|
1
sumālī varalabdhāṃs tu jñātvā tān vai niśācarān udatiṣṭhad bhayaṃ tyaktvā sānugaḥ sa rasātalāt 2 mārīcaś ca prahastaś ca virūpākṣo mahodaraḥ udatiṣṭhan susaṃrabdhāḥ sacivās tasya rakṣasaḥ 3 sumālī caiva taiḥ sarvair vṛto rākṣasapuṃgavaiḥ abhigamya daśagrīvaṃ pariṣvajyedam abravīt 4 diṣṭyā te putrasaṃprāptaś cintito 'yamṃ manorathaḥ yas tvaṃ tribhuvaṇaśreṣṭhāl labdhavān varam īdṛśam 5 yatkṛte ca vayaṃ laṅkāṃ tyaktvā yātā rasātalam tad gataṃ no mahābāho mahad viṣṇukṛtaṃ bhayam 6 asakṛt tena bhagnā hi parityajya svam ālayam vidrutāḥ sahitāḥ sarve praviṣṭāḥ sma rasātalam 7 asmadīyā ca laṅkeyaṃ nagarī rākṣasoṣitā niveśitā tava bhrātrā dhanādhyakṣeṇa dhīmatā 8 yadi nāmātra śakyaṃ syāt sāmnā dānena vānagha tarasā vā mahābāho pratyānetuṃ kṛtaṃ bhavet 9 tvaṃ ca laṅkeśvaras tāta bhaviṣyasi na saṃśayaḥ sarveṣāṃ naḥ prabhuś caiva bhaviṣyasi mahābala 10 athābravīd daśagrīvo mātāmaham upasthitam vitteśo gurur asmākaṃ nārhasy evaṃ prabhāṣitum 11 uktavantaṃ tathā vākyaṃ daśagrīvaṃ niśācaraḥ prahastaḥ praśritaṃ vākyam idam āha sakāraṇam 12 daśagrīva mahābāho nārhas tvaṃ vaktum īdṛśam saubhrātraṃ nāsti śūrāṇāṃ śṛṇu cedaṃ vaco mama 13 aditiś ca ditiś caiva bhaginyau sahite kila bhārye paramarūpiṇyau kaśyapasya prajāpateḥ 14 aditir janayām āsa devāṃs tribhuvaṇeśvarān ditis tv ajanayad daityān kaśyapasyātmasaṃbhavān 15 daityānāṃ kila dharmajña pureyaṃ savanārṇavā saparvatā mahī vīra te 'bhavan prabhaviṣṇavaḥ 16 nihatya tāṃs tu samare viṣṇunā prabhaviṣṇunā devānāṃ vaśam ānītaṃ trailokyam idam avyayam 17 naitad eko bhavān eva kariṣyati viparyayam surair ācaritaṃ pūrvaṃ kuruṣvaitad vaco mama 18 evam ukto daśagrīvaḥ prahastena durātmanā cintayitvā muhūrtaṃ vai bāḍham ity eva so 'bravīt 19 sa tu tenaiva harṣeṇa tasminn ahani vīryavān vanaṃ gato daśagrīvaḥ saha taiḥ kṣaṇadācaraiḥ 20 trikūṭasthaḥ sa tu tadā daśagrīvo niśācaraḥ preṣayām āsa dautyena prahastaṃ vākyakovidam 21 prahasta śīghraṃ gatvā tvaṃ brūhi nairṛtapuṃgavam vacanān mama vitteśaṃ sāmapūrvam idaṃ vacaḥ 22 iyaṃ laṅkā purī rājan rākṣasānāṃ mahātmanām tvayā niveśitā saumya naitad yuktaṃ tavānagha 23 tad bhavān yadi sāmnaitāṃ dadyād atulavikrama kṛtvā bhaven mama prītir dharmaś caivānupālitaḥ 24 ity uktaḥ sa tadā gatvā prahasto vākyakovidaḥ daśagrīvavacaḥ sarvaṃ vitteśāya nyavedayat 25 prahastād api saṃśrutya devo vaiśvāraṇo vacaḥ pratyuvāca prahastaṃ taṃ vākyaṃ vākyaviśāradaḥ 26 brūhi gaccha daśagrīvaṃ purī rājyaṃ ca yan mama tavāpy etan mahābāho bhuṅkṣvaitad dhatakaṇṭakam 27 sarvaṃ kartāsmi bhadraṃ te rākṣaseśa vaco 'cirāt