|
1
किमर्दं राजशार्थूल स राजा जनमेजयः सर्पसत्रेण सर्पाणां गतॊ ऽनतं तथ वथस्व मे 2 आस्तीकश च थविजश्रेष्ठः किमर्दं जपतां वरः मॊक्षयाम आस भुजगान थीप्तात तस्माथ धुताशनात 3 कस्य पुत्रः स राजासीत सर्पसत्रं य आहरत स च थविजातिप्रवरः कस्य पुत्रॊ वथस्व मे 4 [स] महथ आख्यानम आस्तीकं यत्रैतत परॊच्यते थविज सर्वम एतथ अशेषेण शृणु मे वथतां वर 5 [ष] शरॊतुम इच्छाम्य अशेषेण कदाम एतां मनॊरमाम आस्तीकस्य पुराणस्य बराह्मणस्य यशस्विनः 6 [स] इतिहासम इमं वृथ्धाः पुराणं परिचक्षते कृष्णथ्वैपायन परॊक्तं नैमिषारण्यवासिनः 7 पूर्वं परचॊथितः सूतः पिता मे लॊमहर्षणः शिष्यॊ वयासस्य मेधावी बराह्मणैर इथम उक्तवान 8 तस्माथ अहम उपश्रुत्य परवक्ष्यामि यदातदम इथम आस्तीकम आख्यानं तुभ्यं शौनक पृच्छते 9 आस्तीकस्य पिता हय आसीत परजापतिसमः परभुः बरह्म चारी यताहारस तपस्य उग्रे रतः सथा 10 जरत्कारुर इति खयात ऊर्ध्वरेता महान ऋषिः यायावराणां धर्मज्ञः परवरः संशितव्रतः 11 अटमानः कथा चित स सवान थथर्श पितामहान लम्बमानान महागर्ते पाथैर ऊर्ध्वैर अधॊमुखान 12 तान अब्रवीत स थृष्ट्वैव जरत्कारुः पितामहान के भवन्तॊ ऽवलम्बन्ते गर्ते ऽसमिन वा अधॊमुखाः 13 वीरणस्तम्बके लग्नाः सर्वतः परिभक्षिते मूषकेन निगूढेन गर्ते ऽसमिन नित्यवासिना 14 [पितरह] यायावरा नाम वयम ऋषयः संशितव्रताः संतानप्रक्षयाथ बरह्मन्न अधॊ गच्छाम मेथिनीम 15 अस्माकं संततिस तव एकॊ जरत्कारुर इति शरुतः मन्थभाग्यॊ ऽलपभाग्यानां तप एव समास्दितः 16 न सपुत्राञ जनयितुं थारान मूढश चिकीर्षति तेन लम्बामहे गर्ते संतानप्रक्षयाथ इह 17 अनादास तेन नादेन यदा थुष्कृतिनस तदा कस तवं बन्धुर इवास्माकम अनुशॊचसि सत्तम 18 जञातुम इच्छामहे बरह्मन कॊ भवान इह धिष्ठितः किमर्दं चैव नः शॊच्यान अनुकम्पितुम अर्हसि 19 [ज] मम पूर्वे भवन्तॊ वै पितरः सपितामहाः बरूत किं करवाण्य अथ्य जरत्कारुर अहं सवयम 20 [प] यतस्व यत्नवांस तात संतानाय कुलस्य नः आत्मनॊ ऽरदे ऽसमथर्दे च धर्म इत्य एव चाभिभॊ 21 न हि धर्मफलैस तात न तपॊभिः सुसंचितैः तां गतिं पराप्नुवन्तीह पुत्रिणॊ यां वरजन्ति ह 22 तथ थारग्रहणे यत्नं संतत्यां च मनः कुरु पुत्रकास्मन नियॊगात तवम एतन नः परमं हितम 23 [ज] न थारान वै करिष्यामि सथा मे भावितं मनः भवतां तु हितार्दाय करिष्ये थारसंग्रहम 24 समयेन च कर्ताहम अनेन विधिपूर्वकम तदा यथ्य उपलप्स्यामि करिष्ये नान्यदा तव अहम 25 सनाम्नी या भवित्री मे थित्सिता चैव बन्धुभिः भैक्षवत ताम अहं कन्याम उपयंस्ये विधानतः 26 थरिथ्राय हि मे भार्यां कॊ थास्यति विशेषतः परतिग्रहीष्ये भिक्षां तु यथि कश चित परथास्यति 27 एवं थारक्रिया हेतॊः परयतिष्ये पितामहाः अनेन विधिना शश्वन न करिष्ये ऽहम अन्यदा 28 तत्र चॊत्पत्स्यते जन्तुर भवतां तारणाय वै शाश्वतं सदानम आसाथ्य मॊथन्तां पितरॊ मम 29 [स] ततॊ निवेशाय तथा स विप्रः संशितव्रतः महीं चचार थारार्दी न च थारान अविन्थत 30 स कथा चिथ वनं गत्वा विप्रः पितृवचः समरन चुक्रॊश कन्या भिक्षार्दी तिस्रॊ वाचः शनैर इव 31 तं वासुकिः परत्यगृह्णाथ उथ्यम्य भगिनीं तथा न स तां परतिजग्राह न सनाम्नीति चिन्तयन 32 सनाम्नीम उथ्यतां भार्यां गृह्णीयाम इति तस्य हि मनॊ निविष्टम अभवज जरत्कारॊर महात्मनः 33 तम उवाच महाप्राज्ञॊ जरत्कारुर महातपाः