|
1
[ज] भगवञ शरॊतुम इच्छामि पूरॊर वंशकरान नृपान यथ वीर्या याथृशाश चैव यावन्तॊ यत पराक्रमाः 2 न हय अस्मिञ शीलहीनॊ वा निर्वीर्यॊ वा नराधिपः परजा विरहितॊ वापि भूतपूर्वः कथा चन 3 तेषां परदितवृत्तानां राज्ञां विज्ञानशालिनाम चरितं शरॊतुम इच्छामि विस्तरेण तपॊधन 4 [व] हन्त ते कदयिष्यामि यन मां तवं परिपृच्छसि पूरॊर वंशधरान वीराञ शक्र परतिमतेजसः 5 परवीरेश्वर रौथ्राश्वास तरयः पुत्रा महारदाः पूरॊः पौष्ठ्याम अजायन्त परवीरस तत्र वंशकृत 6 मनस्युर अभवत तस्माच छूरः शयेनी सुतः परभुः पृदिव्याश चतुरन्ताया गॊप्ता राजीवलॊचनः 7 सुभ्रूः संहननॊ वाग्मी सौवीरी तनयास तरयः मनस्यॊर अभवन पुत्राः शूराः सर्वे महारदाः 8 रौथ्राश्वस्य महेष्वासा थशाप्सरसि सूनवः यज्वानॊ जज्ञिरे शूराः परजावन्तॊ बहुश्रुताः सर्वे सर्वास्त्रविथ्वांसः सर्वे धर्मपरायणाः 9 ऋचेपुर अद कक्षेपुः कृकणेपुश च वीर्यवान सदण्डिले पूर्वनेपुश च सदलेपुश च महारदः 10 तेजेपुर बलवान धीमान सत्येपुश चेन्थ्र विक्रमः धर्मेपुः संनतेपुश च थशमॊ थेव विक्रमः अनाधृष्टि सुतास तात राजसूयाश्वमेधिनः 11 मतिनारस ततॊ राजा विथ्वांश चर्चेपुतॊ ऽभवत मतिनार सुता राजंश चत्वारॊ ऽमितविक्रमाः तंसुर महान अतिरदॊ थरुह्युश चाप्रतिमथ्युतिः 12 तेषां तंसुर महावीर्यः पौरवं वंशम उथ्वहन आजहार यशॊ थीप्तं जिगाय च वसुंधराम 13 इलिनं तु सुतं तंसुर जनयाम आस वीर्यवान सॊ ऽपि कृत्स्नाम इमां भूमिं विजिग्ये जयतां वरः 14 रदंतर्यां सुतान पञ्च पञ्च भूतॊपमांस ततः इलिनॊ जनयाम आस थुःषन्तप्रभृतीन नृप 15 थुःषन्तं शूर भीमौ च परपूर्वं वसुम एव च तेषां जयेष्ठॊ ऽभवथ राजा थुःषन्तॊ जनमेजय 16 थुःषन्ताथ भरतॊ जज्ञे विथ्वाञ शाकुन्तलॊ नृपः तस्माथ भरत वंशस्य विप्रतस्दे महथ यशः 17 भरतस तिसृषु सत्रीषु नव पुत्रान अजीजनत नाभ्यनन्थन्त तान राजा नानुरूपा ममेत्य उत 18 ततॊ महथ्भिः करतुभिर ईजानॊ भरतस तथा लेभे पुत्रं भरथ्वाजाथ भुमन्युं नाम भारत 19 ततः पुत्रिणम आत्मानं जञात्वा पौरवनन्थनः भुमन्युं भरतश्रेष्ठ यौवराज्ये ऽभयषेचयत 20 ततस तस्य महीन्थ्रस्य वितदः पुत्रकॊ ऽभवत ततः स वितदॊ नाम भुमन्यॊर अभवत सुतः 21 सुहॊत्रश च सुहॊता च सुहविः सुयजुस तदा पुष्करिण्याम ऋचीकस्य भुमन्यॊर अभवन सुताः 22 तेषां जयेष्ठः सुहॊत्रस तु राज्यम आप महीक्षिताम राजसूयाश्वमेधाथ्यैः सॊ ऽयजथ बहुभिः सवैः 23 सुहॊत्रः पृदिवीं सर्वां बुभुजे सागराम्बराम पूर्णां हस्तिगवाश्वस्य बहुरत्नसमाकुलाम 24 ममज्जेव मही तस्य भूरि भारावपीडिता हस्त्यश्वरदसंपूर्णा मनुष्यकलिला भृशम 25 सुहॊत्रे राजनि तथा धर्मतः शासति परजाः