kiṃ tu tāvat pratīkṣasva pitur yāvan nivedaya 28 evam uktvā dhanādhyakṣo jagāma pitur antikam abhivādya guruṃ prāha rāvaṇasya yadīpsitam 29 eṣa tāta daśagrīvo dūtaṃ preṣitavān mama dīyatāṃ nagarī laṅkā pūrvaṃ rakṣogaṇoṣitā mayātra yad anuṣṭheyaṃ tan mamācakṣva suvrataḥ 30 brahmarṣis tv evam ukto 'sau viśravā munipuṃgavaḥ uvāca dhanadaṃ vākyaṃ śṛṇu putro vaco mama 31 daśagrīvo mahābāhur uktavān mama saṃnidhau mayā nirbhartsitaś cāsīd bahudhoktaḥ sudurmatiḥ 32 sa krodhena mayā coktau dhvaṃsasveti punaḥ punaḥ śreyo'bhiyuktaṃ dharmyaṃ ca śṛṇu putra vaco mama 33 varapradānasaṃmūḍho mānyāmānyaṃ sudurmatiḥ na vetti mama śāpāc ca prakṛtiṃ dāruṇaṃ gataḥ 34 tasmād gaccha mahābāho kailāsaṃ dharaṇīdharam niveśaya nivāsārthaṃ tvaja laṅkāṃ sahānugaḥ 35 tatra mandākinī ramyā nadīnāṃ pravarā nadī kāñcanaiḥ sūryasaṃkāśaiḥ paṅkajaiḥ saṃvṛtodakā 36 na hi kṣamaṃ tvayā tena vairaṃ dhanadarakṣasā jānīṣe hi yathānena labdhaḥ paramako varaḥ 37 evam ukto gṛhītvā tu tad vacaḥ pitṛgauravāt sadāra pauraḥ sāmātyaḥ savāhanadhano gataḥ 38 prahastas tu daśagrīvaṃ gatvā sarvaṃ nyavedayat śūnyā sā nagarī laṅkā triṃśadyojanam āyatā praviśya tāṃ sahāsmābhiḥ svadharmaṃ tatra pālaya 39 evam uktaḥ prahastena rāvaṇo rākṣasas tadā viveśa nagarīṃ laṅkāṃ sabhrātā sabalānugaḥ 40 sa cābhiṣiktaḥ kṣaṇadācarais tadā; niveśayām āsa purīṃ daśānanaḥ nikāmapūrṇā ca babhūva sā purī; niśācarair nīlabalāhakopamaiḥ 41 dhaneśvaras tv atha pitṛvākyagauravān; nyaveśayac chaśivimale girau purīm svalaṃkṛtair bhavanavarair vibhūṣitāṃ; puraṃdarasyeva tadāmarāvatīm |
1
सुमाली वरलब्धांस तु जञात्वा तान वै निशाचरान उथतिष्ठथ भयं तयक्त्वा सानुगः स रसातलात 2 मारीचश च परहस्तश च विरूपाक्षॊ महॊथरः उथतिष्ठन सुसंरब्धाः सचिवास तस्य रक्षसः 3 सुमाली चैव तैः सर्वैर वृतॊ राक्षसपुंगवैः अभिगम्य थशग्रीवं परिष्वज्येथम अब्रवीत 4 थिष्ट्या ते पुत्रसंप्राप्तश चिन्तितॊ ऽयमं मनॊरदः यस तवं तरिभुवणश्रेष्ठाल लब्धवान वरम ईथृशम 5 यत्कृते च वयं लङ्कां तयक्त्वा याता रसातलम तथ गतं नॊ महाबाहॊ महथ विष्णुकृतं भयम 6 असकृत तेन भग्ना हि परित्यज्य सवम आलयम विथ्रुताः सहिताः सर्वे परविष्टाः सम रसातलम 7 अस्मथीया च लङ्केयं नगरी राक्षसॊषिता निवेशिता तव भरात्रा धनाध्यक्षेण धीमता 8 यथि नामात्र शक्यं सयात साम्ना थानेन वानघ तरसा वा महाबाहॊ परत्यानेतुं कृतं भवेत 9 तवं च लङ्केश्वरस तात भविष्यसि न संशयः सर्वेषां नः परभुश चैव भविष्यसि महाबल 10 अदाब्रवीथ थशग्रीवॊ मातामहम उपस्दितम वित्तेशॊ गुरुर अस्माकं नार्हस्य एवं परभाषितुम 11 उक्तवन्तं तदा वाक्यं थशग्रीवं निशाचरः परहस्तः परश्रितं वाक्यम इथम आह सकारणम 12 थशग्रीव महाबाहॊ नार्हस तवं वक्तुम ईथृशम सौभ्रात्रं नास्ति शूराणां