|
1
[बराह्मण] अमर्षी थरुपथॊ राजा कर्मसिथ्धान थविजर्षभान अन्विच्छन परिचक्राम बराह्मणावसदान बहून 2 पुत्र जन्म परीप्सन वै शॊकॊपहतचेतनः नास्ति शरेष्ठं ममापत्यम इति नित्यम अचिन्तयत 3 जातान पुत्रान स निर्वेथाथ धिग बन्धून इति चाब्रवीत निःश्वासपरमश चासीथ थरॊणं परतिचिकीर्षया 4 परभावं विनयं शिक्षां थरॊणस्य चरितानि च कषात्रेण च बलेनास्य चिन्तयन नान्वपथ्यत परतिकर्तुं नृपश्रेष्ठॊ यतमानॊ ऽपि भारत 5 अभितः सॊ ऽद कल्माषीं गङ्गाकूले परिभ्रमन बराह्मणावसदं पुण्यम आससाथ महीपतिः 6 तत्र नास्नातकः कश चिन न चासीथ अव्रती थविजः तदैव नामहा भागः सॊ ऽपश्यत संशितव्रतौ 7 याजॊपयाजौ बरह्मर्षी शाम्यन्तौ पृषतात्मजः संहिताध्ययने युक्तौ गॊत्रतश चापि काश्यपौ 8 तारणे युक्तरूपौ तौ बराह्मणाव ऋषिसत्तमौ स ताव आमन्त्रयाम आस सर्वकामैर अतन्थ्रितः 9 बुथ्ध्वा तयॊर बलं बुथ्धिं कनीयांसम उपह्वरे परपेथे छन्थयन कामैर उपयाजं धृतव्रतम 10 पाथशुश्रूषणे युक्तः परियवाक सर्वकामथः अर्हयित्वा यदान्यायम उपयाजम उवाच सः 11 येन मे कर्मणा बरह्मन पुत्रः सयाथ थरॊण मृत्यवे उपयाज कृते तस्मिन गवां थातास्मि ते ऽरबुथम 12 यथ वा ते ऽनयथ थविजश्रेष्ठ मनसः सुप्रियं भवेत सर्वं तत ते परथाताहं न हि मे ऽसत्य अत्र संशयः 13 इत्य उक्तॊ नाहम इत्य एवं तम ऋषिः परत्युवाच ह आराधयिष्यन थरुपथः स तं पर्यचरत पुनः 14 ततः संवत्सरस्यान्ते थरुपथं स थविजॊत्तमः उपयाजॊ ऽबरवीथ राजन काले मधुरया गिरा 15 जयेष्ठॊ भराता ममागृह्णाथ विचरन वननिर्झरे अपरिज्ञात शौचायां भूमौ निपतितं फलम 16 तथ अपश्यम अहं भरातुर असांप्रतम अनुव्रजन विमर्शं संकराथाने नायं कुर्यात कदं चन 17 थृष्ट्वा फलस्य नापश्यथ थॊषा ये ऽसयानुबन्धिकाः विविनक्ति न शौचं यः सॊ ऽनयत्रापि कदं भवेत 18 संहिताध्ययनं कुर्वन वसन गुरु कुले च यः भैक्षम उच्छिष्टम अन्येषां भुङ्क्ते चापि सथा सथा कीर्तयन गुणम अन्नानाम अघृणी च पुनः पुनः 19 तम अहं फलार्दिनं मन्ये भरातरं तर्क चक्षुषा तं वै गच्छस्व नृपते स तवां संयाजयिष्यति 20 जुगुप्समानॊ नृपतिर मनसेथं विचिन्तयन उपयाज वचः शरुत्वा नृपतिः सर्वधर्मवित अभिसंपूज्य पूजार्हम ऋषिं याजम उवाच ह 21 अयुतानि थथान्य अष्टौ गवां याजय मां विभॊ थरॊण वैराभिसंतप्तं तवं हलाथयितुम अर्हसि 22 स हि बरह्मविथां शरेष्ठॊ बरह्मास्त्रे चाप्य अनुत्तमः तस्माथ थरॊणः पराजैषीन मां वै स सखिविग्रहे 23 