|
1
[थुह्सन्त] सुव्यक्तं राजपुत्री तवं यदा कल्याणि भाषसे भार्या मे भव सुश्रॊणि बरूहि किं करवाणि ते 2 सुवर्णमाला वासांसि कुण्डले परिहाटके नानापत्तनजे शुभ्रे मणिरत्ने च शॊभने 3 आहरामि तवाथ्याहं निष्काथीन्य अजिनानि च सर्वं राज्यं तवाथ्यास्तु भार्या मे भव शॊभने 4 गान्धर्वेण च मां भीरु विवाहेनैहि सुन्थरि विवाहानां हि रम्भॊरु गान्धर्वः शरेष्ठ उच्यते 5 [षक] फलाहारॊ गतॊ राजन पिता मे इत आश्रमात तं मुहूर्तं परतीक्षस्व स मां तुभ्यं परथास्यति 6 [थुह] इच्छामि तवां वरारॊहे भजमानाम अनिन्थिते तवथर्दं मां सदितं विथ्धि तवथ्गतं हि मनॊ मम 7 आत्मनॊ बन्धुर आत्मैव गतिर आत्मैव चात्मनः आत्मनैवात्मनॊ थानं कर्तुम अर्हसि धर्मतः 8 अष्टाव एव समासेन विवाहा धर्मतः समृताः बराह्मॊ थैवस तदैवार्षः पराजापत्यस तदासुरः 9 गान्धर्वॊ राक्षसश चैव पैशाचश चाष्टमः समृतः तेषां धर्मान यदापूर्वं मनुः सवायम्भुवॊ ऽबरवीत 10 परशस्तांश चतुरः पूर्वान बराह्मणस्यॊपधारय षड आनुपूर्व्या कषत्रस्य विथ्धि धर्मान अनिन्थिते 11 राज्ञां तु राक्षसॊ ऽपय उक्तॊ विट शूथ्रेष्व आसुरः समृतः पञ्चानां तु तरयॊ धर्म्या थवाव अधर्म्यौ समृताव इह 12 पैशाचश चासुरश चैव न कर्तव्यौ कदं चन अनेन विधिना कार्यॊ धर्मस्यैषा गतिः समृता 13 गान्धर्वराक्षसौ कषत्रे धर्म्यौ तौ मा विशङ्किदाः पृदग वा यथि वा मिश्रौ कर्तव्यौ नात्र संशयः 14 सा तवं मम सकामस्य सकामा वरवर्णिनि गान्धर्वेण विवाहेन भार्या भवितुम अर्हसि 15 [षक] यथि धर्मपदस तव एष यथि चात्मा परभुर मम परथाने पौरवश्रेष्ठ शृणु मे समयं परभॊ 16 सत्यं मे परतिजानीहि यत तवां वक्ष्याम्य अहं रहः मम जायेत यः पुत्रः स भवेत तवथ अनन्तरम 17 युवराजॊ महाराज सत्यम एतथ बरवीहि मे यथ्य एतथ एवं थुःषन्त अस्तु मे संगमस तवया 18 [व] एवम अस्त्व इति तां राजा परत्युवाचाविचारयन अपि च तवां नयिष्यामि नगरं सवं शुचिस्मिते यदा तवम अर्हा सुश्रॊणि सत्यम एतथ बरवीमि ते 19 एवम उक्त्वा स राजर्षिस ताम अनिन्थितगामिनीम जग्राह विधिवत पाणाव उवास च तया सह 20 विश्वास्य चैनां स परायाथ अब्रवीच च पुनः पुनः परेषयिष्ये तवार्दाय वाहिनीं चतुरङ्गिणीम तया तवाम आनयिष्यामि निवासं सवं शुचिस्मिते 21 इति तस्याः परतिश्रुत्य स नृपॊ जनमेजय मनसा चिन्तयन परायात काश्यपं परति पार्दिवः 22 भगवांस तपसा युक्तः शरुत्वा किं नु करिष्यति एवं संचिन्तयन्न एव परविवेश सवकं पुरम 23 मुहूर्तयाते तस्मिंस तु कण्वॊ ऽपय आश्रमम आगमत शकुन्तला च पितरं