|
1
[व] परतिज्ञाय तु थुःषन्ते परतियाते शकुन्तला गर्भं सुषाव वामॊरुः कुमारम अमितौजसम 2 तरिषु वर्षेषु पूर्णेषु थिप्तानल समथ्युतिम रूपौथार्यगुणॊपेतं थौःषन्तिं जनमेजय 3 जातकर्माथि संस्कारं कण्वः पुण्यकृतां वरः तस्याद कारयाम आस वर्धमानस्य धीमतः 4 थन्तैः शुक्लैः शिखरिभिः सिंहसंहननॊ युवा चक्राङ्कित करः शरीमान महामूर्धा महाबलः कुमारॊ थेवगर्भाभः स तत्राशु वयवर्धत 5 षड वर्ष एव बालः स कण्वाश्रमपथं परति वयाघ्रान सिंहान वराहांश च गजांश च महिषांस तदा 6 बथ्ध्वा वृक्षेषु बलवान आश्रमस्य समन्ततः आरॊहन थमयंश चैव करीडंश च परिधावति 7 ततॊ ऽसय नाम चक्रुस ते कण्वाश्रमनिवासिनः अस्त्व अयं सर्वथमनः सर्वं हि थमयत्य अयम 8 स सर्वथमनॊ नाम कुमारः समपथ्यत विक्रमेणौजसा चैव बलेन च समन्वितः 9 तं कुमारम ऋषिर थृष्ट्वा कर्म चास्यातिमानुषम समयॊ यौव राज्यायेत्य अब्रवीच च शकुन्तलाम 10 तस्य तथ बलम आज्ञाय कण्वः शिष्यान उवाच ह शकुन्तलाम इमां शीघ्रं सहपुत्राम इत आश्रमात भर्त्रे परापयताथ्यैव सर्वलक्षणपूजिताम 11 नारीणां चिरवासॊ हि बान्धवेषु न रॊचते कीर्तिचारित्रधर्मघ्नस तस्मान नयत माचिरम 12 तदेत्य उक्त्वा तु ते सर्वे परातिष्ठन्तामितौजसः शकुन्तलां पुरस्कृत्य सपुत्रां गजसाह्वयम 13 गृहीत्वामर गर्भाभं पुत्रं कमललॊचनम आजगाम ततः शुभ्रा थुःषन्त विथिताथ वनात 14 अभिसृत्य च राजानं विथिता सा परवेशिता सह तेनैव पुत्रेण तरुणाथित्यवर्चसा 15 पूजयित्वा यदान्यायम अब्रवीत तं शकुन्तला अयं पुत्रस तवया राजन यौव राज्ये ऽभिषिच्यताम 16 तवया हय अयं सुतॊ राजन मय्य उत्पन्नः सुरॊपमः यदा समयम एतस्मिन वर्तस्व पुरुषॊत्तम 17 यदा समागमे पूर्वं कृतः स समयस तवया तं समरस्व महाभाग कण्वाश्रमपथं परति 18 सॊ ऽद शरुत्वैव तथ वाक्यं तस्या राजा समरन्न अपि अब्रवीन न समरामीति कस्य तवं थुष्टतापसि 19 धर्मकामार्द संबन्धं न समरामि तवया सह गच्छ वा तिष्ठ वा कामं यथ वापीच्छसि तत कुरु 20 सैवम उक्ता वरारॊहा वरीडितेव मनस्विनी विसंज्ञेव च थुःखेन तस्दौ सदाणुर इवाचला 21 संरम्भामर्ष ताम्राक्षी सफुरमाणौष्ठ संपुटा कटाक्षैर निर्थहन्तीव तिर्यग राजानम ऐक्षत 22 आकारं गूहमाना च मन्युनाभिसमीरिता तपसा संभृतं तेजॊ धारयाम आस वै तथा 23 सा मुहूर्तम इव धयात्वा थुःखामर्ष समन्विता भर्तारम अभिसंप्रेक्ष्य करुथ्धा वचनम अब्रवीत 24 जानन्न अपि महाराज कस्माथ एवं परभाषसे न जानामीति निःसङ्गं यदान्यः पराकृतस तदा 25 अत्र ते हृथयं वेथ सत्यस्यैवानृतस्य च कल्याण बत साक्षी तवं