|
1
[भस] जामथग्न्येन रामेण पितुर वधम अमृष्यता करुथ्धेन च महाभागे हैहयाधिपतिर हतः शतानि थश बाहूनां निकृत्तान्य अर्जुनस्य वै 2 पुनश च धनुर आथाय महास्त्राणि परमुञ्चता निर्थग्धं कषत्रम असकृथ रदेन जयता महीम 3 एवम उच्चावचैर अस्त्रैर भार्गवेण महात्मना तरिः सप्तकृत्वः पृदिवी कृता निःक्षत्रिया पुरा 4 ततः संभूय सर्वाभिः कषत्रियाभिः समन्ततः उत्पाथितान्य अपत्यानि बराह्मणैर नियतात्मभिः 5 पाणिग्राहस्य तनय इति वेथेषु निश्चितम धर्मं मनसि संस्दाप्य बराह्मणांस ताः समभ्ययुः लॊके ऽपय आचरितॊ थृष्टः कषत्रियाणां पुनर भवः 6 अदॊतद्य इति खयात आसीथ धीमान ऋषिः पुरा ममता नाम तस्यासीथ भार्या परमसंमिता 7 उतद्यस्य यवीयांस तु पुरॊधास तरिथिवौकसाम बृहस्पतिर बृहत तेजा ममतां सॊ ऽनवपथ्यत 8 उवाच ममता तं तु थेवरं वथतां वरम अन्तर्वत्नी अहं भरात्रा जयेष्ठेनारम्यताम इति 9 अयं च मे महाभाग कुक्षाव एव बृहस्पते औतद्यॊ वेथम अत्रैव षडङ्गं परत्यधीयत 10 अमॊघरेतास तवं चापि नूनं भवितुम अर्हसि तस्माथ एवंगते ऽथय तवम उपारमितुम अर्हसि 11 एवम उक्तस तया सम्यग बृहत तेजा बृहस्पतिः कामात्मानं तथात्मानं न शशाक नियच्छितुम 12 संबभूव ततः कामी तया सार्धम अकामया उत्सृजन्तं तु तं रेतः स गर्भस्दॊ ऽभयभाषत 13 भॊस तात कन्यस वथे थवयॊर नास्त्य अत्र संभवः अमॊघशुक्रश च भवान पूर्वं चाहम इहागतः 14 शशाप तं ततः करुथ्ध एवम उक्तॊ बृहस्पतिः उतद्य पुत्रं गर्भस्दं निर्भर्त्स्य भगवान ऋषिः 15 यस्मात तवम ईथृशे काले सर्वभूतेप्सिते सति एवम आत्द वचस तस्मात तमॊ थीर्घं परवेक्ष्यसि 16 स वै थीर्घतमा नाम शापाथ ऋषिर अजायत बृहस्पतेर बृहत कीर्तेर बृहस्पतिर इवौजसा 17 सपुत्राञ जनयाम आस गौतमाथीन महायशाः ऋषेर उतद्यस्य तथा संतानकुलवृथ्धये 18 लॊभमॊहाभिभूतास ते पुत्रास तं गौतमाथयः काष्ठे समुथ्रे परक्षिप्य गङ्गायां समवासृजन 19 न सयाथ अन्धश च वृथ्धश च भर्तव्यॊ ऽयम इति सम ते चिन्तयित्वा ततः करूराः परतिजग्मुर अदॊ गृहान 20 सॊ ऽनुस्रॊतस तथा राजन पलवमान ऋषिस ततः जगाम सुबहून थेशान अन्धस तेनॊडुपेन ह 21 तं तु राजा बलिर नाम सर्वधर्मविशारथः अपश्यन मज्जन गतः सरॊतसाभ्याशम आगतम 22 जग्राह चैनं धर्मात्मा बलिः सत्यपराक्रमः जञात्वा चैनं स वव्रे ऽद पुत्रार्दं मनुजर्षभ 23 संतानार्दं महाभाग भार्यासु मम मानथ पुत्रान धर्मार्दकुशलान उत्पाथयितुम अर्हसि 24 एवम उक्तः स तेजस्वी तं तदेत्य उक्तवान ऋषिः तस्मै स राजा सवां भार्यां सुथेष्णां पराहिणॊत तथा 25 अन्धं वृथ्धं च तं मत्वा न सा थेवी जगाम ह सवां तु धात्रेयिकां तस्मै वृथ्धाय पराहिणॊत तथा 26 तस्यां काक्षीवथ आथीन स शूथ्रयॊनाव ऋषिर वशी जनयाम आस धर्मात्मा पुत्रान एकाथशैव तु 27 काक्षीवथ आथीन पुत्रांस तान थृष्ट्वा सर्वान अधीयतः उवाच तम ऋषिं राजा ममैत इति वीर्यवाः 28 नेत्य उवाच महर्षिस तं ममैवैत इति बरुवन शूथ्रयॊनौ मया हीमे जाताः काक्षीवथ आथयः 29 अन्धं वृथ्धं च मां मत्वा सुथेष्णा महिषी तव अवमन्य थथौ मूढा शूथ्रां धात्रेयिकां हि मे 30 ततः परसाथयाम आस पुनस तम ऋषिसत्तमम बलिः सुथेष्णां भार्यां च तस्मै तां पराहिणॊत पुनः 31 तां स थीर्घतमाङ्गेषु सपृष्ट्वा थेवीम अदाब्रवीत भविष्यति कुमारस ते तेजस्वी सत्यवाग इति 32 तत्राङ्गॊ नाम राजर्षिः सुथेष्णायाम अजायत एवम अन्ये महेष्वासा बराह्मणैः कषत्रिया भुवि 33 जाताः परमधर्मज्ञा वीर्यवन्तॊ महाबलाः एतच छरुत्वा तवम अप्य अत्र मातः कुरु यदेप्सितम |
1
[bhs] jāmadagnyena rāmeṇa pitur vadham amṛṣyatā kruddhena ca mahābhāge haihayādhipatir hataḥ śatāni daśa bāhūnāṃ nikṛttāny arjunasya vai 2 punaś ca dhanur ādāya mahāstrāṇi pramuñcatā nirdagdhaṃ kṣatram asakṛd rathena jayatā mahīm 3 evam uccāvacair astrair bhārgaveṇa mahātmanā triḥ saptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā 4 tataḥ saṃbhūya sarvābhiḥ kṣatriyābhiḥ samantataḥ utpāditāny apatyāni brāhmaṇair niyatātmabhiḥ 5 pāṇigrāhasya tanaya iti vedeṣu niścitam dharmaṃ manasi saṃsthāpya brāhmaṇāṃs tāḥ samabhyayuḥ loke 'py ācarito dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇāṃ punar bhavaḥ 6 athotathya iti khyāta āsīd dhīmān ṛṣiḥ purā mamatā nāma tasyāsīd bhāryā paramasaṃmitā 7 utathyasya yavīyāṃs tu purodhās tridivaukasām bṛhaspatir bṛhat tejā mamatāṃ so 'nvapadyata 8 uvāca mamatā taṃ tu devaraṃ vadatāṃ varam antarvatnī ahaṃ bhrātrā jyeṣṭhenāramyatām iti 9 ayaṃ ca me mahābhāga kukṣāv eva bṛhaspate autathyo vedam atraiva ṣaḍaṅgaṃ pratyadhīyata 10 amogharetās tvaṃ cāpi nūnaṃ bhavitum arhasi tasmād evaṃgate 'dya tvam upāramitum arhasi 11 evam uktas tayā samyag bṛhat tejā bṛhaspatiḥ kāmātmānaṃ tadātmānaṃ na śaśāka niyacchitum 12 saṃbabhūva tataḥ kāmī tayā sārdham akāmayā utsṛjantaṃ tu taṃ retaḥ sa garbhastho 'bhyabhāṣata 13 bhos tāta kanyasa vade dvayor nāsty atra saṃbhavaḥ amoghaśukraś ca bhavān pūrvaṃ cāham ihāgataḥ 14 śaśāpa taṃ tataḥ kruddha evam ukto bṛhaspatiḥ utathya putraṃ garbhasthaṃ nirbhartsya bhagavān ṛṣiḥ 15 yasmāt tvam īdṛśe kāle sarvabhūtepsite sati evam āttha vacas tasmāt tamo dīrghaṃ pravekṣyasi 16 sa vai dīrghatamā nāma śāpād ṛṣir ajāyata bṛhaspater bṛhat kīrter bṛhaspatir ivaujasā 17 saputrāñ janayām āsa gautamādīn mahāyaśāḥ ṛṣer utathyasya tadā saṃtānakulavṛddhaye 18 lobhamohābhibhūtās te putrās taṃ gautamādayaḥ kāṣṭhe samudre prakṣipya gaṅgāyāṃ samavāsṛjan 19 na syād andhaś ca vṛddhaś ca bhartavyo 'yam iti sma te cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmur atho gṛhān 20 so 'nusrotas tadā rājan plavamāna ṛṣis tataḥ jagāma subahūn deśān andhas tenoḍupena ha 21 taṃ tu rājā balir nāma sarvadharmaviśāradaḥ apaśyan majjana gataḥ srotasābhyāśam āgatam 22 jagrāha cainaṃ dharmātmā baliḥ satyaparākramaḥ jñātvā cainaṃ sa vavre 'tha putrārthaṃ manujarṣabha 23 saṃtānārthaṃ mahābhāga bhāryāsu mama mānada putrān dharmārthakuśalān utpādayitum arhasi 24 evam uktaḥ sa tejasvī taṃ tathety uktavān ṛṣiḥ tasmai sa rājā svāṃ bhāryāṃ sudeṣṇāṃ prāhiṇot tadā 25 andhaṃ vṛddhaṃ ca taṃ matvā na sā devī jagāma ha svāṃ tu dhātreyikāṃ tasmai vṛddhāya prāhiṇot tadā 26 tasyāṃ kākṣīvad ādīn sa śūdrayonāv ṛṣir vaśī janayām āsa dharmātmā putrān ekādaśaiva tu 27 kākṣīvad ādīn putrāṃs tān dṛṣṭvā sarvān adhīyataḥ uvāca tam ṛṣiṃ rājā mamaita iti vīryavāḥ 28 nety uvāca maharṣis taṃ mamaivaita iti bruvan śūdrayonau mayā hīme jātāḥ kākṣīvad ādayaḥ 29 andhaṃ vṛddhaṃ ca māṃ matvā sudeṣṇā mahiṣī tava avamanya dadau mūḍhā śūdrāṃ dhātreyikāṃ hi me 30 tataḥ prasādayām āsa punas tam ṛṣisattamam baliḥ sudeṣṇāṃ bhāryāṃ ca tasmai tāṃ prāhiṇot punaḥ 31 tāṃ sa dīrghatamāṅgeṣu spṛṣṭvā devīm athābravīt bhaviṣyati kumāras te tejasvī satyavāg iti 32 tatrāṅgo nāma rājarṣiḥ sudeṣṇāyām ajāyata evam anye maheṣvāsā brāhmaṇaiḥ kṣatriyā bhuvi 33 jātāḥ paramadharmajñā vīryavanto mahābalāḥ etac chrutvā tvam apy atra mātaḥ kuru yathepsitam |