हरिया नॊपजगाम तम 24 विज्ञायाद च तां कण्वॊ थिव्यज्ञानॊ महातपाः उवाच भगवान परीतः पश्यन थिव्येन चक्षुषा 25 तवयाथ्य राजान्वयया माम अनाथृत्य यत्कृतः पुंसा सह समायॊगॊ न स धर्मॊपघातकः 26 कषत्रियस्य हि गान्धर्वॊ विवाहः शरेष्ठ उच्यते सकामायाः सकामेन निर्मन्त्रॊ रहसि समृतः 27 धर्मात्मा च महात्मा च थुःषन्तः पुरुषॊत्तमः अभ्यगच्छः पतिं यं तवं भजमानं शकुन्तले 28 महात्मा जनिता लॊके पुत्रस तव महाबलः य इमां सागरापाङ्गां कृत्स्नां भॊक्ष्यति मेथिनीम 29 परं चाभिप्रयातस्य चक्रं तस्य महात्मनः भविष्यत्य अप्रतिहतं सततं चक्रवर्तिनः 30 ततः परक्षाल्य पाथौ सा विश्रान्तं मुनिम अब्रवीत विनिधाय ततॊ भारं संनिधाय फलानि च 31 मया पतिर वृतॊ यॊ ऽसौ थुःषन्तः पुरुषॊत्तमः तस्मै ससचिवाय तवं परसाथं कर्तुम अर्हसि 32 [क] परसन्न एव तस्याहं तवत्कृते वरवर्णिनि गृहाण च वरं मत्तस तत कृते यथ अभीप्सितम 33 [व] ततॊ धर्मिष्ठतां वव्रे राज्याच चास्खलनं तदा शकुन्तला पौरवाणां थुःषन्त हितकाम्यया |
1
[duhsanta] suvyaktaṃ rājaputrī tvaṃ yathā kalyāṇi bhāṣase bhāryā me bhava suśroṇi brūhi kiṃ karavāṇi te 2 suvarṇamālā vāsāṃsi kuṇḍale parihāṭake nānāpattanaje śubhre maṇiratne ca śobhane 3 āharāmi tavādyāhaṃ niṣkādīny ajināni ca sarvaṃ rājyaṃ tavādyāstu bhāryā me bhava śobhane 4 gāndharveṇa ca māṃ bhīru vivāhenaihi sundari vivāhānāṃ hi rambhoru gāndharvaḥ śreṣṭha ucyate 5 [ṣak] phalāhāro gato rājan pitā me ita āśramāt taṃ muhūrtaṃ pratīkṣasva sa māṃ tubhyaṃ pradāsyati 6 [duh] icchāmi tvāṃ varārohe bhajamānām anindite tvadarthaṃ māṃ sthitaṃ viddhi tvadgataṃ hi mano mama 7 ātmano bandhur ātmaiva gatir ātmaiva cātmanaḥ ātmanaivātmano dānaṃ kartum arhasi dharmataḥ 8 aṣṭāv eva samāsena vivāhā dharmataḥ smṛtāḥ brāhmo daivas tathaivārṣaḥ prājāpatyas tathāsuraḥ 9 gāndharvo rākṣasaś caiva paiśācaś cāṣṭamaḥ smṛtaḥ teṣāṃ dharmān yathāpūrvaṃ manuḥ svāyambhuvo 'bravīt 10 praśastāṃś caturaḥ pūrvān brāhmaṇasyopadhāraya ṣaḍ ānupūrvyā kṣatrasya viddhi dharmān anindite 11 rājñāṃ tu rākṣaso 'py ukto viṭ śūdreṣv āsuraḥ smṛtaḥ pañcānāṃ tu trayo dharmyā dvāv adharmyau smṛtāv iha 12 paiśācaś cāsuraś caiva na kartavyau kathaṃ cana anena vidhinā kāryo dharmasyaiṣā gatiḥ smṛtā 13 gāndharvarākṣasau kṣatre dharmyau