मात्मानम अवमन्यदाः 26 यॊ ऽनयदा सन्तम आत्मानम अन्यदा परतिपथ्यते किं तेन न कृतं पापं चॊरेणात्मापहारिणा 27 एकॊ ऽहम अस्मीति च मन्यसे तवं; न हृच्छयं वेत्सि मुनिं पुराणम यॊ वेथिता कर्मणः पापकस्य; यस्यान्तिके तवं वृजिनं करॊषि 28 मन्यते पापकं कृत्वा न कश चिथ वेत्ति माम इति विथन्ति चैनं थेवाश च सवश चैवान्तर पूरुषः 29 आथित्यचन्थ्राव अनिलानलौ च; थयौर भूमिर आपॊ हृथयं यमश च अहश च रात्रिश च उभे च संध्ये; धर्मश च जानाति नरस्य वृत्तम 30 यमॊ वैवस्वतस तस्य निर्यातयति थुष्कृतम हृथि सदितः कर्म साक्षी कषेत्रज्ञॊ यस्य तुष्यति 31 न तु तुष्यति यस्यैष पुरुषस्य थुरात्मनः तं यमः पापकर्माणं निर्यातयति थुष्कृतम 32 अवमन्यात्मनात्मानम अन्यदा परतिपथ्यते थेवा न तस्य शरेयांसॊ यस्यात्मापि न कारणम 33 सवयं पराप्तेति माम एवं मावमंस्दाः पतिव्रताम अर्घ्यार्हां नार्चयसि मां सवयं भार्याम उपस्दिताम 34 किमर्दं मां पराकृतवथ उपप्रेक्षसि संसथि न खल्व अहम इथं शून्ये रौमि किं न शृणॊषि मे 35 यथि मे याचमानाया वचनं न करिष्यसि थुःषन्त शतधा मूर्धा ततस ते ऽथय फलिष्यति 36 भार्यां पतिः संप्रविश्य स यस्माज जायते पुनः जायाया इति जायात्वं पुराणाः कवयॊ विथुः 37 यथ आगमवतः पुंसस तथ अपत्यं परजायते तत तारयति संतत्या पूर्वप्रेतान पितामहान 38 पुन नाम्नॊ नरकाथ यस्मात पितरं तरायते सुतः तस्मात पुत्र इति परॊक्तः सवयम एव सवयम्भुवा 39 सा भार्या या गृहे थक्षा सा भार्या या परजावती सा भार्या या पतिप्राणा सा भार्या या पतिव्रता 40 अर्धं भार्या मनुष्यस्य भार्या शरेष्ठतमः सखा भार्या मूलं तरिवर्गस्य भार्या मित्रं मरिष्यतः 41 भार्यावन्तः करियावन्तः सभार्या गृहमेधिनः भार्यावन्तः परमॊथन्ते भार्यावन्तः शरियान्विताः 42 सखायः परविविक्तेषु भवन्त्य एताः परियंवथाः पितरॊ धर्मकार्येषु भवन्त्य आर्तस्य मातरः 43 कान्तारेष्व अपि विश्रामॊ नरस्याध्वनिकस्य वै यः सथारः स विश्वास्यस तस्माथ थाराः परा गतिः 44 संसरन्तम अपि परेतं विषमेष्व एकपातिनम भार्यैवान्वेति भर्तारं सततं या पतिव्रता 45 परदमं संस्दिता भार्या पतिं परेत्य परतीक्षते पूर्वं मृतं च भर्तारं पश्चात साध्व्य अनुगच्छति 46 एतस्मात कारणाथ राजन पाणिग्रहणम इष्यते यथ आप्नॊति पतिर भार्याम इह लॊके परत्र च 47 आत्मात्मनैव जनितः पुत्र इत्य उच्यते बुधैः तस्माथ भार्यां नरः पश्येन मातृवत पुत्र मातरम 48 भार्यायां जनितं पुत्रम आथर्शे सवम इवाननम हलाथते जनिता परेष्क्य सवर्गं पराप्येव पुण्यकृत 49 थह्यमाना