|
1
[व] ततः परतीपॊ राजा स सर्वभूतहिते रतः निषसाथ समा बह्वीर गङ्गातीरगतॊ जपन 2 तस्य रूपगुणॊपेता गङ्गा शरीर इव रूपिणी उत्तीर्य सलिलात तस्माल लॊभनीयतमाकृतिः 3 अधीयानस्य राजर्षेर थिव्यरूपा मनस्विनी थक्षिणं शालसंकाशम ऊरुं भेजे शुभानना 4 परतीपस तु महीपालस ताम उवाच मनस्विनीम करवाणि किं ते कल्याणि परियं यत ते ऽभिकाङ्क्षितम 5 [सत्री] तवाम अहं कामये राजन कुरुश्रेष्ठ भजस्व माम तयागः कामवतीनां हि सत्रीणां सथ्भिर विगर्हितः 6 [पर] नाहं परस्त्रियं कामाथ गच्छेयं वरवर्णिनि न चासवर्णां कल्याणि धर्म्यं तथ विथ्धि मे वरतम 7 [सत्री] नाश्रेयस्य अस्मि नागम्या न वक्तव्या च कर्हि चित भज ममां भजमानां तवं राजन कन्यां वरस्त्रियम 8 [पर] मयातिवृत्तम एतत ते यन मां चॊथयसि परियम अन्यदा परतिपन्नं मां नाशयेथ धर्मविप्लवः 9 पराप्य थक्षिणम ऊरुं मे तवम आश्लिष्टा वराङ्गने अपत्यानां सनुषाणां च भीरु विथ्ध्य एतथ आसनम 10 सव्यतः कामिनी भागस तवया स च विवर्जितः तस्माथ अहं नाचरिष्ये तवयि कामं वराङ्गने 11 सनुषा मे भव कल्याणि पुत्रार्दे तवां वृणॊम्य अहम सनुषापेक्षं हि वामॊरु तवम आगम्य समाश्रिता 12 [सत्री] एवम अप्य अस्तु धर्मज्ञ संयुज्येयं सुतेन ते तवथ्भक्त्यैव भजिष्यामि परख्यातं भारतं कुलम 13 पृदिव्यां पार्दिवा ये च तेषां यूयं परायणम गुणा न हि मया शक्या वक्तुं वर्षशतैर अपि कुलस्य ये वः परदितास तत साधुत्वम अनुत्तमम 14 स मे नाभिजनज्ञः सयाथ आचरेयं च यथ विभॊ तत सर्वम एव पुत्रस ते न मीमांसेत कर्हि चित 15 एवं वसन्ती पुत्रे ते वर्धयिष्याम्य अहं परियम पुत्रैः पुण्यैः परियैश चापि सवर्गं पराप्स्यति ते सुतः 16 [व] तदेत्य उक्त्वा तु सा राजंस तत्रैवान्तरधीयत पुत्र जन्म परतीक्षंस तु स राजा तथ अधारयत 17 एतस्मिन्न एव काले तु परतीपः कषत्रियर्षभः तपस तेपे सुतस्यार्दे सभार्यः कुरुनन्थन 18 तयॊः समभवत पुत्रॊ वृथ्धयॊः स महाभिषः शान्तस्य जज्ञे संतानस तस्माथ आसीत स शंतनुः 19 संस्मरंश चाक्षयाँल लॊकान विजितान सवेन कर्मणा पुण्यकर्मकृथ एवासीच छंतनुः कुरु सत्तम 20 परतीपः शंतनुं पुत्रं यौवनस्दं ततॊ ऽनवशात पुरा मां सत्री समभ्यागाच छंतनॊ भूतये तव 21 तवाम आव्रजेथ यथि रहः सा पुत्र वरवर्णिनी कामयानाभिरूपाढ्या थिव्या सत्री पुत्रकाम्यया सा तवया नानुयॊक्तव्या कासि कस्यासि वाङ्गने 22 यच च कुर्यान न तत कार्यं परष्टव्या सा तवयानघ मन्नियॊगाथ भजन्तीं तां भजेदा इत्य उवाच तम 23 एवं संथिश्य तनयं परतीपः शंतनुं तथा सवे च राज्ये ऽभिषिच्यैनं वनं राजा विवेश ह 24 स राजा शंतनुर धीमान खयातः पृद्व्यां धनुर्धरः बभूव मृगया शीलः सततं वनगॊचरः 25 स मृगान महिषांश चैव विनिघ्नन राजसत्तमः गङ्गाम अनुचचारैकः सिथ्धचारणसेविताम 26 स कथा चिन महाराज थथर्श परमस्त्रियम जाज्वल्यमानां वपुषा साक्षात पथ्माम इव शरियम 27 सर्वानवथ्यां सुथतीं थिव्याभरणभूषिताम सूक्ष्माम्बरधराम एकां पथ्मॊथर समप्रभाम 28 तां थृष्ट्वा हृष्टरॊमाभूथ विस्मितॊ रूपसंपथा पिबन्न इव च नेत्राभ्यां नातृप्यत नराधिपः 29 सा च थृष्ट्वैव राजानं विचरन्तं महाथ्युतिम सनेहाथ आगतसौहार्था नातृप्यत विलासिनी 30 ताम उवाच ततॊ राजा सान्त्वयञ शलक्ष्णया गिरा थेवी वा थानवी वा तवं गन्धर्वी यथि वाप्सराः 31 यक्षी वा पन्नगी वापि मानुषी वा सुमध्यमे या वा तवं सुरगर्भाभे भार्या मे भव शॊभने 32 एतच छरुत्वा वचॊ राज्ञः सस्मितं मृथु वल्गु च वसूनां समयं समृत्वा अभ्यगच्छथ अनिन्थिता 33 उवाच चैव राज्ञः सा हलाथयन्ती मनॊ गिरा भविष्यामि महीपाल महिषी ते वशानुगा 34 यत तु कुर्याम अहं राजञ शुभं वा यथि वाशुभम न तथ वारयितव्यास्मि न वक्तव्या तदाप्रियम 35 एवं हि वर्तमाने ऽहं तवयि वत्स्यामि पार्दिव वारिता विप्रियं चॊक्ता तयजेयं तवाम असंशयम 36 तदेति राज्ञा सा तूक्ता तथा भरतसत्तम परहर्षम अतुलं लेभे पराप्य तं पार्दिवॊत्तमम 37 आसाथ्य शंतनुस तां च बुभुजे कामतॊ वशी न परष्टव्येति मन्वानॊ न स तां किं चिथ ऊचिवान 38 स तस्याः शीलवृत्तेन रूपौथार्यगुणेन च उपचारेण च रहस तुतॊष जगतीपतिः 39 थिव्यरूपा हि सा थेवी गङ्गा तरिपदगा नथी मानुषं विग्रहं शरीमत कृत्वा सा वरवर्णिनी 40 भाग्यॊपनत कामस्य भार्येवॊपस्दिताभवत शंतनॊ राजसिंहस्य थेवराजसमथ्युतेः 41 संभॊगस्नेहचातुर्यैर हाव लास्यैर मनॊहरैः राजानं रमयाम आस यदा रेमे तदैव सः 42 स राजा रतिसक्तत्वाथ उत्तमस्त्री गुणैर हृतः संवत्सरान ऋतून मासान न बुबॊध बहून गतान 43 रममाणस तया सार्धं यदाकामं जनेश्वरः अष्टाव अजनयत पुत्रांस तस्याम अमर वर्णिनः 44 जातं जातं च सा पुत्रं कषिपत्य अम्भसि भारत परीणामि तवाहम इत्य उक्त्वा गङ्गा सरॊतस्य अमज्जयत 45 तस्य तन न परियं राज्ञः शंतनॊर अभवत तथा न च तां किं चनॊवाच तयागाथ भीतॊ महीपतिः 46 अद ताम अष्टमे पुत्रे जाते परहसिताम इव उवाच राजा थुःखार्तः परीप्सन पुत्रम आत्मनः 47 मा वधीः कासि कस्यासि किं हिंससि सुतान इति पुत्रघ्नि सुमहत पापं मा परापस तिष्ठ गर्हिते 48 [सत्री] पुत्र कामन ते हन्मि पुत्रं पुत्रवतां वर जीर्णस तु मम वासॊ ऽयं यदा स समयः कृतः 49 अहं गङ्गा जह्नुसुता महर्षिगणसेविता थेवकार्यार्द सिथ्ध्यर्दम उषिटाहं तवया सह 50 अष्टमे वसवॊ थेवा महाभागा महौजसः वसिष्ठ शापथॊषेण मानुषत्वम उपागताः 51 तेषां जनयिता नान्यस तवथृते भुवि विथ्यते मथ्विधा मानुषी धात्री न चैवास्तीह का चन 52 तस्मात तज जननी हेतॊर मानुषत्वम उपागता जनयित्वा वसून अष्टौ जिता लॊकास तवयाक्षयाः 53 थेवानां समयस तव एष वसूनां संश्रुतॊ मया जातं जातं मॊक्षयिष्ये जन्मतॊ मानुषाथ इति 54 तत ते शापाथ विनिर्मुक्ता आपवस्य महात्मनः सवस्ति ते ऽसतु गमिष्यामि पुत्रं पाहि महाव्रतम 55 एष पर्याय वासॊ मे वसूनां संनिधौ कृतः मत्प्रसूतं विजानीहि गङ्गा थत्तम इमं सुतम |
1