किंनाम्नी भगिनीयं ते बरूहि सत्यं भुजंगम 34 [वा] जरत्कारॊ जरत्कारुः सवसेयम अनुजा मम तवथर्दं रक्षिता पूर्वं परतीच्छेमां थविजॊत्तम 35 [स] मात्रा हि भुजगाः शप्ताः पूर्वं बरह्म विथां वर जनमेजयस्य वॊ यज्ञे धक्ष्यत्य अनिलसारदिः 36 तस्य शापस्य शान्त्य अर्दं परथथौ पन्नगॊत्तमः सवसारम ऋषये तस्मै सुव्रताय तपस्विने 37 स च तां परतिजग्राह विधिथृष्टेन कर्मणा आस्तीकॊ नाम पुत्रश च तस्यां जज्ञे महात्मनः 38 तपस्वी च महात्मा च वेथवेथाङ्गपारगः समः सर्वस्य लॊकस्य पितृमातृभयापहः 39 अद कालस्य महतः पाण्डवेयॊ नराधिपः आजहार महायज्ञं सर्पसत्रम इति शरुतिः 40 तस्मिन परवृत्ते सत्रे तु सर्पाणाम अन्तकाय वै मॊचयाम आस तं शापम आस्तीकः सुमहायशाः 41 नागांश च मातुलांश चैव तदा चान्यान स बान्धवान पितॄंश च तारयाम आस संतत्या तपसा तदा वरतैश च विविधैर बरह्म सवाध्यायैश चानृणॊ ऽभवत 42 थेवांश च तर्पयाम आस यज्ञैर विविधथक्षिणैः ऋषींश च बरह्मचर्येण संतत्या च पितामहान 43 अपहृत्य गुरुं भारं पितॄणां संशितव्रतः जरत्कारुर गतः सवर्गं सहितः सवैः पितामहैः 44 आस्तीकं च सुतं पराप्य धर्मं चानुत्तमं मुनिः जरत्कारुः सुमहता कालेन सवर्गम ईयिवान 45 एतथ आख्यानम आस्तीकं यदावत कीर्तितं मया परब्रूहि भृगुशार्थूल किं भूयः कद्यताम इति |
1
kimarthaṃ rājaśārdūla sa rājā janamejayaḥ sarpasatreṇa sarpāṇāṃ gato 'ntaṃ tad vadasva me 2 āstīkaś ca dvijaśreṣṭhaḥ kimarthaṃ japatāṃ varaḥ mokṣayām āsa bhujagān dīptāt tasmād dhutāśanāt 3 kasya putraḥ sa rājāsīt sarpasatraṃ ya āharat sa ca dvijātipravaraḥ kasya putro vadasva me 4 [s] mahad ākhyānam āstīkaṃ yatraitat procyate dvija sarvam etad aśeṣeṇa śṛṇu me vadatāṃ vara 5 [ṣ] śrotum icchāmy aśeṣeṇa kathām etāṃ manoramām āstīkasya purāṇasya brāhmaṇasya yaśasvinaḥ 6 [s] itihāsam imaṃ vṛddhāḥ purāṇaṃ paricakṣate kṛṣṇadvaipāyana proktaṃ naimiṣāraṇyavāsinaḥ 7 pūrvaṃ pracoditaḥ sūtaḥ pitā me lomaharṣaṇaḥ śiṣyo vyāsasya medhāvī brāhmaṇair idam uktavān 8 tasmād aham upaśrutya pravakṣyāmi yathātatham idam āstīkam ākhyānaṃ tubhyaṃ śaunaka pṛcchate 9 āstīkasya pitā hy āsīt prajāpatisamaḥ prabhuḥ brahma cārī yatāhāras tapasy ugre rataḥ sadā 10 jaratkārur iti khyāta ūrdhvaretā mahān ṛṣiḥ yāyāvarāṇāṃ dharmajñaḥ pravaraḥ saṃśitavrataḥ 11 aṭamānaḥ kadā cit sa svān dadarśa pitāmahān lambamānān mahāgarte pādair ūrdhvair adhomukhān 12 tān abravīt sa dṛṣṭvaiva jaratkāruḥ pitāmahān ke bhavanto 'valambante garte 'smin vā adhomukhāḥ 13 vīraṇastambake lagnāḥ sarvataḥ paribhakṣite mūṣakena nigūḍhena garte 'smin nityavāsinā 14 [pitarah] yāyāvarā nāma vayam ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ saṃtānaprakṣayād brahmann adho gacchāma medinīm 15 asmākaṃ saṃtatis tv eko jaratkārur iti śrutaḥ mandabhāgyo 'lpabhāgyānāṃ tapa eva samāsthitaḥ 16 na saputrāñ janayituṃ dārān mūḍhaś cikīrṣati tena lambāmahe garte saṃtānaprakṣayād iha 17 anāthās tena nāthena yathā duṣkṛtinas tathā kas tvaṃ bandhur ivāsmākam anuśocasi sattama 18 jñātum