मनॊथुःखैर वयाधिभिश चातुरा नराः हलाथन्ते सवेषु थारेषु घर्मार्ताः सलिलेष्व इव 50 सुसंरब्धॊ ऽपि रामाणां न बरूयाथ अप्रियं बुधः रतिं परीतिं च धर्मं च तास्व आयत्तम अवेक्ष्य च 51 आत्मनॊ जन्मनः कषेत्रं पुण्यं रामाः सनातनम ऋषीणाम अपि का शक्तिः सरष्टुं रामाम ऋते परजाः 52 परिपत्य यथा सूनुर धरणी रेणुगुण्ठितः पितुर आश्लिष्यते ऽङगानि किम इवास्त्य अधिकं ततः 53 स तवं सवयम अनुप्राप्तं साभिलाषम इमं सुतम परेक्षमाणं च काक्षेण किमर्दम अवमन्यसे 54 अण्डानि बिभ्रति सवानि न भिन्थन्ति पिपीलिकाः न भरेदाः कदं नु तवं धर्मज्ञः सन सवम आत्मजम 55 न वाससां न रामाणां नापां सपर्शस तदा सुखः शिशॊर आलिङ्ग्यमानस्य सपर्शः सूनॊर यदासुखः 56 बराह्मणॊ थविपथां शरेष्ठॊ गौर वरिष्ठा चतुष्पथाम गुरुर गरीयसां शरेष्ठः पुत्रः सपर्शवतां वरः 57 सपृशतु तवां समाश्लिष्य पुत्रॊ ऽयं परियथर्शनः पुत्र सपर्शात सुखतरः सपर्शॊ लॊके न विथ्यते 58 तरिषु वर्षेषु पूर्णेषु परजाताहम अरिंथम इमं कुमारं राजेन्थ्र तव शॊकप्रणाशनम 59 आहर्ता वाजिमेधस्य शतसंख्यस्य पौरव इति वाग अन्तरिक्षे मां सूतके ऽभयवथत पुरा 60 ननु नामाङ्कम आरॊप्य सनेहाथ गरामान्तरं गताः मूर्ध्नि पुत्रान उपाघ्राय परतिनन्थन्ति मानवः 61 वेथेष्व अपि वथन्तीमं मन्त्रवाथं थविजातयः जातकर्मणि पुत्राणां तवापि विथितं तदा 62 अङ्गाथ अङ्गात संभवसि हृथयाथ अभिजायसे आत्मा वै पुत्र नामासि स जीव शरथः शतम 63 पॊषॊ हि तवथधीनॊ मे संतानम अपि चाक्षयम तस्मात तवं जीव मे वत्स सुसुखी शरथां शतम 64 तवथ अङ्गेभ्यः परसूतॊ ऽयं पुरुषात पुरुषॊ ऽपरः सरसीवामल आत्मानं थवितीयं पश्य मे सुतम 65 यदा हय आहवनीयॊ ऽगनिर गार्पपत्यात परणीयते तदा तवत्तः परसूतॊ ऽयं तवम एकः सन थविधाकृतः 66 मृगापकृष्टेन हि ते मृगयां परिधावता अहम आसाथिता राजन कुमारी पितुर आश्रमे 67 उर्वशी पूर्वचित्तिश च सहजन्या च मेनका विश्वाची च घृताची च षड एवाप्सरसां वराः 68 तासां मां मेनका नाम बरह्मयॊनिर वराप्सराः थिवः संप्राप्य जगतीं विश्वामित्राथ अजीजनत 69 सा मां हिमवतः पृष्ठे सुषुवे मेनकाप्सराः अवकीर्य च मां याता परात्मजम इवासती 70 किं नु कर्माशुभं पूर्वं कृतवत्य अस्मि जन्मनि यथ अहं बान्धवैस तयक्ता बाल्ये संप्रति च तवया 71 कामं तवया परित्यक्ता गमिष्याम्य अहम आश्रमम इमं तु बालं संत्यक्तुं नार्हस्य आत्मजम आत्मना 72 [थुह] न पुत्रम अभिजानामि तवयि जातं शकुन्तले असत्यवचना नार्यः कस ते शरथ्धास्यते वचः 73 मेनका निरनुक्रॊशा बन्धकी जननी तव यया हिमवतः