|
1
tān uvāca hariśreṣṭho hanūmān vānararṣabhaḥ avyagramanaso yūyaṃ madhu sevata vānarāḥ 2 śrutvā hanumato vākyaṃ harīṇāṃ pravaro 'ṅgadaḥ pratyuvāca prasannātmā pibantu harayo madhu 3 avaśyaṃ kṛtakāryasya vākyaṃ hanumato mayā akāryam api kartavyaṃ kim aṅga punar īdṛśam 4 andagasya mukhāc chrutvā vacanaṃ vānararṣabhāḥ sādhu sādhv iti saṃhṛṣṭā vānarāḥ pratyapūjayan 5 pūjayitvāṅgadaṃ sarve vānarā vānararṣabham jagmur madhuvanaṃ yatra nadīvega iva drutam 6 te prahṛṣṭā madhuvanaṃ pālān ākramya vīryataḥ atisargāc ca paṭavo dṛṣṭvā śrutvā ca maithilīm 7 utpatya ca tataḥ sarve vanapālān samāgatāḥ tāḍayanti sma śataśaḥ saktān madhuvane tadā 8 madhūni droṇamātrāṇi bahubhiḥ parigṛhya te ghnanti sma sahitāḥ sarve bhakṣayanti tathāpare 9 ke cit pītvāpavidhyanti madhūni madhupiṅgalāḥ madhūcciṣṭena ke cic ca jaghnur anyonyam utkaṭāḥ 10 apare vṛkṣamūleṣu śākhāṃ gṛhya vyavasthitaḥ atyarthaṃ ca madaglānāḥ parṇāny āstīrya śerate 11 unmattabhūtāḥ plavagā madhumattāś ca hṛṣṭavat kṣipanty api tathānyonyaṃ skhalanty api tathāpare 12 ke cit kṣveḍān prakurvanti ke cit kūjanti hṛṣṭavat harayo madhunā mattāḥ ke cit suptā mahītale 13 ye 'py atra madhupālāḥ syuḥ preṣyā dadhimukhasya tu te 'pi tair vānarair bhīmaiḥ pratiṣiddhā diśo gatāḥ 14 jānubhiś ca prakṛṣṭāś ca devamārgaṃ ca darśitāḥ abruvan paramodvignā gatvā dadhimukhaṃ vacaḥ 15 hanūmatā dattavarair hataṃ madhuvanaṃ balāt vayaṃ ca jānubhiḥ kṛṣṭā devamārgaṃ ca darśitāḥ 16 tato dadhimukhaḥ kruddho vanapas tatra vānaraḥ hataṃ madhuvanaṃ śrutvā sāntvayām āsa tān harīn 17 etāgacchata gacchāmo vānarān atidarpitān balenāvārayiṣyāmo madhu bhakṣayato vayam 18 śrutvā dadhimukhasyedaṃ vacanaṃ vānararṣabhāḥ punar vīrā madhuvanaṃ tenaiva sahitā yayuḥ 19 madhye caiṣāṃ dadhimukhaḥ pragṛhya sumahātarum samabhyadhāvad vegenā te ca sarve plavaṃgamāḥ 20 te śilāḥ pādapāṃś cāpi pāṣāṇāṃś cāpi vānarāḥ gṛhītvābhyāgaman kruddhā yatra te kapikuñjarāḥ 21 te svāmivacanaṃ vīrā hṛdayeṣv avasajya tat tvarayā hy abhyadhāvanta sālatālaśilāyudhāḥ 22 vṛkṣasthāṃś ca talasthāṃś ca vānarān baladarpitān abhyakrāmanta te vīrāḥ pālās tatra sahasraśaḥ 23 atha dṛṣṭvā dadhimukhaṃ kruddhaṃ vānarapuṃgavāḥ abhyadhāvanta vegena hanūmatpramukhās