icchāmahe brahman ko bhavān iha dhiṣṭhitaḥ kimarthaṃ caiva naḥ śocyān anukampitum arhasi 19 [j] mama pūrve bhavanto vai pitaraḥ sapitāmahāḥ brūta kiṃ karavāṇy adya jaratkārur ahaṃ svayam 20 [p] yatasva yatnavāṃs tāta saṃtānāya kulasya naḥ ātmano 'rthe 'smadarthe ca dharma ity eva cābhibho 21 na hi dharmaphalais tāta na tapobhiḥ susaṃcitaiḥ tāṃ gatiṃ prāpnuvantīha putriṇo yāṃ vrajanti ha 22 tad dāragrahaṇe yatnaṃ saṃtatyāṃ ca manaḥ kuru putrakāsman niyogāt tvam etan naḥ paramaṃ hitam 23 [j] na dārān vai kariṣyāmi sadā me bhāvitaṃ manaḥ bhavatāṃ tu hitārthāya kariṣye dārasaṃgraham 24 samayena ca kartāham anena vidhipūrvakam tathā yady upalapsyāmi kariṣye nānyathā tv aham 25 sanāmnī yā bhavitrī me ditsitā caiva bandhubhiḥ bhaikṣavat tām ahaṃ kanyām upayaṃsye vidhānataḥ 26 daridrāya hi me bhāryāṃ ko dāsyati viśeṣataḥ pratigrahīṣye bhikṣāṃ tu yadi kaś cit pradāsyati 27 evaṃ dārakriyā hetoḥ prayatiṣye pitāmahāḥ anena vidhinā śaśvan na kariṣye 'ham anyathā 28 tatra cotpatsyate jantur bhavatāṃ tāraṇāya vai śāśvataṃ sthānam āsādya modantāṃ pitaro mama 29 [s] tato niveśāya tadā sa vipraḥ saṃśitavrataḥ mahīṃ cacāra dārārthī na ca dārān avindata 30 sa kadā cid vanaṃ gatvā vipraḥ pitṛvacaḥ smaran cukrośa kanyā bhikṣārthī tisro vācaḥ śanair iva 31 taṃ vāsukiḥ pratyagṛhṇād udyamya bhaginīṃ tadā na sa tāṃ pratijagrāha na sanāmnīti cintayan 32 sanāmnīm udyatāṃ bhāryāṃ gṛhṇīyām iti tasya hi mano niviṣṭam abhavaj jaratkāror mahātmanaḥ 33 tam uvāca mahāprājño jaratkārur mahātapāḥ kiṃnāmnī bhaginīyaṃ te brūhi satyaṃ bhujaṃgama 34 [vā] jaratkāro jaratkāruḥ svaseyam anujā mama tvadarthaṃ rakṣitā pūrvaṃ pratīcchemāṃ dvijottama 35 [s] mātrā hi bhujagāḥ śaptāḥ pūrvaṃ brahma vidāṃ vara janamejayasya vo yajñe dhakṣyaty anilasārathiḥ 36 tasya śāpasya śānty arthaṃ pradadau pannagottamaḥ svasāram ṛṣaye tasmai suvratāya tapasvine 37 sa ca tāṃ pratijagrāha vidhidṛṣṭena karmaṇā āstīko nāma putraś ca tasyāṃ jajñe mahātmanaḥ 38 tapasvī ca mahātmā ca vedavedāṅgapāragaḥ samaḥ sarvasya lokasya pitṛmātṛbhayāpahaḥ 39 atha kālasya mahataḥ pāṇḍaveyo narādhipaḥ ājahāra mahāyajñaṃ sarpasatram iti śrutiḥ 40 tasmin pravṛtte satre tu sarpāṇām antakāya vai mocayām āsa taṃ śāpam āstīkaḥ sumahāyaśāḥ 41 nāgāṃś ca mātulāṃś caiva tathā cānyān sa bāndhavān pitṝṃś ca tārayām āsa saṃtatyā tapasā tathā vrataiś ca vividhair brahma svādhyāyaiś cānṛṇo 'bhavat 42 devāṃś ca tarpayām āsa yajñair vividhadakṣiṇaiḥ ṛṣīṃś ca brahmacaryeṇa saṃtatyā ca pitāmahān 43 apahṛtya guruṃ bhāraṃ pitṝṇāṃ saṃśitavrataḥ jaratkārur gataḥ svargaṃ sahitaḥ svaiḥ pitāmahaiḥ 44 āstīkaṃ ca sutaṃ prāpya dharmaṃ cānuttamaṃ muniḥ jaratkāruḥ sumahatā kālena svargam īyivān 45 etad ākhyānam āstīkaṃ yathāvat kīrtitaṃ mayā prabrūhi bhṛguśārdūla kiṃ bhūyaḥ kathyatām iti |