|
1
[व] एवम उक्तस तया राजा तां थेवीं पुनर अब्रवीत धर्मविथ धर्मसंयुक्तम इथं वचनम उत्तमम 2 एवम एतत पुरा कुन्ति वयुषिताश्वश चकार ह यदा तवयॊक्तं कल्याणि स हय आसीथ अमरॊपमः 3 अद तव इमं परवक्ष्यामि धर्मं तव एतं निबॊध मे पुराणम ऋषिभिर थृष्टं धर्मविथ्भिर महात्मभिः 4 अनावृताः किल पुरा सत्रिय आसन वरानने कामचारविहारिण्यः सवतन्त्राश चारुलॊचने 5 तासां वयुच्चरमाणानां कौमारात सुभगे पतीन नाधर्मॊ ऽभूथ वरारॊहे स हि धर्मः पुराभवत 6 तं चैव धर्मं पौराणं तिर्यग्यॊनिगताः परजाः अथ्याप्य अनुविधीयन्ते कामथ्वेषविवर्जिताः पुराणथृष्टॊ धर्मॊ ऽयं पूज्यते च महर्षिभिः 7 उत्तरेषु च रम्भॊरु कुरुष्व अथ्यापि वर्तते सत्रीणाम अनुग्रह करः स हि धर्मः सनातनः 8 अस्मिंस तु लॊके नचिरान मर्याथेयं शुचिस्मिते सदापिता येन यस्माच च तन मे विस्तरतः शृणु 9 बभूवॊथ्थालकॊ नाम महर्षिर इति नः शरुतम शवेतकेतुर इति खयातः पुत्रस तस्याभवन मुनिः 10 मर्याथेयं कृता तेन मानुषेष्व इति नः शरुतम कॊपात कमलपत्राक्षि यथर्दं तन निबॊध मे 11 शवेतकेतॊः किल पुरा समक्षं मातरं पितुः जग्राह बराह्मणः पाणौ गच्छाव इति चाब्रवीत 12 ऋषिपुत्रस ततः कॊपं चकारामर्षितस तथा मातरं तां तदा थृष्ट्वा नीयमानां बलाथ इव 13 करुथ्धं तं तु पिता थृष्ट्वा शवेतकेतुम उवाच ह मा तात कॊपं कार्षीस तवम एष धर्मः सनातनः 14 अनावृता हि सर्वेषां वर्णानाम अङ्गना भुवि यदा गावः सदितास तात सवे सवे वर्णे तदा परजाः 15 ऋषिपुत्रॊ ऽद तं धर्मं शवेतकेतुर न चक्षमे चकार चैव मर्याथाम इमां सत्रीपुंसयॊर भुवि 16 मानुषेषु महाभागे न तव एवान्येषु जन्तुषु तथा परभृति मर्याथा सदितेयम इति नः शरुतम 17 वयुच्चरन्त्याः पतिं नार्या अथ्य परभृति पातकम भरूण हत्या कृतं पापं भविष्यत्य असुखावहम 18 भार्यां तदा वयुच्चरतः कौमारीं बरह्मचारिणीम पतिव्रताम एतथ एव भविता पातकं भुवि 19 पत्या नियुक्ता या चैव पत्न्य अपत्यार्दम एव च न करिष्यति तस्याश च भविष्यत्य एतथ एव हि 20 इति तेन पुरा भीरु मर्याथा सदापिता बलात उथ्थालकस्य पुत्रेण धर्म्या वै शवेतकेतुना 21 सौथासेन च रम्भॊरु नियुक्तापत्य जन्मनि मथयन्ती जगामर्षिं वसिष्ठम इति नः शरुतम 22 तस्माल लेभे च सा पुत्रम अश्मकं नाम भामिनी भार्या कल्माषपाथस्य भर्तुः परियचिकीर्षता 23 अस्माकम अपि ते जन्म विथितं कमलेक्षणे कृष्णथ्वैपायनाथ भीरु कुरूणां वंशवृथ्धये 24 अत एतानि सर्वाणि कारणानि समीक्ष्य वै ममैतथ वचनं धर्म्यं कर्तुम अर्हस्य अनिन्थिते 25 ऋताव ऋतौ राजपुत्रि सत्रिया भर्ता यतव्रते नातिवर्तव्य इत्य एवं धर्मं धर्मविथॊ विथुः 26 शेषेष्व अन्येषु कालेषु सवातन्त्र्यं सत्री किलार्हति धर्मम एतं जनाः सन्तः पुराणं परिचक्षते 27 भर्ता भार्यां राजपुत्रि धर्म्यं वाधर्म्यम एव वा यथ बरूयात तत तदा कार्यम इति धर्मविथॊ विथुः 28 विशेषतः पुत्रगृथ्धी हीनः परजननात सवयम यदाहम अनवथ्याङ्गि पुत्रथर्शनलालसः 29 तदा रक्ताङ्गुलि तलः पथ्मपत्र निभः शुभे परसाथार्दं मया ते ऽयं शिरस्य अभ्युथ्यतॊ ऽञजलिः 30 मन्नियॊगात सुकेशान्ते थविजातेस तपसाधिकात पुत्रान गुणसमायुक्तान उत्पाथयितुम अर्हसि तवत्कृते ऽहं पृदुश्रॊणिगच्छेयं पुत्रिणां गतिम 31 एवम उक्ता ततः