tadā 24 taṃ savṛkṣaṃ mahābāhum āpatantaṃ mahābalam āryakaṃ prāharat tatra bāhubhyāṃ kupito 'ṅgadaḥ 25 madāndhaś a na vedainam āryako 'yaṃ mameti saḥ athainaṃ niṣpipeṣāśu vegavad vasudhātale 26 sa bhagnabāhur vimukho vihvalaḥ śoṇitokṣitaḥ mumoha sahasā vīro muhūrtaṃ kapikuñjaraḥ 27 sa kathaṃ cid vimuktas tair vānarair vānararṣabhaḥ uvācaikāntam āgamya bhṛtyāṃs tān samupāgatān 28 ete tiṣṭhantu gacchāmo bhartā no yatra vānaraḥ sugrīvo vipulagrīvaḥ saha rāmeṇa tiṣṭhati 29 sarvaṃ caivāṅgade doṣaṃ śrāvayiṣyāmi pārthiva amarṣī vacanaṃ śrutvā ghātayiṣyati vānarān 30 iṣṭaṃ madhuvanaṃ hy etat sugrīvasya mahātmanaḥ pitṛpaitāmahaṃ divyaṃ devair api durāsadam 31 sa vānarān imān sarvān madhulubdhān gatāyuṣaḥ ghātayiṣyati daṇḍena sugrīvaḥ sasuhṛjjanān 32 vadhyā hy ete durātmāno nṛpājñā paribhāvinaḥ amarṣaprabhavo roṣaḥ saphalo no bhaviṣyati 33 evam uktvā dadhimukho vanapālān mahābalaḥ jagāma sahasotpatya vanapālaiḥ samanvitaḥ 34 nimeṣāntaramātreṇa sa hi prāpto vanālayaḥ sahasrāṃśusuto dhīmān sugrīvo yatra vānaraḥ 35 rāmaṃ ca lakṣmaṇaṃ caiva dṛṣṭvā sugrīvam eva ca samapratiṣṭhāṃ jagatīm ākāśān nipapāta ha 36 sa nipatya mahāvīryaḥ sarvais taiḥ parivāritaḥ harir dadhimukhaḥ pālaiḥ pālānāṃ parameśvaraḥ 37 sa dīnavadano bhūtvā kṛtvā śirasi cāñjalim sugrīvasya śubhau mūrdhnā caraṇau pratyapīḍayat |
1
तान उवाच हरिश्रेष्ठॊ हनूमान वानरर्षभः अव्यग्रमनसॊ यूयं मधु सेवत वानराः 2 शरुत्वा हनुमतॊ वाक्यं हरीणां परवरॊ ऽङगथः परत्युवाच परसन्नात्मा पिबन्तु हरयॊ मधु 3 अवश्यं कृतकार्यस्य वाक्यं हनुमतॊ मया अकार्यम अपि कर्तव्यं किम अङ्ग पुनर ईथृशम 4 अन्थगस्य मुखाच छरुत्वा वचनं वानरर्षभाः साधु साध्व इति संहृष्टा वानराः परत्यपूजयन 5 पूजयित्वाङ्गथं सर्वे वानरा वानरर्षभम जग्मुर मधुवनं यत्र नथीवेग इव थरुतम 6 ते परहृष्टा मधुवनं पालान आक्रम्य वीर्यतः अतिसर्गाच च पटवॊ थृष्ट्वा शरुत्वा च मैदिलीम 7 उत्पत्य च ततः सर्वे वनपालान समागताः ताडयन्ति सम शतशः सक्तान मधुवने तथा 8 मधूनि थरॊणमात्राणि बहुभिः परिगृह्य ते घनन्ति सम सहिताः सर्वे भक्षयन्ति तदापरे 9 के चित पीत्वापविध्यन्ति मधूनि मधुपिङ्गलाः मधूच्चिष्टेन के चिच च जघ्नुर अन्यॊन्यम उत्कटाः 10 अपरे वृक्षमूलेषु शाखां गृह्य वयवस्दितः अत्यर्दं च मथग्लानाः पर्णान्य आस्तीर्य शेरते 11 उन्मत्तभूताः पलवगा मधुमत्ताश च हृष्टवत