Sacred Texts  Hinduism  Index  Book 3 Index  Previous  Next 

Book 3
Chapter 31

 1 tataḥ śūrpaṇakhā dīnā rāvaṇaṃ lokarāvaṇam
  amātyamadhye saṃkruddhā paruṣaṃ vākyam abravīt
 2 pramattaḥ kāmabhogeṣu svairavṛtto niraṅkuśaḥ
  samutpannaṃ bhayaṃ ghoraṃ boddhavyaṃ nāvabudhyase
 3 saktaṃ grāmyeṣu bhogeṣu kāmavṛttaṃ mahīpatim
  lubdhaṃ na bahu manyante śmaśānāgnim iva prajāḥ
 4 svayaṃ kāryāṇi yaḥ kāle nānutiṣṭhati pārthivaḥ
  sa tu vai saha rājyena taiś ca kāryair vinaśyati
 5 ayuktacāraṃ durdarśam asvādhīnaṃ narādhipam
  varjayanti narā dūrān nadīpaṅkam iva dvipāḥ
 6 ye na rakṣanti viṣayam asvādhīnā narādhipaḥ
  te na vṛddhyā prakāśante girayaḥ sāgare yathā
 7 ātmavadbhir vigṛhya tvaṃ devagandharvadānavaiḥ
  ayuktacāraś capalaḥ kathaṃ rājā bhaviṣyasi
 8 yeṣāṃ cāraś ca kośaś ca nayaś ca jayatāṃ vara
  asvādhīnā narendrāṇāṃ prākṛtais te janaiḥ samāḥ
 9 yasmāt paśyanti dūrasthān sarvān arthān narādhipāḥ
  cāreṇa tasmād ucyante rājāno dīrghacakṣuṣaḥ
 10 ayuktacāraṃ manye tvāṃ prākṛtaiḥ sacivair vṛtam
   svajanaṃ ca janasthānaṃ hataṃ yo nāvabudhyase
11 caturdaśa sahasrāṇi rakṣasāṃ bhīmakarmaṇām
   hatāny ekena rāmeṇa kharaś ca sahadūṣaṇaḥ
12 ṛṣīṇām abhayaṃ dattaṃ kṛtakṣemāś ca daṇḍakāḥ
   dharṣitaṃ ca janasthānaṃ rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
13 tvaṃ tu lubdhaḥ pramattaś ca parādhīnaś ca rāvaṇa
   viṣaye sve samutpannaṃ bhayaṃ yo nāvabudhyase
14 tīkṣṇam alpapradātāraṃ pramattaṃ garvitaṃ śaṭham
   vyasane sarvabhūtāni nābhidhāvanti pārthivam
15 atimāninam agrāhyam ātmasaṃbhāvitaṃ naram
   krodhanaṃ vyasane hanti svajano 'pi narādhipam
16 nānutiṣṭhati kāryāṇi bhayeṣu na bibheti ca
   kṣipraṃ rājyāc cyuto dīnas tṛṇais tulyo bhaviṣyati
17 śuṣkakāṣṭhair bhavet kāryaṃ loṣṭair api ca pāṃsubhiḥ
   na tu sthānāt paribhraṣṭaiḥ kāryaṃ syād vasudhādhipaiḥ
18 upabhuktaṃ yathā vāsaḥ srajo vā mṛditā yathā
   evaṃ rājyāt paribhraṣṭaḥ samartho 'pi nirarthakaḥ
19 apramattaś ca yo rājā sarvajño vijitendriyaḥ
   kṛtajño dharmaśīlaś ca sa rājā tiṣṭhate ciram
20 nayanābhyāṃ prasupto 'pi jāgarti nayacakṣuṣā
   vyaktakrodhaprasādaś ca sa rājā pūjyate janaiḥ
21 tvaṃ tu rāvaṇadurbuddhir guṇair etair vivarjitaḥ
   yasya te 'viditaś cārai rakṣasāṃ sumahān vadhaḥ
22 parāvamantā viṣayeṣu saṃgato; nadeśa kālapravibhāga tattvavit
