|
1
[व] राजॊपरिचरॊ नाम धर्मनित्यॊ महीपतिः बभूव मृगयां गन्तुं स कथा चिथ धृतव्रतः 2 स चेथिविषयं रम्यं वसुः पौरवनन्थनः इन्थ्रॊपथेशाज जग्राह गरहणीयं महीपतिः 3 तम आश्रमे नयस्तशस्त्रं निवसन्तं तपॊ रतिम थेवः साक्षात सवयं वज्री समुपायान महीपतिम 4 इन्थ्रत्वम अर्हॊ राजायं तपसेत्य अनुचिन्त्य वै तं सान्त्वेन नृपं साक्षात तपसः संन्यवर्तयत 5 [ईन्थ्र] न संकीर्येत धर्मॊ ऽयं पृदिव्यां पृदिवीपते तं पाहि धर्मॊ हि धृतः कृत्स्नं धारयते जगत 6 लॊक्यं धर्मं पालय तवं नित्ययुक्तः समाहितः धर्मयुक्तस ततॊ लॊकान पुण्यान आप्स्यसि शाश्वतान 7 थिविष्ठस्य भुविष्ठस तवं सखा भूत्वा मम परियः ऊधः पृदिव्या यॊ थेशस तम आवस नराधिप 8 पशव्यश चैव पुण्यश च सुस्दिरॊ धनधान्यवान सवारक्ष्यश चैव सौम्यश च भॊग्यैर भूमिगुणैर वृतः 9 अत्य अन्यान एष थेशॊ हि धनरत्नाथिभिर युतः वसु पूर्णा च वसुधा वस चेथिषु चेथिप 10 धर्मशीला जनपथाः सुसंतॊषाश च साधवः न च मिद्या परलापॊ ऽतर सवैरेष्व अपि कुतॊ ऽनयदा 11 न च पित्रा विभज्यन्ते नरा गुरुहिते रताः युञ्जते धुरि नॊ गाश च कृशाः संधुक्षयन्ति च 12 सर्वे वर्णाः सवधर्मस्दाः सथा चेथिषु मानथ न ते ऽसत्य अविथितं किं चित तरिषु लॊकेषु यथ भवेत 13 थेवॊपभॊग्यं थिव्यं च आकाशे सफाटिकं महत आकाशगं तवां मथ्थत्तं विमानम उपपत्स्यते 14 तवम एकः सर्वमर्त्येषु विमानवरम आस्दितः चरिष्यस्य उपरिस्दॊ वै थेवॊ विग्रहवान इव 15 थथामि ते वैजयन्तीं मालाम अम्लान पङ्कजाम धारयिष्यति संग्रामे या तवां शस्त्रैर अविक्षतम 16 लक्षणं चैतथ एवेह भविता ते नराधिप इन्थ्र मालेति विख्यातं धन्यम अप्रतिमं महत 17 [व] यष्टिं च वैणवीं तस्मै थथौ वृत्रनिषूथनः इष्टप्रथानम उथ्थिश्य शिष्टानां परिपालिनीम 18 तस्याः शक्रस्य पूजार्दं भूमौ भूमिपतिस तथा परवेशं कारयाम आस गते संवत्सरे तथा 19 ततः परभृति चाथ्यापि यष्ट्याः कषितिप सत्तमैः परवेशः करियते राजन यदा तेन परवर्तितः 20 अपरे थयुस तदा चास्याः करियते उच्छ्रयॊ नृपैः अलंकृतायाः पिटकैर गन्धैर माल्यैश च भूषणैः माल्यथाम परिक्षिप्ता विधिवत करियते ऽपि च 21 भगवान पूज्यते चात्र हास्यरूपेण शंकरः सवयम एव गृहीतेन वसॊः परीत्या महात्मनः 22 एतां पूजां महेन्थ्रस तु थृष्ट्वा थेवकृतां शुभाम वसुना राजमुख्येन परीतिमान अब्रवीथ विभुः 23 ये पूजयिष्यन्ति नरा राजानश च महं मम कारयिष्यन्ति च मुथा यदा चेथिपतिर नृपः 24 तेषां शरीर विजयश चैव सराष्ट्राणां भविष्यति तदा सफीतॊ जनपथॊ मुथितश च भविष्यति 25 एवं महात्मना तेन महेन्थ्रेण नराधिप वसुः परीत्या मघवता महाराजॊ ऽभिसत्कृतः 26 उत्सवं कारयिष्यन्ति सथा शक्रस्य ये नराः भूमिथानाथिभिर थानैर यदा पूता भवन्ति वै वरथानमहायज्ञैस तदा शक्रॊत्सवेन ते 27 संपूजितॊ मघवता वसुश चेथिपतिस तथा पालयाम आस धर्मेण चेथिस्दः पृदिवीम इमाम इन्थ्र परीत्या भूमिपतिश चकारेन्थ्र महं वसुः 28 पुत्राश चास्य महावीर्याः पञ्चासन्न अमितौजसः नाना राज्येषु च सुतान स सम्राड अभ्यषेचयत 29 महारदॊ मगध राड विश्रुतॊ यॊ बृहथ्रदः परत्यग्रहः कुशाम्बश च यम आहुर मणिवाहनम मच छिल्लश च यथुश चैव राजन्यश चापराजितः 30 एते