पृष्ठे निर्माल्येव परवेरिता 74 स चापि निरनुक्रॊशः कषत्रयॊनिः पिता तव विश्वामित्रॊ बराह्मणत्वे लुब्धः कामपरायणः 75 मेनकाप्सरसां शरेष्ठा महर्षीणां च ते पिता तयॊर अपत्यं कस्मात तवं पुंश्चलीवाभिधास्यसि 76 अश्रथ्धेयम इथं वाक्यं कदयन्ती न लज्जसे विशेषतॊ मत्सकाशे थुष्टतापसि गम्यताम 77 कव महर्षिः सथैवॊग्रः साप्सरा कव च मेनका कव च तवम एवं कृपणा तापसी वेषधारिणी 78 अतिकायश च पुत्रस ते बालॊ ऽपि बलवान अयम कदम अल्पेन कालेन शालस्कन्ध इवॊथ्गतः 79 सुनिकृष्टा च यॊनिस ते पुंश्चली परतिभासि मे यथृच्छया कामरागाज जाता मेनकया हय असि 80 सर्वम एतत परॊक्षं मे यत तवं वथसि तापसि नाहं तवाम अभिजानामि यदेष्टं गम्यतां तवया |
1
[v] pratijñāya tu duḥṣante pratiyāte śakuntalā garbhaṃ suṣāva vāmoruḥ kumāram amitaujasam 2 triṣu varṣeṣu pūrṇeṣu diptānala samadyutim rūpaudāryaguṇopetaṃ dauḥṣantiṃ janamejaya 3 jātakarmādi saṃskāraṃ kaṇvaḥ puṇyakṛtāṃ varaḥ tasyātha kārayām āsa vardhamānasya dhīmataḥ 4 dantaiḥ śuklaiḥ śikharibhiḥ siṃhasaṃhanano yuvā cakrāṅkita karaḥ śrīmān mahāmūrdhā mahābalaḥ kumāro devagarbhābhaḥ sa tatrāśu vyavardhata 5 ṣaḍ varṣa eva bālaḥ sa kaṇvāśramapadaṃ prati vyāghrān siṃhān varāhāṃś ca gajāṃś ca mahiṣāṃs tathā 6 baddhvā vṛkṣeṣu balavān āśramasya samantataḥ ārohan damayaṃś caiva krīḍaṃś ca paridhāvati 7 tato 'sya nāma cakrus te kaṇvāśramanivāsinaḥ astv ayaṃ sarvadamanaḥ sarvaṃ hi damayaty ayam 8 sa sarvadamano nāma kumāraḥ samapadyata vikrameṇaujasā caiva balena ca samanvitaḥ 9 taṃ kumāram ṛṣir dṛṣṭvā karma cāsyātimānuṣam samayo yauva rājyāyety abravīc ca śakuntalām 10 tasya tad balam ājñāya kaṇvaḥ śiṣyān uvāca ha śakuntalām imāṃ śīghraṃ sahaputrām ita āśramāt bhartre prāpayatādyaiva sarvalakṣaṇapūjitām 11 nārīṇāṃ ciravāso hi bāndhaveṣu na rocate kīrticāritradharmaghnas tasmān nayata māciram 12 tathety uktvā tu te sarve prātiṣṭhantāmitaujasaḥ śakuntalāṃ puraskṛtya saputrāṃ gajasāhvayam 13 gṛhītvāmara garbhābhaṃ putraṃ kamalalocanam ājagāma tataḥ śubhrā duḥṣanta viditād vanāt 14 abhisṛtya ca rājānaṃ viditā sā praveśitā saha tenaiva putreṇa taruṇādityavarcasā 15 pūjayitvā yathānyāyam abravīt taṃ śakuntalā ayaṃ putras tvayā rājan yauva rājye 'bhiṣicyatām 16 tvayā