tau mā viśaṅkithāḥ pṛthag vā yadi vā miśrau kartavyau nātra saṃśayaḥ 14 sā tvaṃ mama sakāmasya sakāmā varavarṇini gāndharveṇa vivāhena bhāryā bhavitum arhasi 15 [ṣak] yadi dharmapathas tv eṣa yadi cātmā prabhur mama pradāne pauravaśreṣṭha śṛṇu me samayaṃ prabho 16 satyaṃ me pratijānīhi yat tvāṃ vakṣyāmy ahaṃ rahaḥ mama jāyeta yaḥ putraḥ sa bhavet tvad anantaram 17 yuvarājo mahārāja satyam etad bravīhi me yady etad evaṃ duḥṣanta astu me saṃgamas tvayā 18 [v] evam astv iti tāṃ rājā pratyuvācāvicārayan api ca tvāṃ nayiṣyāmi nagaraṃ svaṃ śucismite yathā tvam arhā suśroṇi satyam etad bravīmi te 19 evam uktvā sa rājarṣis tām aninditagāminīm jagrāha vidhivat pāṇāv uvāsa ca tayā saha 20 viśvāsya caināṃ sa prāyād abravīc ca punaḥ punaḥ preṣayiṣye tavārthāya vāhinīṃ caturaṅgiṇīm tayā tvām ānayiṣyāmi nivāsaṃ svaṃ śucismite 21 iti tasyāḥ pratiśrutya sa nṛpo janamejaya manasā cintayan prāyāt kāśyapaṃ prati pārthivaḥ 22 bhagavāṃs tapasā yuktaḥ śrutvā kiṃ nu kariṣyati evaṃ saṃcintayann eva praviveśa svakaṃ puram 23 muhūrtayāte tasmiṃs tu kaṇvo 'py āśramam āgamat śakuntalā ca pitaraṃ hriyā nopajagāma tam 24 vijñāyātha ca tāṃ kaṇvo divyajñāno mahātapāḥ uvāca bhagavān prītaḥ paśyan divyena cakṣuṣā 25 tvayādya rājānvayayā mām anādṛtya yatkṛtaḥ puṃsā saha samāyogo na sa dharmopaghātakaḥ 26 kṣatriyasya hi gāndharvo vivāhaḥ śreṣṭha ucyate sakāmāyāḥ sakāmena nirmantro rahasi smṛtaḥ 27 dharmātmā ca mahātmā ca duḥṣantaḥ puruṣottamaḥ abhyagacchaḥ patiṃ yaṃ tvaṃ bhajamānaṃ śakuntale 28 mahātmā janitā loke putras tava mahābalaḥ ya imāṃ sāgarāpāṅgāṃ kṛtsnāṃ bhokṣyati medinīm 29 paraṃ cābhiprayātasya cakraṃ tasya mahātmanaḥ bhaviṣyaty apratihataṃ satataṃ cakravartinaḥ 30 tataḥ prakṣālya pādau sā viśrāntaṃ munim abravīt vinidhāya tato bhāraṃ saṃnidhāya phalāni ca 31 mayā patir vṛto yo 'sau duḥṣantaḥ puruṣottamaḥ tasmai sasacivāya tvaṃ prasādaṃ kartum arhasi 32 [k] prasanna eva tasyāhaṃ tvatkṛte varavarṇini gṛhāṇa ca varaṃ mattas tat kṛte yad abhīpsitam 33 [v] tato dharmiṣṭhatāṃ vavre rājyāc cāskhalanaṃ tathā śakuntalā pauravāṇāṃ duḥṣanta hitakāmyayā |