तस्य सुता राजन राजर्षेर भूरि तेजसः नयवेशयन नामभिः सवैस ते थेशांश च पुराणि च वासवाः पञ्च राजानः पृदग वंशाश च शाश्वताः 31 वसन्तम इन्थ्र परासाथे आकाशे सफाटिके च तम उपतस्दुर महात्मानं गन्धर्वाप्सरसॊ नृपम राजॊपरिचरेत्य एवं नाम तस्याद विश्रुतम 32 पुरॊपवाहिनीं तस्य नथीं शुक्तिमतीं गिरिः अरौत्सीच चेतना युक्तः कामात कॊलाहलः किल 33 गिरिं कॊलाहलं तं तु पथा वसुर अताडयत निश्चक्राम नथी तेन परहार विवरेण सा 34 तस्यां नथ्याम अजनयन मिदुनं पर्वतः सवयम तस्माथ विमॊक्षणात परीता नथी राज्ञे नयवेथयत 35 यः पुमान अभवत तत्र तं स राजर्षिसत्तमः वसुर वसु परथश चक्रे सेनापतिम अरिंथमम चकार पत्नीं कन्यां तु थयितां गिरिकां नृपः 36 वसॊः पत्नी तु गिरिका कामात काले नयवेथयत ऋतुकालम अनुप्राप्तं सनाता पुंसवने शुचिः 37 तथ अहः पितरश चैनम ऊचुर जहि मृगान इति तं राजसत्तमं परीतास तथा मतिमतां वरम 38 स पितॄणां नियॊगं तम अव्यतिक्रम्य पार्दिवः चचार मृगयां कामी गिरिकाम एव संस्मरन अतीव रूपसंपन्नां साक्षाच छरियम इवापराम 39 तस्य रेतः परचस्कन्थ चरतॊ रुचिरे वने सकन्न मात्रं च तथ रेतॊ वृक्षपत्रेण भूमिपः 40 परतिजग्राह मिद्या मे न सकंथेथ रेत इत्य उत ऋतुश च तस्या पत्न्या मे न मॊघः सयाथ इति परभुः 41 संचिन्त्यैवं तथा राजा विचार्य च पुनः पुनः अमॊघत्वं च विज्ञाय रेतसॊ राजसत्तमः 42 शुक्रप्रस्दापने कालं महिष्याः परसमीक्ष्य सः अभिमन्त्र्याद तच छुक्रम आरात तिष्ठन्तम आशुगम सूक्ष्मधर्मार्दतत्त्वज्ञॊ जञात्वा शयेनं ततॊ ऽबरवीत 43 मत्प्रियार्दम इथं सौम्य शुक्रं मम गृहं नय गिरिकायाः परयच्छाशु तस्या हय आर्तवम अथ्य वै 44 गृहीत्वा तत तथा शयेनस तूर्णम उत्पत्य वेगवान जवं परमम आस्दाय परथुथ्राव विहंगमः 45 तम अपश्यथ अदायान्तं शयेनं शयेनस तदापरः अभ्यथ्रवच च तं सथ्यॊ थृष्ट्वैवामिष शङ्कया 46 तुण्डयुथ्धम अदाकाशे ताव उभौ संप्रचक्रतुः युध्यतॊर अपतथ रेतस तच चापि यमुनाम्भसि 47 तत्राथ्रिकेति विख्याता बरह्मशापाथ वराप्सराः मीनभावम अनुप्राप्ता बभूव यमुना चरी 48 शयेनपाथपरिभ्रष्टं तथ वीर्यम अद वासवम जग्राह तरसॊपेत्य साथ्रिका मत्स्यरूपिणी 49 कथा चिथ अद मत्सीं तां बबन्धुर मत्स्यजीविनः मासे च थशमे पराप्ते तथा भरतसत्तम उज्जह्नुर उथरात तस्याः सत्रीपुमांसं च मानुषम 50 आश्चर्यभूतं मत्वा तथ राज्ञस ते परत्यवेथयन काये मत्स्या इमौ राजन संभूतौ मानुषाव इति 51 तयॊः पुमांसं जग्राह राजॊपरिचरस तथा स मत्स्यॊ नाम राजासीथ धार्मिकः सत्यसंगरः 52 साप्सरा मुक्तशापा च कषणेन समपथ्यत पुरॊक्ता या भगवता तिर्यग्यॊनिगता शुभे मानुषौ जनयित्वा तवं शापमॊक्षम अवाप्स्यसि 53 ततः सा जनयित्वा तौ विशस्ता मत्स्यघातिना संत्यज्य मत्स्यरूपं सा थिव्यं रूपम अवाप्य च सिथ्धर्षिचारणपदं जगामाद वराप्सराः 54 या कन्या थुहिता तस्या मत्स्या मत्स्यसगन्धिनी राज्ञा थत्ताद थाशाय इयं तव भवत्व इति रूपसत्त्वसमायुक्ता सर्वैः समुथिता गुणैः 55 सा तु सत्यवती नाम मत्स्यघात्य अभिसंश्रयात आसीन मत्स्यसगन्धैव कं चित कालं शुचिस्मिता 56 शुश्रूषार्दं पितुर नावं तां तु वाहयतीं जले तीर्दयात्रां परिक्रामन्न