चैत्ययूपाङ्किता चासीथ भूमिः शतसहस्रशः परवृथ्धजनसस्या च सहथेवा वयरॊचत 26 ऐक्ष्वाकी जनयाम आस सुहॊत्रात पृदिवीपतेः अजमीढं सुमीढं च पुरुमीढं च भारत 27 अजमीढॊ वरस तेषां तस्मिन वंशः परतिष्ठितः षट पुत्रान सॊ ऽपय अजनयत तिसृषु सत्रीषु भारत 28 ऋक्षं भूमिन्य अदॊ नीली थुःषन्त परमेष्ठिनौ केशिन्य अजनयज जह्नुम उभौ च जनरूपिणौ 29 तदेमे सर्वपाञ्चाला थुःषन्त परमेष्ठिनॊः अन्वयाः कुशिका राजञ जह्नॊर अमिततेजसः 30 जनरूपिणयॊर जयेष्ठम ऋक्षम आहुर जनाधिपम ऋक्षात संवरणॊ जज्ञे राजन वंशकरस तव 31 आर्क्षे संवरणे राजन परशासति वसुंधराम संक्षयः सुमहान आसीत परजानाम इति शुश्रुमः 32 वयशीर्यत ततॊ राष्ट्रं कषयैर नानाविधैस तदा कषुन मृत्युभ्याम अनावृष्ट्या वयाधिभिश च समाहतम अभ्यघ्नन भारतांश चैव सपत्नानां बलानि च 33 चालयन वसुधां चैव बलेन चतुरङ्गिणा अभ्ययात तं च पाञ्चाल्यॊ विजित्य तरसा महीम अक्षौहिणीभिर थशभिः स एनं समरे ऽजयत 34 ततः सथारः सामात्यः सपुत्रः ससुहृज्जनः राजा संवरणस तस्मात पलायत महाभयात 35 सिन्धॊर नथस्य महतॊ निकुञ्जे नयवसत तथा नथी विषयपर्यन्ते पर्वतस्य समीपतः तत्रावसन बहून कालान भारता थुर्गमाश्रिताः 36 तेषां निवसतां तत्र सहस्रं परिवत्सरान अदाभ्यगच्छथ भरतान वसिष्ठॊ भगवान ऋषिः 37 तम आगतं परयत्नेन परत्युथ्गम्याभिवाथ्य च अर्घ्यम अभ्याहरंस तस्मै ते सर्वे भारतास तथा निवेथ्य सर्वम ऋषये सत्कारेण सुवर्चसे 38 तं समाम अष्टमीम उष्टं राजा वव्रे सवयं तथा पुरॊहितॊ भवान नॊ ऽसतु राज्याय परयतामहे ओम इत्य एवं वसिष्ठॊ ऽपि भारतान परत्यपथ्यत 39 अदाभ्यषिञ्चत साम्राज्ये सर्वक्षत्रस्य पौरवम विषाण भूतं सर्वस्यां पृदिव्याम इति नः शरुतम 40 भरताध्युषितं पूर्वं सॊ ऽधयतिष्ठत पुरॊत्तमम पुनर बलिभृतश चैव चक्रे सर्वमहीक्षितः 41 ततः स पृदिवीं पराप्य पुनर ईजे महाबलः आजमीढॊ महायज्ञैर बहुभिर भूरिथक्षिणैः 42 ततः संवरणात सौरी सुषुवे तपती कुरुम राजत्वे तं परजाः सर्वा धर्मज्ञ इति वव्रिरे 43 तस्य नाम्नाभिविख्यातं पृदिव्यां कुरुजाङ्गलम कुरुक्षेत्रं स तपसा पुण्यं चक्रे महातपाः 44 अश्ववन्तम अभिष्वन्तं तदा चित्ररदं मुनिम जनमेजयं च विख्यातं पुत्रांश चास्यानुशुश्रुमः पञ्चैतान वाहिनी पुत्रान वयजायत मनस्विनी 45 अभिष्वतः परिक्षित तु शबलाश्वश च वीर्यवान अभिराजॊ विराजश च शल्मलश च महाबलः 46 उच्चैःश्रवा भथ्र कारॊ जितारिश चाष्टमः समृतः एतेषाम अन्ववाये तु खयातास ते कर्मजैर गुणैः 47 जनमेजयाथयः सप्त तदैवान्ये महाबलाः परिक्षितॊ ऽभवन पुत्राः सर्वे धर्मार्दकॊविथाः 48 कक्षसेनॊग्र सेनौ च चित्रसेनश च वीर्यवान इन्थ्रसेनः