शृणु चेथं वचॊ मम 13 अथितिश च थितिश चैव भगिन्यौ सहिते किल भार्ये परमरूपिण्यौ कश्यपस्य परजापतेः 14 अथितिर जनयाम आस थेवांस तरिभुवणेश्वरान थितिस तव अजनयथ थैत्यान कश्यपस्यात्मसंभवान 15 थैत्यानां किल धर्मज्ञ पुरेयं सवनार्णवा सपर्वता मही वीर ते ऽभवन परभविष्णवः 16 निहत्य तांस तु समरे विष्णुना परभविष्णुना थेवानां वशम आनीतं तरैलॊक्यम इथम अव्ययम 17 नैतथ एकॊ भवान एव करिष्यति विपर्ययम सुरैर आचरितं पूर्वं कुरुष्वैतथ वचॊ मम 18 एवम उक्तॊ थशग्रीवः परहस्तेन थुरात्मना चिन्तयित्वा मुहूर्तं वै बाढम इत्य एव सॊ ऽबरवीत 19 स तु तेनैव हर्षेण तस्मिन्न अहनि वीर्यवान वनं गतॊ थशग्रीवः सह तैः कषणथाचरैः 20 तरिकूटस्दः स तु तथा थशग्रीवॊ निशाचरः परेषयाम आस थौत्येन परहस्तं वाक्यकॊविथम 21 परहस्त शीघ्रं गत्वा तवं बरूहि नैरृतपुंगवम वचनान मम वित्तेशं सामपूर्वम इथं वचः 22 इयं लङ्का पुरी राजन राक्षसानां महात्मनाम तवया निवेशिता सौम्य नैतथ युक्तं तवानघ 23 तथ भवान यथि साम्नैतां थथ्याथ अतुलविक्रम कृत्वा भवेन मम परीतिर धर्मश चैवानुपालितः 24 इत्य उक्तः स तथा गत्वा परहस्तॊ वाक्यकॊविथः थशग्रीववचः सर्वं वित्तेशाय नयवेथयत 25 परहस्ताथ अपि संश्रुत्य थेवॊ वैश्वारणॊ वचः परत्युवाच परहस्तं तं वाक्यं वाक्यविशारथः 26 बरूहि गच्छ थशग्रीवं पुरी राज्यं च यन मम तवाप्य एतन महाबाहॊ भुङ्क्ष्वैतथ धतकण्टकम 27 सर्वं कर्तास्मि भथ्रं ते राक्षसेश वचॊ ऽचिरात किं तु तावत परतीक्षस्व पितुर यावन निवेथय 28 एवम उक्त्वा धनाध्यक्षॊ जगाम पितुर अन्तिकम अभिवाथ्य गुरुं पराह रावणस्य यथीप्सितम 29 एष तात थशग्रीवॊ थूतं परेषितवान मम थीयतां नगरी लङ्का पूर्वं रक्षॊगणॊषिता मयात्र यथ अनुष्ठेयं तन ममाचक्ष्व सुव्रतः 30 बरह्मर्षिस तव एवम उक्तॊ ऽसौ विश्रवा मुनिपुंगवः उवाच धनथं वाक्यं शृणु पुत्रॊ वचॊ मम 31 थशग्रीवॊ महाबाहुर उक्तवान मम संनिधौ मया निर्भर्त्सितश चासीथ बहुधॊक्तः सुथुर्मतिः 32 स करॊधेन मया चॊक्तौ धवंसस्वेति पुनः पुनः शरेयॊऽभियुक्तं धर्म्यं च शृणु पुत्र वचॊ मम 33 वरप्रथानसंमूढॊ मान्यामान्यं सुथुर्मतिः न वेत्ति मम शापाच च परकृतिं थारुणं गतः 34 तस्माथ गच्छ महाबाहॊ कैलासं धरणीधरम निवेशय निवासार्दं तवज लङ्कां सहानुगः 35 तत्र मन्थाकिनी रम्या नथीनां परवरा नथी काञ्चनैः सूर्यसंकाशैः पङ्कजैः संवृतॊथका 36 न हि कषमं तवया तेन वैरं धनथरक्षसा जानीषे हि यदानेन लब्धः परमकॊ वरः 37 एवम उक्तॊ गृहीत्वा तु तथ वचः पितृगौरवात सथार पौरः सामात्यः सवाहनधनॊ गतः 38 परहस्तस तु थशग्रीवं गत्वा सर्वं नयवेथयत शून्या सा नगरी लङ्का तरिंशथ्यॊजनम आयता परविश्य तां सहास्माभिः सवधर्मं तत्र पालय 39 एवम उक्तः परहस्तेन रावणॊ राक्षसस तथा विवेश नगरीं लङ्कां सभ्राता सबलानुगः 40 स चाभिषिक्तः कषणथाचरैस तथा; निवेशयाम आस पुरीं थशाननः निकामपूर्णा च बभूव सा पुरी; निशाचरैर नीलबलाहकॊपमैः 41 धनेश्वरस तव अद पितृवाक्यगौरवान; नयवेशयच छशिविमले गिरौ पुरीम सवलंकृतैर भवनवरैर विभूषितां; पुरंथरस्येव तथामरावतीम |