कषत्रियॊ नास्ति तुल्यॊ ऽसय पृदिव्यां कश चिथ अग्रणीः कौरवाचार्य मुख्यस्य भारथ्वाजस्य धीमतः 24 थरॊणस्य शरजालानि पराणिथेहहराणि च षड अरत्नि धनुश चास्य थृश्यते ऽपरतिमं महत 25 स हि बराह्मण वेगेन कषात्रं वेगम असंशयम परतिहन्ति महेष्वासॊ भारथ्वाजॊ महामनाः 26 कषत्रॊच्छेथाय विहितॊ जामथग्न्य इवास्दितः तस्य हय अस्त्रबलं घॊरम अप्रसह्यं नरैर भुवि 27 बराह्मम उच्चारयंस तेजॊ हुताहुतिर इवानलः समेत्य स थहत्य आजौ कषत्रं बरह्म पुरःसरः बरह्मक्षत्रे च विहिते बरह्मतेजॊ विशिष्यते 28 सॊ ऽहं कषत्रबलाथ धीनॊ बरह्मतेजः परपेथिवान थरॊणाथ विशिष्टम आसाथ्य भवन्तं बरह्मवित्तमम 29 थरॊणान्तकम अहं पुत्रं लभेयं युधि थुर्जयम तत कर्म कुरु मे याज निर्वपाम्य अर्बुथं गवाम 30 तदेत्य उक्ता तु तं याजॊ याज्यार्दम उपकल्पयत गुर्वर्द इति चाकामम उपयाजम अचॊथयत याजॊ थरॊण विनाशाय परतिजज्ञे तदा च सः 31 ततस तस्य नरेन्थ्रस्य उपयाजॊ महातपाः आचख्यौ कर्म वैतानं तथा पुत्रफलाय वै 32 स च पुत्रॊ महावीर्यॊ महातेजा महाबलः इष्यते यथ विधॊ राजन भविता ते तदाविधः 33 भारथ्वाजस्य हन्तारं सॊ ऽभिसंधाय भूमिपः आजह्रे तत तदा सर्वं थरुपथः कर्मसिथ्धये 34 याजस तु हवनस्यान्ते थेवीम आह्वापयत तथा परैहि मां राज्ञि पृषति मिदुनं तवाम उपस्दितम 35 [थेवी] अवलिप्तं मे मुखं बरह्मन पुण्यान गन्धान बिभर्मि च सुतार्देनॊपरुथ्धास्मि तिष्ठ याज मम परिये 36 [याज] याजेन शरपितं हव्यम उपयाजेन मन्त्रितम कदं कामं न संथध्यात सा तवं विप्रैहि तिष्ठ वा 37 [बर] एवम उक्ते तु याजेन हुते हविषि संस्कृते उत्तस्दौ पावकात तस्मात कुमारॊ थेवसंनिभः 38 जवाला वर्णॊ घॊररूपः किरीटी वर्म चॊत्तमम बिभ्रत सखड्गः सशरॊ धनुष्मान विनथन मुहुः 39 सॊ ऽधयारॊहथ रदवरं तेन च परययौ तथा ततः परणेथुः पाञ्चालाः परहृष्टाः साधु साध्व इति 40 भयापहॊ राजपुत्रः पाञ्चालानां यशः करः राज्ञः शॊकापहॊ जात एष थरॊण वधाय वै इत्य उवाच महथ भूतम अथृश्यं खेचरं तथा 41 कुमारी चापि पाञ्चाली वेथिमध्यात समुत्दिता सुभगा थर्शनीयाङ्गी वेथिमध्या मनॊरमा 42 शयामा पथ्मपलाशाक्षी नीलकुञ्चित मूर्धजा मानुषं विग्रहं कृत्वा साक्षाथ अमर वर्णिनी 43 नीलॊत्पलसमॊ गन्धॊ यस्याः करॊशात परवायति या बिभर्ति परं रूपं यस्या नास्त्य उपमा भुवि 44 तां चापि जातां सुश्रॊणीं वाग उवाचाशरीरिणी सर्वयॊषिथ वरा कृष्णा कषयं कषत्रं निनीषति 45 सुरकार्यम