सुषेणश च भीमसेनश च नामतः 49 जनमेजयस्य तनया भुवि खयाता महाबलाः धृतराष्ट्रः परदमजः पाण्डुर बाह्लीक एव च 50 निषधश च महातेजास तदा जाम्बूनथॊ बली कुण्डॊथरः पथातिश च वसातिश चाष्टमः समृतः सर्वे धर्मार्दकुशलाः सर्वे भूतिहिते रताः 51 धृतराष्ट्रॊ ऽद राजासीत तस्य पुत्रॊ ऽद कुण्डिकः हस्ती वितर्कः करादश च कुण्डलश चापि पञ्चमः हविः शरवास तदेन्थ्राभः सुमन्युश चापराजितः 52 परतीपस्य तरयः पुत्रा जज्ञिरे भरतर्षभ थेवापिः शंतनुश चैव बाह्लीकश च महारदः 53 थेवापिस तु परवव्राज तेषां धर्मपरीप्सया शंतनुश च महीं लेभे बाह्लीकश च महारदः 54 भरतस्यान्वये जाताः सत्त्ववन्तॊ महारदाः थेवर्षिकल्पा नृपते बहवॊ राजसत्तमाः 55 एवंविधाश चाप्य अपरे थेवकल्पा महारदाः जाता मनॊर अन्ववाये ऐल वंशविवर्धनाः |
1
[j] bhagavañ śrotum icchāmi pūror vaṃśakarān nṛpān yad vīryā yādṛśāś caiva yāvanto yat parākramāḥ 2 na hy asmiñ śīlahīno vā nirvīryo vā narādhipaḥ prajā virahito vāpi bhūtapūrvaḥ kadā cana 3 teṣāṃ prathitavṛttānāṃ rājñāṃ vijñānaśālinām caritaṃ śrotum icchāmi vistareṇa tapodhana 4 [v] hanta te kathayiṣyāmi yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi pūror vaṃśadharān vīrāñ śakra pratimatejasaḥ 5 pravīreśvara raudrāśvās trayaḥ putrā mahārathāḥ pūroḥ pauṣṭhyām ajāyanta pravīras tatra vaṃśakṛt 6 manasyur abhavat tasmāc chūraḥ śyenī sutaḥ prabhuḥ pṛthivyāś caturantāyā goptā rājīvalocanaḥ 7 subhrūḥ saṃhanano vāgmī sauvīrī tanayās trayaḥ manasyor abhavan putrāḥ śūrāḥ sarve mahārathāḥ 8 raudrāśvasya maheṣvāsā daśāpsarasi sūnavaḥ yajvāno jajñire śūrāḥ prajāvanto bahuśrutāḥ sarve sarvāstravidvāṃsaḥ sarve dharmaparāyaṇāḥ 9 ṛcepur atha kakṣepuḥ kṛkaṇepuś ca vīryavān sthaṇḍile pūrvanepuś ca sthalepuś ca mahārathaḥ 10 tejepur balavān dhīmān satyepuś cendra vikramaḥ dharmepuḥ saṃnatepuś ca daśamo deva vikramaḥ anādhṛṣṭi sutās tāta rājasūyāśvamedhinaḥ 11 matināras tato rājā vidvāṃś carceputo 'bhavat matināra sutā rājaṃś catvāro 'mitavikramāḥ taṃsur mahān atiratho druhyuś cāpratimadyutiḥ 12 teṣāṃ taṃsur mahāvīryaḥ pauravaṃ vaṃśam udvahan ājahāra yaśo dīptaṃ jigāya ca vasuṃdharām 13 ilinaṃ tu sutaṃ taṃsur janayām āsa vīryavān so 'pi kṛtsnām imāṃ bhūmiṃ vijigye jayatāṃ varaḥ 14 rathaṃtaryāṃ sutān pañca pañca bhūtopamāṃs tataḥ ilino janayām āsa duḥṣantaprabhṛtīn nṛpa 