अपश्यथ वै पराशरः 57 अतीव रूपसंपन्नां सिथ्धानाम अपि काङ्क्षिताम थृष्ट्वैव च स तान धीमांश चकमे चारुथर्शनाम विथ्वांस तां वासवीं कन्यां कार्यवान मुनिपुंगवः 58 साब्रवीत पश्य भगवन पारावारे ऋषीन सदितान आवयॊर थृश्यतॊर एभिः कदं नु सयां समागमः 59 एवं तयॊक्तॊ भगवान नीहारम असृजत परभुः येन थेशः स सर्वस तु तमॊ भूत इवाभवत 60 थृष्ट्वा सृष्टं तु नीहारं ततस तं परमर्षिणा विस्मिता चाब्रवीत कन्या वरीडिता च मनस्विनी 61 विथ्धि मां भगवन कन्यां सथा पितृवशानुगाम तवत संयॊगाच च थुष्येत कन्या भावॊ ममानघ 62 कन्यात्वे थूषिते चापि कदं शक्ष्ये थविजॊत्तम गन्तुं गृहं गृहे चाहं धीमन न सदातुम उत्सहे एतत संचिन्त्य भगवन विधत्स्व यथ अनन्तरम 63 एवम उक्तवतीं तां तु परीतिमान ऋषिसत्तमः उवाच मत्प्रियं कृत्वा कन्यैव तवं भविष्यसि 64 वृणीष्व च वरं भीरु यं तवम इच्छसि भामिनि वृदा हिन परसाथॊ मे भूतपूर्वः शुचिस्मिते 65 एवम उक्ता वरं वव्रे गात्रसौगन्ध्यम उत्तमम स चास्यै भगवान पराथान मनसः काङ्क्षितं परभुः 66 ततॊ लब्धवरा परीता सत्रीभावगुणभूषिता जगाम सह संसर्गम ऋषिणाथ्भुत कर्मणा 67 तेन गन्धवतीत्य एव नामास्याः परदितं भुवि ततॊ यॊजनगन्धेति तस्या नाम परिश्रुतम 68 पराशरॊ ऽपि भगवाञ जगाम सवं निवेशनम इति सत्यवती हृष्टा लब्ध्वा वरम अनुत्तमम 69 पराशरेण संयुक्ता सथ्यॊ गर्भं सुषाव सा जज्ञे च यमुना थवीपे पाराशर्यः सवीर्यवान 70 स मातरम उपस्दाय तपस्य एव मनॊ थधे समृतॊ ऽहं थर्शयिष्यामि कृत्येष्व इति च सॊ ऽबरवीत 71 एवं थवैपायनॊ जज्ञे सत्यवत्यां पराशरात थवीपे नयस्तः स यथ बालस तस्माथ थवैपायनॊ ऽभवत 72 पाथापसारिणं धर्मं विथ्वान स तु युगे युगे आयुः शक्तिं च मर्त्यानां युगानुगम अवेक्ष्य च 73 बरह्मणॊ बराह्मणानां च तदानुग्रह काम्यया विव्यास वेथान यस्माच च तस्माथ वयास इति समृतः 74 वेथान अध्यापयाम आस महाभारत पञ्चमान सुमन्तुं जैमिनिं पैलं शुकं चैव सवम आत्मजम 75 परभुर वरिष्ठॊ वरथॊ वैशम्पायनम एव च संहितास तैः पृदक्त्वेन भारतस्य परकाशिताः 76 तदा भीष्मः शांतनवॊ गङ्गायाम अमितथ्युतिः वसु वीर्यात समभवन महावीर्यॊ महायशाः 77 शूले परॊतः पुराणर्षिर अचॊरश चॊरशङ्कया अणी माण्डव्य इति वै विख्यातः सुमहायशाः 78 स धर्मम आहूय पुरा महर्षिर इथम उक्तवान इषीकया मया बाल्याथ एका विथ्धा शकुन्तिका 79 तत किल्बिषं समरे धर्मनान्यत पापम अहं समरे तन मे सहस्रसमितं कस्मान नेहाजयत तपः 80 गरीयान बराह्मणवधः सर्वभूतवधाथ यतः तस्मात तवं किल्बिषाथ अस्माच छूथ्र यॊनौ जनिष्यसि 81 तेन शापेन धर्मॊ ऽपि शूथ्रयॊनाव अजायत विथ्वान विथुर रूपेण धार्मी तनुर अकिल्बिषी 82 संजयॊ मुनिकल्पस तु जज्ञे सूतॊ गवल्गणात सूर्याच च कुन्ति कन्यायां जज्ञे कर्णॊ महारदः सहजं कवचं विभ्रत कुण्डलॊथ्थ्यॊतिताननः 83 अनुग्रहार्दं लॊकानां विष्णुर लॊकनमस्कृतः वसुथेवात तु थेवक्यां पराथुर्भूतॊ महायशाः 84 अनाथि निधनॊ थेवः स कर्ता जगतः परभुः अव्यक्तम अक्षरं बरह्म परधानं निर्गुणात्मकम 85 आत्मानम अव्ययं चैव परकृतिं परभवं परम पुरुषं विश्वकर्माणं सत्त्वयॊगं धरुवाक्षरम 86 अनन्तम अचलं थेवं हंसं नारायणं परभुम धातारम