|
1
[वै] करिष्य इति भीमेन परतिज्ञाते तु भारत आजग्मुस ते ततः सर्वे भैक्षम आथाय पाण्डवाः 2 आकारेणैव तं जञात्वा पाण्डुपुत्रॊ युधिष्ठिरः रहः समुपविश्यैकस ततः पप्रच्छ मातरम 3 किं चिकीर्षत्य अयं कर्म भीमॊ भीमपराक्रमः भवत्य अनुमते कच चिथ अयं कर्तुम इहेच्छति 4 [कु] ममैव वचनाथ एष करिष्यति परंतपः बराह्मणार्दे महत कृत्यं मॊष्काय नगरस्य च 5 [य] किम इथं साहसं तीक्ष्णं भवत्या थुष्कृतं कृतम परित्यागं हि पुत्रस्य न परशंसन्ति साधवः 6 कदं परसुतस्यार्दे सवसुतं तयक्तुम इच्छसि लॊकवृत्ति विरुथ्धं वै पुत्र तयागात कृतं तवया 7 यस्य बाहू समाश्रित्य सुखं सर्वे सवपामहे राज्यं चापहृतं कषुथ्रैर आजिहीर्षामहे पुनः 8 यस्य थुर्यॊधनॊ वीर्यं चिन्तयन्न अमितौजसः न शेते वसतीः सर्वा थुःखाच छकुनिना सह 9 यस्य वीरस्य वीर्येण मुक्ता जतु गृहाथ वयम अन्येभ्यश चैव पापेभ्यॊ निहतश च पुरॊचनः 10 यस्य वीर्यं समाश्रित्य वसु पूर्णां वसुंधराम इमां मन्यामहे पराप्तां निहत्य धृतराष्ट्रजान 11 तस्य वयवसितस तयागॊ बुथ्धिम आस्दाय कां तवया कच चिन न थुःखैर बुथ्धिस ते विप्लुता गतचेतसः 12 [कु] युधिष्ठिर न संतापः कार्यः परति वृकॊथरम न चायं बुथ्धिथौर्बल्याथ वयवसायः कृतॊ मया 13 इह विप्रस्य भवने वयं पुत्र सुखॊषिताः तस्य परतिक्रिया तात मयेयं परसमीक्षिता एतावान एव पुरुषः कृतं यस्मिन न नश्यति 14 थृष्ट्वा भीष्मस्य विक्रान्तं तथा जतु गृहे महत हिडिम्बस्य वधाच चैव विश्वासॊ मे वृकॊथरे 15 बाह्वॊर बलं हि भीमस्य नागायुत समं महत येन यूयं गजप्रख्या निर्व्यूढा वारणावतात 16 वृकॊथर बलॊ नान्यॊ न भूतॊ न भविष्यति यॊ ऽभयुथीयाथ युधि शरेष्ठम अपि वज्रधरं सवयम 17 जातमात्रः पुरा चैष ममाङ्कात पतितॊ गिरौ शरीरगौरवात तस्य शिला गात्रैर विचूर्णिता 18 तथ अहं परज्ञया समृत्वा बलं भीमस्य पाण्डव परतीकारं च विप्रस्य ततः कृतवती मतिम 19 नेथं लॊभान न चाज्ञानान न च मॊहाथ विनिश्चितम बुथ्धिपूर्वं तु धर्मस्य वयवसायः कृतॊ मया 20 अर्दौ थवाव अपि निष्पन्नौ युधिष्ठिर भविष्यतः परतीकारश च वासस्य धर्मश च चरितॊ महान 21 यॊ बराह्मणस्य साहाय्यं कुर्याथ अर्देषु कर्हि चित कषत्रियः स शुभाँल लॊकान पराप्नुयाथ इति मे शरुतम 22 कषत्रियः कषत्रियस्यैव कुर्वाणॊ वधमॊक्षणम विपुलां कीर्तिम आप्नॊति लॊके ऽसमिंश च परत्र च 23 वैश्यस्यैव तु साहाय्यं कुर्वाणः कषत्रियॊ युधि स सर्वेष्व अपि लॊकेषु परजा रञ्जयते धरुवम 24 शूथ्रं तु मॊक्षयन राजा शरणार्दिनम आगतम पराप्नॊतीह कुले जन्म सथ्रव्ये राजसत्कृते 25 एवं स भवगान वयासः पुरा कौरवनन्थन परॊवाच सुतरां पराज्ञस तस्माथ एतच चिकीर्षितम 26 [य] उपपन्नम इथं मातस तवया यथ बुथ्धिपूर्वकम आर्तस्य बराह्मणस्यैवम अनुक्रॊशाथ इथं कृतम धरुवम एष्यति भीमॊ ऽयं निहत्य पुरुषाथकम 27 यदा तव इथं न विन्थेयुर नरा नगरवासिनः तदायं बराह्मणॊ वाच्यः परिग्राह्यश च यत्नतः |
1