15 duḥṣantaṃ śūra bhīmau ca prapūrvaṃ vasum eva ca teṣāṃ jyeṣṭho 'bhavad rājā duḥṣanto janamejaya 16 duḥṣantād bharato jajñe vidvāñ śākuntalo nṛpaḥ tasmād bharata vaṃśasya vipratasthe mahad yaśaḥ 17 bharatas tisṛṣu strīṣu nava putrān ajījanat nābhyanandanta tān rājā nānurūpā mamety uta 18 tato mahadbhiḥ kratubhir ījāno bharatas tadā lebhe putraṃ bharadvājād bhumanyuṃ nāma bhārata 19 tataḥ putriṇam ātmānaṃ jñātvā pauravanandanaḥ bhumanyuṃ bharataśreṣṭha yauvarājye 'bhyaṣecayat 20 tatas tasya mahīndrasya vitathaḥ putrako 'bhavat tataḥ sa vitatho nāma bhumanyor abhavat sutaḥ 21 suhotraś ca suhotā ca suhaviḥ suyajus tathā puṣkariṇyām ṛcīkasya bhumanyor abhavan sutāḥ 22 teṣāṃ jyeṣṭhaḥ suhotras tu rājyam āpa mahīkṣitām rājasūyāśvamedhādyaiḥ so 'yajad bahubhiḥ savaiḥ 23 suhotraḥ pṛthivīṃ sarvāṃ bubhuje sāgarāmbarām pūrṇāṃ hastigavāśvasya bahuratnasamākulām 24 mamajjeva mahī tasya bhūri bhārāvapīḍitā hastyaśvarathasaṃpūrṇā manuṣyakalilā bhṛśam 25 suhotre rājani tadā dharmataḥ śāsati prajāḥ caityayūpāṅkitā cāsīd bhūmiḥ śatasahasraśaḥ pravṛddhajanasasyā ca sahadevā vyarocata 26 aikṣvākī janayām āsa suhotrāt pṛthivīpateḥ ajamīḍhaṃ sumīḍhaṃ ca purumīḍhaṃ ca bhārata 27 ajamīḍho varas teṣāṃ tasmin vaṃśaḥ pratiṣṭhitaḥ ṣaṭ putrān so 'py ajanayat tisṛṣu strīṣu bhārata 28 ṛkṣaṃ bhūminy atho nīlī duḥṣanta parameṣṭhinau keśiny ajanayaj jahnum ubhau ca janarūpiṇau 29 tatheme sarvapāñcālā duḥṣanta parameṣṭhinoḥ anvayāḥ kuśikā rājañ jahnor amitatejasaḥ 30 janarūpiṇayor jyeṣṭham ṛkṣam āhur janādhipam ṛkṣāt saṃvaraṇo jajñe rājan vaṃśakaras tava 31 ārkṣe saṃvaraṇe rājan praśāsati vasuṃdharām saṃkṣayaḥ sumahān āsīt prajānām iti śuśrumaḥ 32 vyaśīryata tato rāṣṭraṃ kṣayair nānāvidhais tathā kṣun mṛtyubhyām anāvṛṣṭyā vyādhibhiś ca samāhatam abhyaghnan bhāratāṃś caiva sapatnānāṃ balāni ca 33 cālayan vasudhāṃ caiva balena caturaṅgiṇā abhyayāt taṃ ca pāñcālyo vijitya tarasā mahīm akṣauhiṇībhir daśabhiḥ sa enaṃ samare 'jayat 34 tataḥ sadāraḥ sāmātyaḥ saputraḥ sasuhṛjjanaḥ rājā saṃvaraṇas tasmāt palāyata mahābhayāt 35 sindhor nadasya mahato nikuñje nyavasat tadā nadī viṣayaparyante parvatasya samīpataḥ tatrāvasan bahūn kālān bhāratā durgamāśritāḥ 36 