अजरं नित्यं तम आहुः परम अव्ययम 87 पुरुषः स विभुः कर्ता सर्वभूतपितामहः धर्मसंवर्धनार्दाय परजज्ञे ऽनधकवृष्णिषु 88 अस्त्रज्ञौ तु महावीर्यौ सर्वशस्त्रविशारथौ सात्यकिः कृतवर्मा च नारायणम अनुव्रतौ सत्यकाथ धृथिकाच चैव जज्ञाते ऽसत्रविशारथौ 89 भरथ्वाजस्य च सकन्नं थरॊण्यां शुक्रम अवर्धत महर्षेर उग्रतपसस तस्माथ थरॊणॊ वयजायत 90 गौतमान मिदुनं जज्ञे शरस्तम्बाच छरथ्वतः अश्वत्दाम्नश च जननी कृपश चैव महाबलः अश्वत्दामा ततॊ जज्ञे थरॊणाथ अस्त्रभृतां वरः 91 तदैव धृष्टथ्युम्नॊ ऽपि साक्षाथ अग्निसमथ्युतिः वैताने कर्मणि तते पावकात समजायत वीरॊ थरॊण विनाशाय धनुषा सह वीर्यवान 92 तदैव वेथ्यां कृष्णापि जज्ञे तेजस्विनी शुभा विभ्राजमाना वपुषा बिभ्रती रूपम उत्तमम 93 परह्राथ शिष्यॊ नग्नजित सुबलश चाभवत ततः तस्य परजा धर्महन्त्री जज्ञे थेव परकॊपनात 94 गान्धारराजपुत्रॊ ऽभूच छकुनिः सौबलस तदा थुर्यॊधनस्य माता च जज्ञाते ऽरदविथाव उभौ 95 कृष्णथ्वैपायनाज जज्ञे धृतराष्ट्रॊ जनेश्वरः कषेत्रे विचित्रवीर्यस्य पाण्डुश चैव महाबलः 96 पाण्डॊस तु जज्ञिरे पञ्च पुत्रा थेवसमाः पृदक थवयॊः सत्रियॊर गुणज्येष्ठस तेषाम आसीथ युधिष्ठिरः 97 धर्माथ युधिष्ठिरॊ जज्ञे मारुतात तु वृकॊथरः इन्थ्राथ धनंजयः शरीमान सर्वशस्त्रभृतां वरः 98 जज्ञाते रूपसंपन्नाव अश्विभ्यां तु यमाव उभौ नकुलः सहथेवश च गुरुशुश्रूषणे रतौ 99 तदा पुत्रशतं जज्ञे धृतराष्ट्रस्य धीमतः थुर्यॊधनप्रभृतयॊ युयुत्सुः करणस तदा 100 अभिमन्युः सुभथ्रायाम अर्जुनाथ अभ्यजायत सवस्तीयॊ वासुथेवस्य पौत्रः पाण्डॊर महात्मनः 101 पाण्डवेभ्यॊ ऽपि पञ्चभ्यः कृष्णायां पञ्च जज्ञिरे कुमारा रूपसंपन्नाः सर्वशस्त्रविशारथाः 102 परतिविन्ध्यॊ युधिष्ठिरात सुत सॊमॊ वृकॊथरात अर्जुनाच छरुत कीर्तिस तु शतानीकस तु नाकुलिः 103 तदैव सहथेवाच च शरुतसेनः परतापवान हिडिम्बायां च भीमेन वने जज्ञे घटॊत्कचः 104 शिखण्डी थरुपथाज जज्ञे कन्या पुत्रत्वम आगता यां यक्षः पुरुषं चक्रे सदूणः परियचिकीर्षया 105 कुरूणां विग्रहे तस्मिन समागच्छन बहून्य अद राज्ञां शतसहस्राणि यॊत्स्यमानानि संयुगे 106 तेषाम अपरिमेयानि नामधेयानि सर्वशः न शक्यं परिसंख्यातुं वर्षाणाम अयुतैर अपि एते तु कीर्तिता मुख्या यैर आख्यानम इथं ततम |
1
[v] rājoparicaro nāma dharmanityo mahīpatiḥ babhūva mṛgayāṃ gantuṃ sa kadā cid dhṛtavrataḥ 2 sa cediviṣayaṃ ramyaṃ vasuḥ pauravanandanaḥ indropadeśāj jagrāha grahaṇīyaṃ mahīpatiḥ 3 tam āśrame nyastaśastraṃ nivasantaṃ tapo ratim devaḥ sākṣāt svayaṃ vajrī samupāyān mahīpatim 4 indratvam arho rājāyaṃ tapasety anucintya vai taṃ sāntvena nṛpaṃ sākṣāt tapasaḥ saṃnyavartayat 5 [īndra] na saṃkīryeta dharmo 'yaṃ pṛthivyāṃ pṛthivīpate taṃ pāhi dharmo hi dhṛtaḥ kṛtsnaṃ dhārayate jagat 6 lokyaṃ dharmaṃ pālaya tvaṃ nityayuktaḥ samāhitaḥ dharmayuktas tato lokān puṇyān āpsyasi śāśvatān 7 diviṣṭhasya bhuviṣṭhas tvaṃ sakhā bhūtvā mama priyaḥ ūdhaḥ pṛthivyā yo deśas tam āvasa narādhipa 8 paśavyaś caiva puṇyaś