hy ayaṃ suto rājan mayy utpannaḥ suropamaḥ yathā samayam etasmin vartasva puruṣottama 17 yathā samāgame pūrvaṃ kṛtaḥ sa samayas tvayā taṃ smarasva mahābhāga kaṇvāśramapadaṃ prati 18 so 'tha śrutvaiva tad vākyaṃ tasyā rājā smarann api abravīn na smarāmīti kasya tvaṃ duṣṭatāpasi 19 dharmakāmārtha saṃbandhaṃ na smarāmi tvayā saha gaccha vā tiṣṭha vā kāmaṃ yad vāpīcchasi tat kuru 20 saivam uktā varārohā vrīḍiteva manasvinī visaṃjñeva ca duḥkhena tasthau sthāṇur ivācalā 21 saṃrambhāmarṣa tāmrākṣī sphuramāṇauṣṭha saṃpuṭā kaṭākṣair nirdahantīva tiryag rājānam aikṣata 22 ākāraṃ gūhamānā ca manyunābhisamīritā tapasā saṃbhṛtaṃ tejo dhārayām āsa vai tadā 23 sā muhūrtam iva dhyātvā duḥkhāmarṣa samanvitā bhartāram abhisaṃprekṣya kruddhā vacanam abravīt 24 jānann api mahārāja kasmād evaṃ prabhāṣase na jānāmīti niḥsaṅgaṃ yathānyaḥ prākṛtas tathā 25 atra te hṛdayaṃ veda satyasyaivānṛtasya ca kalyāṇa bata sākṣī tvaṃ mātmānam avamanyathāḥ 26 yo 'nyathā santam ātmānam anyathā pratipadyate kiṃ tena na kṛtaṃ pāpaṃ coreṇātmāpahāriṇā 27 eko 'ham asmīti ca manyase tvaṃ; na hṛcchayaṃ vetsi muniṃ purāṇam yo veditā karmaṇaḥ pāpakasya; yasyāntike tvaṃ vṛjinaṃ karoṣi 28 manyate pāpakaṃ kṛtvā na kaś cid vetti mām iti vidanti cainaṃ devāś ca svaś caivāntara pūruṣaḥ 29 ādityacandrāv anilānalau ca; dyaur bhūmir āpo hṛdayaṃ yamaś ca ahaś ca rātriś ca ubhe ca saṃdhye; dharmaś ca jānāti narasya vṛttam 30 yamo vaivasvatas tasya niryātayati duṣkṛtam hṛdi sthitaḥ karma sākṣī kṣetrajño yasya tuṣyati 31 na tu tuṣyati yasyaiṣa puruṣasya durātmanaḥ taṃ yamaḥ pāpakarmāṇaṃ niryātayati duṣkṛtam 32 avamanyātmanātmānam anyathā pratipadyate devā na tasya śreyāṃso yasyātmāpi na kāraṇam 33 svayaṃ prāpteti mām evaṃ māvamaṃsthāḥ pativratām arghyārhāṃ nārcayasi māṃ svayaṃ bhāryām upasthitām 34 kimarthaṃ māṃ prākṛtavad upaprekṣasi saṃsadi na khalv aham idaṃ śūnye raumi kiṃ na śṛṇoṣi me 35 yadi me yācamānāyā vacanaṃ na kariṣyasi duḥṣanta śatadhā mūrdhā tatas te 'dya phaliṣyati 36 bhāryāṃ patiḥ saṃpraviśya sa yasmāj jāyate punaḥ jāyāyā iti jāyātvaṃ purāṇāḥ kavayo viduḥ 37 yad āgamavataḥ puṃsas tad