कुन्ती पाण्डुं परपुरंजयम परत्युवाच वरारॊहा भर्तुः परियहिते रता 32 पितृवेश्मन्य अहं बाला नियुक्तातिदि पूजने उग्रं पर्यचरं तत्र बराह्मणं संशितव्रतम 33 निगूढ निश्चयं धर्मे यं तं थुर्वाससं विथुः तम अहं संशितात्मानं सर्वयज्ञैर अतॊषयम 34 स मे ऽभिचार संयुक्तम आचष्ट भगवान वरम मन्त्रग्रामं च मे पराथाथ अब्रवीच चैव माम इथम 35 यं यं थेवं तवम एतेन मन्त्रेणावाहयिष्यसि अकामॊ वा सकामॊ वा स ते वशम उपैष्यति 36 इत्य उक्ताहं तथा तेन पितृवेश्मनि भारत बराह्मणेन वचस तद्यं तस्य कालॊ ऽयम आगतः 37 अनुज्ञाता तवया थेवम आह्वयेयम अहं नृप तेन मन्त्रेण राजर्षे यदा सयान नौ परजा विभॊ 38 आवाहयामि कं थेवं बरूहि तत्त्वविथां वर तवत्तॊ ऽनुज्ञा परतीक्षां मां विथ्ध्य अस्मिन कर्मणि सदिताम 39 [प] अथ्यैव तवं वरारॊहे परयतस्व यदाविधि धर्मम आवाहय शुभे स हि थेवेषु पुण्यभाक 40 अधर्मेण न नॊ धर्मः संयुज्येत कदं चन लॊकश चायं वरारॊहे धर्मॊ ऽयम इति मंस्यते 41 धार्मिकश च कुरूणां स भविष्यति न संशयः थत्तस्यापि च धर्मेण नाधर्मे रंस्यते मनः 42 तस्माथ धर्मं पुरस्कृत्य नियता तवं शुचिस्मिते उपचाराभिचाराभ्यां धर्मम आराधयस्व वै 43 [व] सा तदॊक्ता तदेत्य उक्त्वा तेन भर्त्रा वराङ्गना अभिवाथ्याभ्यनुज्ञाता परथक्षिणम अवर्तत |
1
[v] evam uktas tayā rājā tāṃ devīṃ punar abravīt dharmavid dharmasaṃyuktam idaṃ vacanam uttamam 2 evam etat purā kunti vyuṣitāśvaś cakāra ha yathā tvayoktaṃ kalyāṇi sa hy āsīd amaropamaḥ 3 atha tv imaṃ pravakṣyāmi dharmaṃ tv etaṃ nibodha me purāṇam ṛṣibhir dṛṣṭaṃ dharmavidbhir mahātmabhiḥ 4 anāvṛtāḥ kila purā striya āsan varānane kāmacāravihāriṇyaḥ svatantrāś cārulocane 5 tāsāṃ vyuccaramāṇānāṃ kaumārāt subhage patīn nādharmo 'bhūd varārohe sa hi dharmaḥ purābhavat 6 taṃ caiva dharmaṃ paurāṇaṃ tiryagyonigatāḥ prajāḥ adyāpy anuvidhīyante kāmadveṣavivarjitāḥ purāṇadṛṣṭo dharmo 'yaṃ pūjyate ca maharṣibhiḥ 7 uttareṣu ca rambhoru kuruṣv adyāpi vartate strīṇām anugraha karaḥ sa hi dharmaḥ sanātanaḥ 8 asmiṃs tu loke nacirān maryādeyaṃ śucismite sthāpitā yena yasmāc ca tan me vistarataḥ śṛṇu 9 babhūvoddālako nāma maharṣir iti naḥ śrutam śvetaketur iti khyātaḥ putras tasyābhavan muniḥ 10 maryādeyaṃ kṛtā tena mānuṣeṣv iti naḥ śrutam kopāt kamalapatrākṣi yadarthaṃ tan nibodha me 11 śvetaketoḥ kila purā samakṣaṃ mātaraṃ pituḥ jagrāha brāhmaṇaḥ pāṇau gacchāva iti cābravīt 12 ṛṣiputras tataḥ kopaṃ cakārāmarṣitas tadā mātaraṃ tāṃ tathā dṛṣṭvā nīyamānāṃ balād iva 13 kruddhaṃ taṃ tu pitā dṛṣṭvā śvetaketum uvāca ha mā tāta kopaṃ kārṣīs tvam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ 14 anāvṛtā hi sarveṣāṃ varṇānām aṅganā bhuvi yathā gāvaḥ sthitās tāta sve sve varṇe tathā prajāḥ 15 ṛṣiputro 'tha taṃ dharmaṃ śvetaketur na cakṣame cakāra caiva maryādām imāṃ strīpuṃsayor bhuvi 16 mānuṣeṣu mahābhāge na tv evānyeṣu jantuṣu tadā prabhṛti maryādā