ca susthiro dhanadhānyavān svārakṣyaś caiva saumyaś ca bhogyair bhūmiguṇair vṛtaḥ 9 aty anyān eṣa deśo hi dhanaratnādibhir yutaḥ vasu pūrṇā ca vasudhā vasa cediṣu cedipa 10 dharmaśīlā janapadāḥ susaṃtoṣāś ca sādhavaḥ na ca mithyā pralāpo 'tra svaireṣv api kuto 'nyathā 11 na ca pitrā vibhajyante narā guruhite ratāḥ yuñjate dhuri no gāś ca kṛśāḥ saṃdhukṣayanti ca 12 sarve varṇāḥ svadharmasthāḥ sadā cediṣu mānada na te 'sty aviditaṃ kiṃ cit triṣu lokeṣu yad bhavet 13 devopabhogyaṃ divyaṃ ca ākāśe sphāṭikaṃ mahat ākāśagaṃ tvāṃ maddattaṃ vimānam upapatsyate 14 tvam ekaḥ sarvamartyeṣu vimānavaram āsthitaḥ cariṣyasy uparistho vai devo vigrahavān iva 15 dadāmi te vaijayantīṃ mālām amlāna paṅkajām dhārayiṣyati saṃgrāme yā tvāṃ śastrair avikṣatam 16 lakṣaṇaṃ caitad eveha bhavitā te narādhipa indra māleti vikhyātaṃ dhanyam apratimaṃ mahat 17 [v] yaṣṭiṃ ca vaiṇavīṃ tasmai dadau vṛtraniṣūdanaḥ iṣṭapradānam uddiśya śiṣṭānāṃ paripālinīm 18 tasyāḥ śakrasya pūjārthaṃ bhūmau bhūmipatis tadā praveśaṃ kārayām āsa gate saṃvatsare tadā 19 tataḥ prabhṛti cādyāpi yaṣṭyāḥ kṣitipa sattamaiḥ praveśaḥ kriyate rājan yathā tena pravartitaḥ 20 apare dyus tathā cāsyāḥ kriyate ucchrayo nṛpaiḥ alaṃkṛtāyāḥ piṭakair gandhair mālyaiś ca bhūṣaṇaiḥ mālyadāma parikṣiptā vidhivat kriyate 'pi ca 21 bhagavān pūjyate cātra hāsyarūpeṇa śaṃkaraḥ svayam eva gṛhītena vasoḥ prītyā mahātmanaḥ 22 etāṃ pūjāṃ mahendras tu dṛṣṭvā devakṛtāṃ śubhām vasunā rājamukhyena prītimān abravīd vibhuḥ 23 ye pūjayiṣyanti narā rājānaś ca mahaṃ mama kārayiṣyanti ca mudā yathā cedipatir nṛpaḥ 24 teṣāṃ śrīr vijayaś caiva sarāṣṭrāṇāṃ bhaviṣyati tathā sphīto janapado muditaś ca bhaviṣyati 25 evaṃ mahātmanā tena mahendreṇa narādhipa vasuḥ prītyā maghavatā mahārājo 'bhisatkṛtaḥ 26 utsavaṃ kārayiṣyanti sadā śakrasya ye narāḥ bhūmidānādibhir dānair yathā pūtā bhavanti vai varadānamahāyajñais tathā śakrotsavena te 27 saṃpūjito maghavatā vasuś cedipatis tadā pālayām āsa dharmeṇa cedisthaḥ pṛthivīm imām indra prītyā bhūmipatiś cakārendra mahaṃ vasuḥ 28 putrāś cāsya mahāvīryāḥ pañcāsann amitaujasaḥ nānā rājyeṣu ca sutān sa samrāḍ abhyaṣecayat 29 mahāratho magadha rāḍ viśruto yo bṛhadrathaḥ pratyagrahaḥ kuśāmbaś ca yam āhur maṇivāhanam mac chillaś ca yaduś caiva rājanyaś cāparājitaḥ 30 ete tasya sutā rājan rājarṣer bhūri tejasaḥ nyaveśayan nāmabhiḥ svais te deśāṃś ca purāṇi ca vāsavāḥ pañca rājānaḥ pṛthag vaṃśāś ca śāśvatāḥ 31 vasantam indra prāsāde ākāśe sphāṭike ca tam upatasthur mahātmānaṃ gandharvāpsaraso nṛpam rājoparicarety evaṃ nāma tasyātha viśrutam 32 puropavāhinīṃ tasya nadīṃ śuktimatīṃ giriḥ arautsīc cetanā