apatyaṃ prajāyate tat tārayati saṃtatyā pūrvapretān pitāmahān 38 pun nāmno narakād yasmāt pitaraṃ trāyate sutaḥ tasmāt putra iti proktaḥ svayam eva svayambhuvā 39 sā bhāryā yā gṛhe dakṣā sā bhāryā yā prajāvatī sā bhāryā yā patiprāṇā sā bhāryā yā pativratā 40 ardhaṃ bhāryā manuṣyasya bhāryā śreṣṭhatamaḥ sakhā bhāryā mūlaṃ trivargasya bhāryā mitraṃ mariṣyataḥ 41 bhāryāvantaḥ kriyāvantaḥ sabhāryā gṛhamedhinaḥ bhāryāvantaḥ pramodante bhāryāvantaḥ śriyānvitāḥ 42 sakhāyaḥ pravivikteṣu bhavanty etāḥ priyaṃvadāḥ pitaro dharmakāryeṣu bhavanty ārtasya mātaraḥ 43 kāntāreṣv api viśrāmo narasyādhvanikasya vai yaḥ sadāraḥ sa viśvāsyas tasmād dārāḥ parā gatiḥ 44 saṃsarantam api pretaṃ viṣameṣv ekapātinam bhāryaivānveti bhartāraṃ satataṃ yā pativratā 45 prathamaṃ saṃsthitā bhāryā patiṃ pretya pratīkṣate pūrvaṃ mṛtaṃ ca bhartāraṃ paścāt sādhvy anugacchati 46 etasmāt kāraṇād rājan pāṇigrahaṇam iṣyate yad āpnoti patir bhāryām iha loke paratra ca 47 ātmātmanaiva janitaḥ putra ity ucyate budhaiḥ tasmād bhāryāṃ naraḥ paśyen mātṛvat putra mātaram 48 bhāryāyāṃ janitaṃ putram ādarśe svam ivānanam hlādate janitā preṣkya svargaṃ prāpyeva puṇyakṛt 49 dahyamānā manoduḥkhair vyādhibhiś cāturā narāḥ hlādante sveṣu dāreṣu gharmārtāḥ salileṣv iva 50 susaṃrabdho 'pi rāmāṇāṃ na brūyād apriyaṃ budhaḥ ratiṃ prītiṃ ca dharmaṃ ca tāsv āyattam avekṣya ca 51 ātmano janmanaḥ kṣetraṃ puṇyaṃ rāmāḥ sanātanam ṛṣīṇām api kā śaktiḥ sraṣṭuṃ rāmām ṛte prajāḥ 52 paripatya yadā sūnur dharaṇī reṇuguṇṭhitaḥ pitur āśliṣyate 'ṅgāni kim ivāsty adhikaṃ tataḥ 53 sa tvaṃ svayam anuprāptaṃ sābhilāṣam imaṃ sutam prekṣamāṇaṃ ca kākṣeṇa kimartham avamanyase 54 aṇḍāni bibhrati svāni na bhindanti pipīlikāḥ na bharethāḥ kathaṃ nu tvaṃ dharmajñaḥ san svam ātmajam 55 na vāsasāṃ na rāmāṇāṃ nāpāṃ sparśas tathā sukhaḥ śiśor āliṅgyamānasya sparśaḥ sūnor yathāsukhaḥ 56 brāhmaṇo dvipadāṃ śreṣṭho gaur variṣṭhā catuṣpadām gurur garīyasāṃ śreṣṭhaḥ putraḥ sparśavatāṃ varaḥ 57 spṛśatu tvāṃ samāśliṣya putro 'yaṃ priyadarśanaḥ putra sparśāt sukhataraḥ sparśo loke na vidyate 58 triṣu varṣeṣu pūrṇeṣu prajātāham ariṃdama imaṃ kumāraṃ rājendra tava śokapraṇāśanam 59 āhartā vājimedhasya śatasaṃkhyasya paurava iti vāg antarikṣe māṃ sūtake 'bhyavadat purā 60 nanu nāmāṅkam āropya snehād grāmāntaraṃ gatāḥ mūrdhni putrān upāghrāya pratinandanti mānavaḥ 61 vedeṣv api vadantīmaṃ mantravādaṃ dvijātayaḥ jātakarmaṇi putrāṇāṃ tavāpi viditaṃ tathā 62 aṅgād aṅgāt saṃbhavasi hṛdayād abhijāyase ātmā vai putra nāmāsi sa jīva śaradaḥ śatam 63 poṣo hi tvadadhīno me saṃtānam api cākṣayam tasmāt tvaṃ jīva me vatsa susukhī śaradāṃ śatam 64 tvad aṅgebhyaḥ prasūto 'yaṃ puruṣāt puruṣo 'paraḥ sarasīvāmala ātmānaṃ dvitīyaṃ paśya me sutam 65 yathā hy āhavanīyo 'gnir gārpapatyāt praṇīyate tathā tvattaḥ prasūto 'yaṃ tvam ekaḥ san dvidhākṛtaḥ 66 mṛgāpakṛṣṭena hi te mṛgayāṃ paridhāvatā aham āsāditā rājan kumārī pitur āśrame 67 urvaśī pūrvacittiś ca sahajanyā ca menakā viśvācī ca ghṛtācī ca ṣaḍ evāpsarasāṃ varāḥ 68 tāsāṃ māṃ menakā nāma brahmayonir varāpsarāḥ divaḥ saṃprāpya jagatīṃ viśvāmitrād ajījanat 69 sā māṃ himavataḥ pṛṣṭhe suṣuve menakāpsarāḥ avakīrya ca māṃ yātā parātmajam ivāsatī 70 kiṃ nu karmāśubhaṃ pūrvaṃ kṛtavaty asmi janmani yad ahaṃ bāndhavais tyaktā bālye saṃprati ca tvayā 71 kāmaṃ tvayā parityaktā gamiṣyāmy aham āśramam imaṃ tu bālaṃ saṃtyaktuṃ nārhasy ātmajam ātmanā 72 [duh] na putram abhijānāmi tvayi jātaṃ śakuntale asatyavacanā nāryaḥ kas te śraddhāsyate vacaḥ 73 menakā niranukrośā bandhakī jananī tava yayā himavataḥ pṛṣṭhe nirmālyeva praveritā 74 sa cāpi niranukrośaḥ kṣatrayoniḥ pitā tava viśvāmitro brāhmaṇatve lubdhaḥ kāmaparāyaṇaḥ 75 menakāpsarasāṃ śreṣṭhā maharṣīṇāṃ ca te pitā tayor apatyaṃ kasmāt tvaṃ puṃścalīvābhidhāsyasi 76 aśraddheyam idaṃ vākyaṃ kathayantī na lajjase viśeṣato matsakāśe duṣṭatāpasi gamyatām 77 kva maharṣiḥ sadaivograḥ sāpsarā kva ca menakā kva ca tvam evaṃ kṛpaṇā tāpasī veṣadhāriṇī 78 atikāyaś ca putras te bālo 'pi balavān ayam katham alpena kālena śālaskandha ivodgataḥ 79 sunikṛṣṭā ca yonis te puṃścalī pratibhāsi me yadṛcchayā kāmarāgāj jātā menakayā hy asi 80 sarvam etat parokṣaṃ me yat tvaṃ vadasi tāpasi nāhaṃ tvām abhijānāmi yatheṣṭaṃ gamyatāṃ tvayā |