teṣāṃ nivasatāṃ tatra sahasraṃ parivatsarān athābhyagacchad bharatān vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ 37 tam āgataṃ prayatnena pratyudgamyābhivādya ca arghyam abhyāharaṃs tasmai te sarve bhāratās tadā nivedya sarvam ṛṣaye satkāreṇa suvarcase 38 taṃ samām aṣṭamīm uṣṭaṃ rājā vavre svayaṃ tadā purohito bhavān no 'stu rājyāya prayatāmahe om ity evaṃ vasiṣṭho 'pi bhāratān pratyapadyata 39 athābhyaṣiñcat sāmrājye sarvakṣatrasya pauravam viṣāṇa bhūtaṃ sarvasyāṃ pṛthivyām iti naḥ śrutam 40 bharatādhyuṣitaṃ pūrvaṃ so 'dhyatiṣṭhat purottamam punar balibhṛtaś caiva cakre sarvamahīkṣitaḥ 41 tataḥ sa pṛthivīṃ prāpya punar īje mahābalaḥ ājamīḍho mahāyajñair bahubhir bhūridakṣiṇaiḥ 42 tataḥ saṃvaraṇāt saurī suṣuve tapatī kurum rājatve taṃ prajāḥ sarvā dharmajña iti vavrire 43 tasya nāmnābhivikhyātaṃ pṛthivyāṃ kurujāṅgalam kurukṣetraṃ sa tapasā puṇyaṃ cakre mahātapāḥ 44 aśvavantam abhiṣvantaṃ tathā citrarathaṃ munim janamejayaṃ ca vikhyātaṃ putrāṃś cāsyānuśuśrumaḥ pañcaitān vāhinī putrān vyajāyata manasvinī 45 abhiṣvataḥ parikṣit tu śabalāśvaś ca vīryavān abhirājo virājaś ca śalmalaś ca mahābalaḥ 46 uccaiḥśravā bhadra kāro jitāriś cāṣṭamaḥ smṛtaḥ eteṣām anvavāye tu khyātās te karmajair guṇaiḥ 47 janamejayādayaḥ sapta tathaivānye mahābalāḥ parikṣito 'bhavan putrāḥ sarve dharmārthakovidāḥ 48 kakṣasenogra senau ca citrasenaś ca vīryavān indrasenaḥ suṣeṇaś ca bhīmasenaś ca nāmataḥ 49 janamejayasya tanayā bhuvi khyātā mahābalāḥ dhṛtarāṣṭraḥ prathamajaḥ pāṇḍur bāhlīka eva ca 50 niṣadhaś ca mahātejās tathā jāmbūnado balī kuṇḍodaraḥ padātiś ca vasātiś cāṣṭamaḥ smṛtaḥ sarve dharmārthakuśalāḥ sarve bhūtihite ratāḥ 51 dhṛtarāṣṭro 'tha rājāsīt tasya putro 'tha kuṇḍikaḥ hastī vitarkaḥ krāthaś ca kuṇḍalaś cāpi pañcamaḥ haviḥ śravās tathendrābhaḥ sumanyuś cāparājitaḥ 52 pratīpasya trayaḥ putrā jajñire bharatarṣabha devāpiḥ śaṃtanuś caiva bāhlīkaś ca mahārathaḥ 53 devāpis tu pravavrāja teṣāṃ dharmaparīpsayā śaṃtanuś ca mahīṃ lebhe bāhlīkaś ca mahārathaḥ 54 bharatasyānvaye jātāḥ sattvavanto mahārathāḥ devarṣikalpā nṛpate bahavo rājasattamāḥ 55 evaṃvidhāś cāpy apare devakalpā mahārathāḥ jātā manor anvavāye aila vaṃśavivardhanāḥ |