yuktaḥ kāmāt kolāhalaḥ kila 33 giriṃ kolāhalaṃ taṃ tu padā vasur atāḍayat niścakrāma nadī tena prahāra vivareṇa sā 34 tasyāṃ nadyām ajanayan mithunaṃ parvataḥ svayam tasmād vimokṣaṇāt prītā nadī rājñe nyavedayat 35 yaḥ pumān abhavat tatra taṃ sa rājarṣisattamaḥ vasur vasu pradaś cakre senāpatim ariṃdamam cakāra patnīṃ kanyāṃ tu dayitāṃ girikāṃ nṛpaḥ 36 vasoḥ patnī tu girikā kāmāt kāle nyavedayat ṛtukālam anuprāptaṃ snātā puṃsavane śuciḥ 37 tad ahaḥ pitaraś cainam ūcur jahi mṛgān iti taṃ rājasattamaṃ prītās tadā matimatāṃ varam 38 sa pitṝṇāṃ niyogaṃ tam avyatikramya pārthivaḥ cacāra mṛgayāṃ kāmī girikām eva saṃsmaran atīva rūpasaṃpannāṃ sākṣāc chriyam ivāparām 39 tasya retaḥ pracaskanda carato rucire vane skanna mātraṃ ca tad reto vṛkṣapatreṇa bhūmipaḥ 40 pratijagrāha mithyā me na skaṃded reta ity uta ṛtuś ca tasyā patnyā me na moghaḥ syād iti prabhuḥ 41 saṃcintyaivaṃ tadā rājā vicārya ca punaḥ punaḥ amoghatvaṃ ca vijñāya retaso rājasattamaḥ 42 śukraprasthāpane kālaṃ mahiṣyāḥ prasamīkṣya saḥ abhimantryātha tac chukram ārāt tiṣṭhantam āśugam sūkṣmadharmārthatattvajño jñātvā śyenaṃ tato 'bravīt 43 matpriyārtham idaṃ saumya śukraṃ mama gṛhaṃ naya girikāyāḥ prayacchāśu tasyā hy ārtavam adya vai 44 gṛhītvā tat tadā śyenas tūrṇam utpatya vegavān javaṃ paramam āsthāya pradudrāva vihaṃgamaḥ 45 tam apaśyad athāyāntaṃ śyenaṃ śyenas tathāparaḥ abhyadravac ca taṃ sadyo dṛṣṭvaivāmiṣa śaṅkayā 46 tuṇḍayuddham athākāśe tāv ubhau saṃpracakratuḥ yudhyator apatad retas tac cāpi yamunāmbhasi 47 tatrādriketi vikhyātā brahmaśāpād varāpsarāḥ mīnabhāvam anuprāptā babhūva yamunā carī 48 śyenapādaparibhraṣṭaṃ tad vīryam atha vāsavam jagrāha tarasopetya sādrikā matsyarūpiṇī 49 kadā cid atha matsīṃ tāṃ babandhur matsyajīvinaḥ māse ca daśame prāpte tadā bharatasattama ujjahnur udarāt tasyāḥ strīpumāṃsaṃ ca mānuṣam 50 āścaryabhūtaṃ matvā tad rājñas te pratyavedayan kāye matsyā imau rājan saṃbhūtau mānuṣāv iti 51 tayoḥ pumāṃsaṃ jagrāha rājoparicaras tadā sa matsyo nāma rājāsīd dhārmikaḥ satyasaṃgaraḥ 52 sāpsarā muktaśāpā ca kṣaṇena samapadyata puroktā yā bhagavatā tiryagyonigatā śubhe mānuṣau janayitvā tvaṃ śāpamokṣam avāpsyasi 53 tataḥ sā janayitvā tau viśastā matsyaghātinā saṃtyajya matsyarūpaṃ sā divyaṃ rūpam avāpya ca siddharṣicāraṇapathaṃ jagāmātha varāpsarāḥ 54 yā kanyā duhitā tasyā matsyā matsyasagandhinī rājñā dattātha dāśāya iyaṃ tava bhavatv iti rūpasattvasamāyuktā sarvaiḥ samuditā guṇaiḥ 55 sā tu satyavatī nāma matsyaghāty abhisaṃśrayāt āsīn matsyasagandhaiva kaṃ cit kālaṃ śucismitā 56 śuśrūṣārthaṃ pitur nāvaṃ tāṃ tu vāhayatīṃ jale tīrthayātrāṃ parikrāmann