कषिपन्त्य अपि तदान्यॊन्यं सखलन्त्य अपि तदापरे 12 के चित कष्वेडान परकुर्वन्ति के चित कूजन्ति हृष्टवत हरयॊ मधुना मत्ताः के चित सुप्ता महीतले 13 ये ऽपय अत्र मधुपालाः सयुः परेष्या थधिमुखस्य तु ते ऽपि तैर वानरैर भीमैः परतिषिथ्धा थिशॊ गताः 14 जानुभिश च परकृष्टाश च थेवमार्गं च थर्शिताः अब्रुवन परमॊथ्विग्ना गत्वा थधिमुखं वचः 15 हनूमता थत्तवरैर हतं मधुवनं बलात वयं च जानुभिः कृष्टा थेवमार्गं च थर्शिताः 16 ततॊ थधिमुखः करुथ्धॊ वनपस तत्र वानरः हतं मधुवनं शरुत्वा सान्त्वयाम आस तान हरीन 17 एतागच्छत गच्छामॊ वानरान अतिथर्पितान बलेनावारयिष्यामॊ मधु भक्षयतॊ वयम 18 शरुत्वा थधिमुखस्येथं वचनं वानरर्षभाः पुनर वीरा मधुवनं तेनैव सहिता ययुः 19 मध्ये चैषां थधिमुखः परगृह्य सुमहातरुम समभ्यधावथ वेगेना ते च सर्वे पलवंगमाः 20 ते शिलाः पाथपांश चापि पाषाणांश चापि वानराः गृहीत्वाभ्यागमन करुथ्धा यत्र ते कपिकुञ्जराः 21 ते सवामिवचनं वीरा हृथयेष्व अवसज्य तत तवरया हय अभ्यधावन्त सालतालशिलायुधाः 22 वृक्षस्दांश च तलस्दांश च वानरान बलथर्पितान अभ्यक्रामन्त ते वीराः पालास तत्र सहस्रशः 23 अद थृष्ट्वा थधिमुखं करुथ्धं वानरपुंगवाः अभ्यधावन्त वेगेन हनूमत्प्रमुखास तथा 24 तं सवृक्षं महाबाहुम आपतन्तं महाबलम आर्यकं पराहरत तत्र बाहुभ्यां कुपितॊ ऽङगथः 25 मथान्धश अ न वेथैनम आर्यकॊ ऽयं ममेति सः अदैनं निष्पिपेषाशु वेगवथ वसुधातले 26 स भग्नबाहुर विमुखॊ विह्वलः शॊणितॊक्षितः मुमॊह सहसा वीरॊ मुहूर्तं कपिकुञ्जरः 27 स कदं चिथ विमुक्तस तैर वानरैर वानरर्षभः उवाचैकान्तम आगम्य भृत्यांस तान समुपागतान 28 एते तिष्ठन्तु गच्छामॊ भर्ता नॊ यत्र वानरः सुग्रीवॊ विपुलग्रीवः सह रामेण तिष्ठति 29 सर्वं चैवाङ्गथे थॊषं शरावयिष्यामि पार्दिव अमर्षी वचनं शरुत्वा घातयिष्यति वानरान 30 इष्टं मधुवनं हय एतत सुग्रीवस्य महात्मनः पितृपैतामहं थिव्यं थेवैर अपि थुरासथम 31 स वानरान इमान सर्वान मधुलुब्धान गतायुषः घातयिष्यति थण्डेन सुग्रीवः ससुहृज्जनान 32 वध्या हय एते थुरात्मानॊ नृपाज्ञा परिभाविनः अमर्षप्रभवॊ रॊषः सफलॊ नॊ भविष्यति 33 एवम उक्त्वा थधिमुखॊ वनपालान महाबलः जगाम सहसॊत्पत्य वनपालैः समन्वितः 34 निमेषान्तरमात्रेण स हि पराप्तॊ वनालयः सहस्रांशुसुतॊ धीमान सुग्रीवॊ यत्र वानरः 35 रामं च लक्ष्मणं चैव थृष्ट्वा सुग्रीवम एव च समप्रतिष्ठां जगतीम आकाशान निपपात ह 36 स निपत्य महावीर्यः सर्वैस तैः परिवारितः हरिर थधिमुखः पालैः पालानां परमेश्वरः 37 स थीनवथनॊ भूत्वा कृत्वा शिरसि चाञ्जलिम सुग्रीवस्य शुभौ मूर्ध्ना चरणौ परत्यपीडयत |