   ayuktabuddhir guṇadoṣaniścaye; vipannarājyo na cirād vipatsyate
23 iti svadoṣān parikīrtitāṃs tayā; samīkṣya buddhyā kṣaṇadācareśvaraḥ
   dhanena darpeṇa balena cānvito; vicintayām āsa ciraṃ sa rāvaṇaḥ
 1 ततः शूर्पणखा थीना रावणं लॊकरावणम
  अमात्यमध्ये संक्रुथ्धा परुषं वाक्यम अब्रवीत
 2 परमत्तः कामभॊगेषु सवैरवृत्तॊ निरङ्कुशः
  समुत्पन्नं भयं घॊरं बॊथ्धव्यं नावबुध्यसे
 3 सक्तं गराम्येषु भॊगेषु कामवृत्तं महीपतिम
  लुब्धं न बहु मन्यन्ते शमशानाग्निम इव परजाः
 4 सवयं कार्याणि यः काले नानुतिष्ठति पार्दिवः
  स तु वै सह राज्येन तैश च कार्यैर विनश्यति
 5 अयुक्तचारं थुर्थर्शम अस्वाधीनं नराधिपम
  वर्जयन्ति नरा थूरान नथीपङ्कम इव थविपाः
 6 ये न रक्षन्ति विषयम अस्वाधीना नराधिपः
  ते न वृथ्ध्या परकाशन्ते गिरयः सागरे यदा
 7 आत्मवथ्भिर विगृह्य तवं थेवगन्धर्वथानवैः
  अयुक्तचारश चपलः कदं राजा भविष्यसि
 8 येषां चारश च कॊशश च नयश च जयतां वर
  अस्वाधीना नरेन्थ्राणां पराकृतैस ते जनैः समाः
 9 यस्मात पश्यन्ति थूरस्दान सर्वान अर्दान नराधिपाः
  चारेण तस्माथ उच्यन्ते राजानॊ थीर्घचक्षुषः
 10 अयुक्तचारं मन्ये तवां पराकृतैः सचिवैर वृतम
   सवजनं च जनस्दानं हतं यॊ नावबुध्यसे
11 चतुर्थश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम
   हतान्य एकेन रामेण खरश च सहथूषणः
12 ऋषीणाम अभयं थत्तं कृतक्षेमाश च थण्डकाः
   धर्षितं च जनस्दानं रामेणाक्लिष्टकर्मणा
13 तवं तु लुब्धः परमत्तश च पराधीनश च रावण
   विषये सवे समुत्पन्नं भयं यॊ नावबुध्यसे
14 तीक्ष्णम अल्पप्रथातारं परमत्तं गर्वितं शठम
   वयसने सर्वभूतानि नाभिधावन्ति पार्दिवम
15 अतिमानिनम अग्राह्यम आत्मसंभावितं नरम
   करॊधनं वयसने हन्ति सवजनॊ ऽपि नराधिपम
16 नानुतिष्ठति कार्याणि भयेषु न बिभेति च
   कषिप्रं राज्याच चयुतॊ थीनस तृणैस तुल्यॊ भविष्यति
17 शुष्ककाष्ठैर भवेत कार्यं लॊष्टैर अपि च पांसुभिः
   न तु सदानात परिभ्रष्टैः कार्यं सयाथ वसुधाधिपैः
18 उपभुक्तं यदा वासः सरजॊ वा मृथिता यदा
   एवं राज्यात परिभ्रष्टः समर्दॊ ऽपि निरर्दकः
19 अप्रमत्तश च यॊ राजा सर्वज्ञॊ विजितेन्थ्रियः
   कृतज्ञॊ धर्मशीलश च स राजा तिष्ठते चिरम
20 नयनाभ्यां परसुप्तॊ ऽपि जागर्ति नयचक्षुषा
   वयक्तक्रॊधप्रसाथश च स राजा पूज्यते जनैः
21 तवं तु रावणथुर्बुथ्धिर गुणैर एतैर विवर्जितः
   यस्य ते ऽविथितश चारै रक्षसां सुमहान वधः
22 परावमन्ता विषयेषु संगतॊ; नथेश कालप्रविभाग तत्त्ववित
   अयुक्तबुथ्धिर गुणथॊषनिश्चये; विपन्नराज्यॊ न चिराथ विपत्स्यते
23 इति सवथॊषान परिकीर्तितांस तया; समीक्ष्य बुथ्ध्या कषणथाचरेश्वरः
   धनेन थर्पेण बलेन चान्वितॊ; विचिन्तयाम आस चिरं स रावणः


Next: Chapter 32