apaśyad vai parāśaraḥ 57 atīva rūpasaṃpannāṃ siddhānām api kāṅkṣitām dṛṣṭvaiva ca sa tān dhīmāṃś cakame cārudarśanām vidvāṃs tāṃ vāsavīṃ kanyāṃ kāryavān munipuṃgavaḥ 58 sābravīt paśya bhagavan pārāvāre ṛṣīn sthitān āvayor dṛśyator ebhiḥ kathaṃ nu syāṃ samāgamaḥ 59 evaṃ tayokto bhagavān nīhāram asṛjat prabhuḥ yena deśaḥ sa sarvas tu tamo bhūta ivābhavat 60 dṛṣṭvā sṛṣṭaṃ tu nīhāraṃ tatas taṃ paramarṣiṇā vismitā cābravīt kanyā vrīḍitā ca manasvinī 61 viddhi māṃ bhagavan kanyāṃ sadā pitṛvaśānugām tvat saṃyogāc ca duṣyeta kanyā bhāvo mamānagha 62 kanyātve dūṣite cāpi kathaṃ śakṣye dvijottama gantuṃ gṛhaṃ gṛhe cāhaṃ dhīman na sthātum utsahe etat saṃcintya bhagavan vidhatsva yad anantaram 63 evam uktavatīṃ tāṃ tu prītimān ṛṣisattamaḥ uvāca matpriyaṃ kṛtvā kanyaiva tvaṃ bhaviṣyasi 64 vṛṇīṣva ca varaṃ bhīru yaṃ tvam icchasi bhāmini vṛthā hina prasādo me bhūtapūrvaḥ śucismite 65 evam uktā varaṃ vavre gātrasaugandhyam uttamam sa cāsyai bhagavān prādān manasaḥ kāṅkṣitaṃ prabhuḥ 66 tato labdhavarā prītā strībhāvaguṇabhūṣitā jagāma saha saṃsargam ṛṣiṇādbhuta karmaṇā 67 tena gandhavatīty eva nāmāsyāḥ prathitaṃ bhuvi tato yojanagandheti tasyā nāma pariśrutam 68 parāśaro 'pi bhagavāñ jagāma svaṃ niveśanam iti satyavatī hṛṣṭā labdhvā varam anuttamam 69 parāśareṇa saṃyuktā sadyo garbhaṃ suṣāva sā jajñe ca yamunā dvīpe pārāśaryaḥ savīryavān 70 sa mātaram upasthāya tapasy eva mano dadhe smṛto 'haṃ darśayiṣyāmi kṛtyeṣv iti ca so 'bravīt 71 evaṃ dvaipāyano jajñe satyavatyāṃ parāśarāt dvīpe nyastaḥ sa yad bālas tasmād dvaipāyano 'bhavat 72 pādāpasāriṇaṃ dharmaṃ vidvān sa tu yuge yuge āyuḥ śaktiṃ ca martyānāṃ yugānugam avekṣya ca 73 brahmaṇo brāhmaṇānāṃ ca tathānugraha kāmyayā vivyāsa vedān yasmāc ca tasmād vyāsa iti smṛtaḥ 74 vedān adhyāpayām āsa mahābhārata pañcamān sumantuṃ jaiminiṃ pailaṃ śukaṃ caiva svam ātmajam 75 prabhur variṣṭho varado vaiśampāyanam eva ca saṃhitās taiḥ pṛthaktvena bhāratasya prakāśitāḥ 76 tathā bhīṣmaḥ śāṃtanavo gaṅgāyām amitadyutiḥ vasu vīryāt samabhavan mahāvīryo mahāyaśāḥ 77 śūle protaḥ purāṇarṣir acoraś coraśaṅkayā aṇī māṇḍavya iti vai vikhyātaḥ sumahāyaśāḥ 78 sa dharmam āhūya purā maharṣir idam uktavān iṣīkayā mayā bālyād ekā viddhā śakuntikā 79 tat kilbiṣaṃ smare dharmanānyat pāpam ahaṃ smare tan me sahasrasamitaṃ kasmān nehājayat tapaḥ 80 garīyān brāhmaṇavadhaḥ sarvabhūtavadhād yataḥ tasmāt tvaṃ kilbiṣād asmāc chūdra yonau janiṣyasi 81 tena śāpena dharmo 'pi śūdrayonāv ajāyata vidvān vidura rūpeṇa dhārmī tanur akilbiṣī 82 saṃjayo munikalpas tu jajñe sūto gavalgaṇāt sūryāc ca kunti kanyāyāṃ jajñe karṇo mahārathaḥ sahajaṃ kavacaṃ vibhrat kuṇḍaloddyotitānanaḥ 83 anugrahārthaṃ lokānāṃ viṣṇur lokanamaskṛtaḥ vasudevāt tu devakyāṃ prādurbhūto mahāyaśāḥ 84 anādi nidhano devaḥ sa kartā jagataḥ prabhuḥ avyaktam akṣaraṃ brahma pradhānaṃ nirguṇātmakam 85 ātmānam avyayaṃ caiva prakṛtiṃ prabhavaṃ param puruṣaṃ viśvakarmāṇaṃ sattvayogaṃ dhruvākṣaram 86 anantam acalaṃ devaṃ haṃsaṃ nārāyaṇaṃ prabhum dhātāram ajaraṃ nityaṃ tam āhuḥ param avyayam 87 puruṣaḥ sa vibhuḥ kartā sarvabhūtapitāmahaḥ dharmasaṃvardhanārthāya prajajñe 'ndhakavṛṣṇiṣu 88 astrajñau tu mahāvīryau sarvaśastraviśāradau sātyakiḥ kṛtavarmā ca nārāyaṇam anuvratau satyakād dhṛdikāc caiva jajñāte 'straviśāradau 89 bharadvājasya ca skannaṃ droṇyāṃ śukram avardhata maharṣer ugratapasas tasmād droṇo vyajāyata 90 gautamān mithunaṃ jajñe śarastambāc charadvataḥ aśvatthāmnaś ca jananī kṛpaś caiva mahābalaḥ aśvatthāmā tato jajñe droṇād astrabhṛtāṃ varaḥ 91 tathaiva dhṛṣṭadyumno 'pi sākṣād agnisamadyutiḥ vaitāne karmaṇi tate pāvakāt samajāyata vīro droṇa vināśāya dhanuṣā saha vīryavān 92 tathaiva vedyāṃ kṛṣṇāpi jajñe tejasvinī śubhā vibhrājamānā vapuṣā bibhratī rūpam uttamam 93 prahrāda śiṣyo nagnajit subalaś cābhavat tataḥ tasya prajā dharmahantrī jajñe deva prakopanāt 94 gāndhārarājaputro 'bhūc chakuniḥ saubalas tathā duryodhanasya mātā ca jajñāte 'rthavidāv ubhau 95 kṛṣṇadvaipāyanāj jajñe dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ kṣetre vicitravīryasya pāṇḍuś caiva mahābalaḥ 96 pāṇḍos tu jajñire pañca putrā devasamāḥ pṛthak dvayoḥ striyor guṇajyeṣṭhas teṣām āsīd yudhiṣṭhiraḥ 97 dharmād yudhiṣṭhiro jajñe mārutāt tu vṛkodaraḥ indrād dhanaṃjayaḥ śrīmān sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 98 jajñāte rūpasaṃpannāv aśvibhyāṃ tu yamāv ubhau nakulaḥ sahadevaś ca guruśuśrūṣaṇe ratau 99 tathā putraśataṃ jajñe dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ duryodhanaprabhṛtayo yuyutsuḥ karaṇas tathā 100 abhimanyuḥ subhadrāyām arjunād abhyajāyata svastīyo vāsudevasya pautraḥ pāṇḍor mahātmanaḥ 101 pāṇḍavebhyo 'pi pañcabhyaḥ kṛṣṇāyāṃ pañca jajñire kumārā rūpasaṃpannāḥ sarvaśastraviśāradāḥ 102 prativindhyo yudhiṣṭhirāt suta somo vṛkodarāt arjunāc chruta kīrtis tu śatānīkas tu nākuliḥ 103 tathaiva sahadevāc ca śrutasenaḥ pratāpavān hiḍimbāyāṃ ca bhīmena vane jajñe ghaṭotkacaḥ 104 śikhaṇḍī drupadāj jajñe kanyā putratvam āgatā yāṃ yakṣaḥ puruṣaṃ cakre sthūṇaḥ priyacikīrṣayā 105 kurūṇāṃ vigrahe tasmin samāgacchan bahūny atha rājñāṃ śatasahasrāṇi yotsyamānāni saṃyuge 106 teṣām aparimeyāni nāmadheyāni sarvaśaḥ na śakyaṃ parisaṃkhyātuṃ varṣāṇām ayutair api ete tu kīrtitā mukhyā yair ākhyānam idaṃ tatam |