[v] tataḥ pratīpo rājā sa sarvabhūtahite rataḥ niṣasāda samā bahvīr gaṅgātīragato japan 2 tasya rūpaguṇopetā gaṅgā śrīr iva rūpiṇī uttīrya salilāt tasmāl lobhanīyatamākṛtiḥ 3 adhīyānasya rājarṣer divyarūpā manasvinī dakṣiṇaṃ śālasaṃkāśam ūruṃ bheje śubhānanā 4 pratīpas tu mahīpālas tām uvāca manasvinīm karavāṇi kiṃ te kalyāṇi priyaṃ yat te 'bhikāṅkṣitam 5 [strī] tvām ahaṃ kāmaye rājan kuruśreṣṭha bhajasva mām tyāgaḥ kāmavatīnāṃ hi strīṇāṃ sadbhir vigarhitaḥ 6 [pr] nāhaṃ parastriyaṃ kāmād gaccheyaṃ varavarṇini na cāsavarṇāṃ kalyāṇi dharmyaṃ tad viddhi me vratam 7 [strī] nāśreyasy asmi nāgamyā na vaktavyā ca karhi cit bhaja mmāṃ bhajamānāṃ tvaṃ rājan kanyāṃ varastriyam 8 [pr] mayātivṛttam etat te yan māṃ codayasi priyam anyathā pratipannaṃ māṃ nāśayed dharmaviplavaḥ 9 prāpya dakṣiṇam ūruṃ me tvam āśliṣṭā varāṅgane apatyānāṃ snuṣāṇāṃ ca bhīru viddhy etad āsanam 10 savyataḥ kāminī bhāgas tvayā sa ca vivarjitaḥ tasmād ahaṃ nācariṣye tvayi kāmaṃ varāṅgane 11 snuṣā me bhava kalyāṇi putrārthe tvāṃ vṛṇomy aham snuṣāpekṣaṃ hi vāmoru tvam āgamya samāśritā 12 [strī] evam apy astu dharmajña saṃyujyeyaṃ sutena te tvadbhaktyaiva bhajiṣyāmi prakhyātaṃ bhārataṃ kulam 13 pṛthivyāṃ pārthivā ye ca teṣāṃ yūyaṃ parāyaṇam guṇā na hi mayā śakyā vaktuṃ varṣaśatair api kulasya ye vaḥ prathitās tat sādhutvam anuttamam 14 sa me nābhijanajñaḥ syād ācareyaṃ ca yad vibho tat sarvam eva putras te na mīmāṃseta karhi cit 15 evaṃ vasantī putre te vardhayiṣyāmy ahaṃ priyam putraiḥ puṇyaiḥ priyaiś cāpi svargaṃ prāpsyati te sutaḥ 16 [v] tathety uktvā tu sā rājaṃs tatraivāntaradhīyata putra janma pratīkṣaṃs tu sa rājā tad adhārayat 17 etasminn eva kāle tu pratīpaḥ kṣatriyarṣabhaḥ tapas tepe sutasyārthe sabhāryaḥ kurunandana 18 tayoḥ samabhavat putro vṛddhayoḥ sa mahābhiṣaḥ śāntasya jajñe saṃtānas tasmād āsīt sa śaṃtanuḥ 19 saṃsmaraṃś cākṣayāṁl lokān vijitān svena karmaṇā puṇyakarmakṛd evāsīc chaṃtanuḥ kuru sattama 20 pratīpaḥ śaṃtanuṃ putraṃ yauvanasthaṃ tato 'nvaśāt purā māṃ strī samabhyāgāc chaṃtano bhūtaye tava 21 tvām āvrajed yadi rahaḥ sā putra varavarṇinī kāmayānābhirūpāḍhyā divyā strī putrakāmyayā sā tvayā nānuyoktavyā kāsi kasyāsi vāṅgane 22 yac ca kuryān na tat kāryaṃ praṣṭavyā sā tvayānagha manniyogād bhajantīṃ tāṃ bhajethā ity uvāca tam 23 evaṃ saṃdiśya tanayaṃ pratīpaḥ śaṃtanuṃ tadā sve ca rājye 'bhiṣicyainaṃ vanaṃ rājā viveśa ha 24 sa rājā śaṃtanur dhīmān khyātaḥ pṛthvyāṃ dhanurdharaḥ babhūva mṛgayā śīlaḥ satataṃ vanagocaraḥ 25 sa mṛgān mahiṣāṃś caiva vinighnan rājasattamaḥ gaṅgām anucacāraikaḥ siddhacāraṇasevitām 26 sa kadā cin mahārāja dadarśa paramastriyam jājvalyamānāṃ vapuṣā sākṣāt padmām iva śriyam 27 sarvānavadyāṃ sudatīṃ divyābharaṇabhūṣitām sūkṣmāmbaradharām ekāṃ padmodara samaprabhām 28 tāṃ dṛṣṭvā hṛṣṭaromābhūd vismito rūpasaṃpadā pibann iva ca netrābhyāṃ nātṛpyata narādhipaḥ 