावेथयिष्यसि वनं तु राघवे पराप्ते भरतः पराप्स्यति कषितिम 46 अदैतथ उक्त्वा वचनं सुथारुणं; निधाय सर्वाभरणानि भामिनी असंवृताम आस्तरणेन मेथिनीं; तथाधिशिश्ये पतितेव किन्नरी 47 उथीर्णसंरम्भतमॊवृतानना; तदावमुक्तॊत्तममाल्यभूषणा नरेन्थ्रपत्नी विमना बभूव सा; तमॊवृता थयौर इव मग्नतारका |