[vai] kariṣya iti bhīmena pratijñāte tu bhārata ājagmus te tataḥ sarve bhaikṣam ādāya pāṇḍavāḥ 2 ākāreṇaiva taṃ jñātvā pāṇḍuputro yudhiṣṭhiraḥ rahaḥ samupaviśyaikas tataḥ papraccha mātaram 3 kiṃ cikīrṣaty ayaṃ karma bhīmo bhīmaparākramaḥ bhavaty anumate kac cid ayaṃ kartum ihecchati 4 [ku] mamaiva vacanād eṣa kariṣyati paraṃtapaḥ brāhmaṇārthe mahat kṛtyaṃ moṣkāya nagarasya ca 5 [y] kim idaṃ sāhasaṃ tīkṣṇaṃ bhavatyā duṣkṛtaṃ kṛtam parityāgaṃ hi putrasya na praśaṃsanti sādhavaḥ 6 kathaṃ parasutasyārthe svasutaṃ tyaktum icchasi lokavṛtti viruddhaṃ vai putra tyāgāt kṛtaṃ tvayā 7 yasya bāhū samāśritya sukhaṃ sarve svapāmahe rājyaṃ cāpahṛtaṃ kṣudrair ājihīrṣāmahe punaḥ 8 yasya duryodhano vīryaṃ cintayann amitaujasaḥ na śete vasatīḥ sarvā duḥkhāc chakuninā saha 9 yasya vīrasya vīryeṇa muktā jatu gṛhād vayam anyebhyaś caiva pāpebhyo nihataś ca purocanaḥ 10 yasya vīryaṃ samāśritya vasu pūrṇāṃ vasuṃdharām imāṃ manyāmahe prāptāṃ nihatya dhṛtarāṣṭrajān 11 tasya vyavasitas tyāgo buddhim āsthāya kāṃ tvayā kac cin na duḥkhair buddhis te viplutā gatacetasaḥ 12 [ku] yudhiṣṭhira na saṃtāpaḥ kāryaḥ prati vṛkodaram na cāyaṃ buddhidaurbalyād vyavasāyaḥ kṛto mayā 13 iha viprasya bhavane vayaṃ putra sukhoṣitāḥ tasya pratikriyā tāta mayeyaṃ prasamīkṣitā etāvān eva puruṣaḥ kṛtaṃ yasmin na naśyati 14 dṛṣṭvā bhīṣmasya vikrāntaṃ tadā jatu gṛhe mahat hiḍimbasya vadhāc caiva viśvāso me vṛkodare 15 bāhvor balaṃ hi bhīmasya nāgāyuta samaṃ mahat yena yūyaṃ gajaprakhyā nirvyūḍhā vāraṇāvatāt 16 vṛkodara balo nānyo na bhūto na bhaviṣyati yo 'bhyudīyād yudhi śreṣṭham api vajradharaṃ svayam 17 jātamātraḥ purā caiṣa mamāṅkāt patito girau śarīragauravāt tasya śilā gātrair vicūrṇitā 18 tad ahaṃ prajñayā smṛtvā balaṃ bhīmasya pāṇḍava pratīkāraṃ ca viprasya tataḥ kṛtavatī matim 19 nedaṃ lobhān na cājñānān na ca mohād viniścitam buddhipūrvaṃ tu dharmasya vyavasāyaḥ kṛto mayā 20 arthau dvāv api niṣpannau yudhiṣṭhira bhaviṣyataḥ pratīkāraś ca vāsasya dharmaś ca carito mahān 21 yo brāhmaṇasya sāhāyyaṃ kuryād artheṣu karhi cit kṣatriyaḥ sa śubhāṁl lokān prāpnuyād iti me śrutam 22 kṣatriyaḥ kṣatriyasyaiva kurvāṇo vadhamokṣaṇam vipulāṃ kīrtim āpnoti loke 'smiṃś ca paratra ca 23 vaiśyasyaiva tu sāhāyyaṃ kurvāṇaḥ kṣatriyo yudhi sa sarveṣv api lokeṣu prajā rañjayate dhruvam 24 śūdraṃ tu mokṣayan rājā śaraṇārthinam āgatam prāpnotīha kule janma sadravye rājasatkṛte 25 evaṃ sa bhavagān vyāsaḥ purā kauravanandana provāca sutarāṃ prājñas tasmād etac cikīrṣitam 26 [y] upapannam idaṃ mātas tvayā yad buddhipūrvakam ārtasya brāhmaṇasyaivam anukrośād idaṃ kṛtam dhruvam eṣyati bhīmo 'yaṃ nihatya puruṣādakam 27 yathā tv idaṃ na vindeyur narā nagaravāsinaḥ tathāyaṃ brāhmaṇo vācyaḥ parigrāhyaś ca yatnataḥ |