29 sā ca dṛṣṭvaiva rājānaṃ vicarantaṃ mahādyutim snehād āgatasauhārdā nātṛpyata vilāsinī 30 tām uvāca tato rājā sāntvayañ ślakṣṇayā girā devī vā dānavī vā tvaṃ gandharvī yadi vāpsarāḥ 31 yakṣī vā pannagī vāpi mānuṣī vā sumadhyame yā vā tvaṃ suragarbhābhe bhāryā me bhava śobhane 32 etac chrutvā vaco rājñaḥ sasmitaṃ mṛdu valgu ca vasūnāṃ samayaṃ smṛtvā abhyagacchad aninditā 33 uvāca caiva rājñaḥ sā hlādayantī mano girā bhaviṣyāmi mahīpāla mahiṣī te vaśānugā 34 yat tu kuryām ahaṃ rājañ śubhaṃ vā yadi vāśubham na tad vārayitavyāsmi na vaktavyā tathāpriyam 35 evaṃ hi vartamāne 'haṃ tvayi vatsyāmi pārthiva vāritā vipriyaṃ coktā tyajeyaṃ tvām asaṃśayam 36 tatheti rājñā sā tūktā tadā bharatasattama praharṣam atulaṃ lebhe prāpya taṃ pārthivottamam 37 āsādya śaṃtanus tāṃ ca bubhuje kāmato vaśī na praṣṭavyeti manvāno na sa tāṃ kiṃ cid ūcivān 38 sa tasyāḥ śīlavṛttena rūpaudāryaguṇena ca upacāreṇa ca rahas tutoṣa jagatīpatiḥ 39 divyarūpā hi sā devī gaṅgā tripathagā nadī mānuṣaṃ vigrahaṃ śrīmat kṛtvā sā varavarṇinī 40 bhāgyopanata kāmasya bhāryevopasthitābhavat śaṃtano rājasiṃhasya devarājasamadyuteḥ 41 saṃbhogasnehacāturyair hāva lāsyair manoharaiḥ rājānaṃ ramayām āsa yathā reme tathaiva saḥ 42 sa rājā ratisaktatvād uttamastrī guṇair hṛtaḥ saṃvatsarān ṛtūn māsān na bubodha bahūn gatān 43 ramamāṇas tayā sārdhaṃ yathākāmaṃ janeśvaraḥ aṣṭāv ajanayat putrāṃs tasyām amara varṇinaḥ 44 jātaṃ jātaṃ ca sā putraṃ kṣipaty ambhasi bhārata prīṇāmi tvāham ity uktvā gaṅgā srotasy amajjayat 45 tasya tan na priyaṃ rājñaḥ śaṃtanor abhavat tadā na ca tāṃ kiṃ canovāca tyāgād bhīto mahīpatiḥ 46 atha tām aṣṭame putre jāte prahasitām iva uvāca rājā duḥkhārtaḥ parīpsan putram ātmanaḥ 47 mā vadhīḥ kāsi kasyāsi kiṃ hiṃsasi sutān iti putraghni sumahat pāpaṃ mā prāpas tiṣṭha garhite 48 [strī] putra kāmana te hanmi putraṃ putravatāṃ vara jīrṇas tu mama vāso 'yaṃ yathā sa samayaḥ kṛtaḥ 49 ahaṃ gaṅgā jahnusutā maharṣigaṇasevitā devakāryārtha siddhyartham uṣiṭāhaṃ tvayā saha 50 aṣṭame vasavo devā mahābhāgā mahaujasaḥ vasiṣṭha śāpadoṣeṇa mānuṣatvam upāgatāḥ 51 teṣāṃ janayitā nānyas tvadṛte bhuvi vidyate madvidhā mānuṣī dhātrī na caivāstīha kā cana 52 tasmāt taj jananī hetor mānuṣatvam upāgatā janayitvā vasūn aṣṭau jitā lokās tvayākṣayāḥ 53 devānāṃ samayas tv eṣa vasūnāṃ saṃśruto mayā jātaṃ jātaṃ mokṣayiṣye janmato mānuṣād iti 54 tat te śāpād vinirmuktā āpavasya mahātmanaḥ svasti te 'stu gamiṣyāmi putraṃ pāhi mahāvratam 55 eṣa paryāya vāso me vasūnāṃ saṃnidhau kṛtaḥ matprasūtaṃ vijānīhi gaṅgā dattam imaṃ sutam |