sthiteyam iti naḥ śrutam 17 vyuccarantyāḥ patiṃ nāryā adya prabhṛti pātakam bhrūṇa hatyā kṛtaṃ pāpaṃ bhaviṣyaty asukhāvaham 18 bhāryāṃ tathā vyuccarataḥ kaumārīṃ brahmacāriṇīm pativratām etad eva bhavitā pātakaṃ bhuvi 19 patyā niyuktā yā caiva patny apatyārtham eva ca na kariṣyati tasyāś ca bhaviṣyaty etad eva hi 20 iti tena purā bhīru maryādā sthāpitā balāt uddālakasya putreṇa dharmyā vai śvetaketunā 21 saudāsena ca rambhoru niyuktāpatya janmani madayantī jagāmarṣiṃ vasiṣṭham iti naḥ śrutam 22 tasmāl lebhe ca sā putram aśmakaṃ nāma bhāminī bhāryā kalmāṣapādasya bhartuḥ priyacikīrṣatā 23 asmākam api te janma viditaṃ kamalekṣaṇe kṛṣṇadvaipāyanād bhīru kurūṇāṃ vaṃśavṛddhaye 24 ata etāni sarvāṇi kāraṇāni samīkṣya vai mamaitad vacanaṃ dharmyaṃ kartum arhasy anindite 25 ṛtāv ṛtau rājaputri striyā bhartā yatavrate nātivartavya ity evaṃ dharmaṃ dharmavido viduḥ 26 śeṣeṣv anyeṣu kāleṣu svātantryaṃ strī kilārhati dharmam etaṃ janāḥ santaḥ purāṇaṃ paricakṣate 27 bhartā bhāryāṃ rājaputri dharmyaṃ vādharmyam eva vā yad brūyāt tat tathā kāryam iti dharmavido viduḥ 28 viśeṣataḥ putragṛddhī hīnaḥ prajananāt svayam yathāham anavadyāṅgi putradarśanalālasaḥ 29 tathā raktāṅguli talaḥ padmapatra nibhaḥ śubhe prasādārthaṃ mayā te 'yaṃ śirasy abhyudyato 'ñjaliḥ 30 manniyogāt sukeśānte dvijātes tapasādhikāt putrān guṇasamāyuktān utpādayitum arhasi tvatkṛte 'haṃ pṛthuśroṇigaccheyaṃ putriṇāṃ gatim 31 evam uktā tataḥ kuntī pāṇḍuṃ parapuraṃjayam pratyuvāca varārohā bhartuḥ priyahite ratā 32 pitṛveśmany ahaṃ bālā niyuktātithi pūjane ugraṃ paryacaraṃ tatra brāhmaṇaṃ saṃśitavratam 33 nigūḍha niścayaṃ dharme yaṃ taṃ durvāsasaṃ viduḥ tam ahaṃ saṃśitātmānaṃ sarvayajñair atoṣayam 34 sa me 'bhicāra saṃyuktam ācaṣṭa bhagavān varam mantragrāmaṃ ca me prādād abravīc caiva mām idam 35 yaṃ yaṃ devaṃ tvam etena mantreṇāvāhayiṣyasi akāmo vā sakāmo vā sa te vaśam upaiṣyati 36 ity uktāhaṃ tadā tena pitṛveśmani bhārata brāhmaṇena vacas tathyaṃ tasya kālo 'yam āgataḥ 37 anujñātā tvayā devam āhvayeyam ahaṃ nṛpa tena mantreṇa rājarṣe yathā syān nau prajā vibho 38 āvāhayāmi kaṃ devaṃ brūhi tattvavidāṃ vara tvatto 'nujñā pratīkṣāṃ māṃ viddhy asmin karmaṇi sthitām 39 [p] adyaiva tvaṃ varārohe prayatasva yathāvidhi dharmam āvāhaya śubhe sa hi deveṣu puṇyabhāk 40 adharmeṇa na no dharmaḥ saṃyujyeta kathaṃ cana lokaś cāyaṃ varārohe dharmo 'yam iti maṃsyate 41 dhārmikaś ca kurūṇāṃ sa bhaviṣyati na saṃśayaḥ dattasyāpi ca dharmeṇa nādharme raṃsyate manaḥ 42 tasmād dharmaṃ puraskṛtya niyatā tvaṃ śucismite upacārābhicārābhyāṃ dharmam ārādhayasva vai 43 [v] sā tathoktā tathety uktvā tena bhartrā varāṅganā abhivādyābhyanujñātā pradakṣiṇam avartata |