इयं काले करिष्यति सुमध्यमा अस्या हेतॊः कषत्रियाणां महथ उत्पत्स्यते भयम 46 तच छरुत्वा सर्वपाञ्चालाः परणेथुः सिंहसंघवत न चैतान हर्षसंपूणान इयं सेहे वसुंधरा 47 तौ थृष्ट्वा पृषती याजं परपेथे वै सुतार्दिनी न वै मथ अन्यां जननीं जानीयाताम इमाव इति 48 तदेत्य उवाच तां याजॊ राज्ञः परियचिकीर्षया तयॊश च नामनी चक्रुर थविजाः संपूर्णमानसाः 49 धृष्टत्वाथ अतिधृष्णुत्वाथ धर्माथ थयुत संभवाथ अपि धृष्टथ्युम्नः कुमारॊ ऽयं थरुपथस्य भवत्व इति 50 कृष्णेत्य एवाब्रुवन कृष्णां कृष्णाभूत सा हि वर्णतः तदा तन मिदुनं जज्ञे थरुपथस्य महामखे 51 धृष्टथ्युम्नं तु पाञ्चाल्यम आनीय सवं विवेशनम उपाकरॊथ अस्त्रहेतॊर भारथ्वाजः परतापवान 52 अमॊक्षणीयं थैवं हि भावि मत्वा महामतिः तदा तत कृतवान थरॊण आत्मकीर्त्य अनुरक्षणात |
1
[brāhmaṇa] amarṣī drupado rājā karmasiddhān dvijarṣabhān anvicchan paricakrāma brāhmaṇāvasathān bahūn 2 putra janma parīpsan vai śokopahatacetanaḥ nāsti śreṣṭhaṃ mamāpatyam iti nityam acintayat 3 jātān putrān sa nirvedād dhig bandhūn iti cābravīt niḥśvāsaparamaś cāsīd droṇaṃ praticikīrṣayā 4 prabhāvaṃ vinayaṃ śikṣāṃ droṇasya caritāni ca kṣātreṇa ca balenāsya cintayan nānvapadyata pratikartuṃ nṛpaśreṣṭho yatamāno 'pi bhārata 5 abhitaḥ so 'tha kalmāṣīṃ gaṅgākūle paribhraman brāhmaṇāvasathaṃ puṇyam āsasāda mahīpatiḥ 6 tatra nāsnātakaḥ kaś cin na cāsīd avratī dvijaḥ tathaiva nāmahā bhāgaḥ so 'paśyat saṃśitavratau 7 yājopayājau brahmarṣī śāmyantau pṛṣatātmajaḥ saṃhitādhyayane yuktau gotrataś cāpi kāśyapau 8 tāraṇe yuktarūpau tau brāhmaṇāv ṛṣisattamau sa tāv āmantrayām āsa sarvakāmair atandritaḥ 9 buddhvā tayor balaṃ buddhiṃ kanīyāṃsam upahvare prapede chandayan kāmair upayājaṃ dhṛtavratam 10 pādaśuśrūṣaṇe yuktaḥ priyavāk sarvakāmadaḥ arhayitvā yathānyāyam upayājam uvāca saḥ 11 yena me karmaṇā brahman putraḥ syād droṇa mṛtyave upayāja kṛte tasmin gavāṃ dātāsmi te 'rbudam 12 yad vā te 'nyad dvijaśreṣṭha manasaḥ supriyaṃ bhavet sarvaṃ tat te pradātāhaṃ na hi me 'sty atra saṃśayaḥ 13 ity ukto nāham ity evaṃ tam ṛṣiḥ pratyuvāca ha ārādhayiṣyan drupadaḥ sa taṃ paryacarat punaḥ 14 tataḥ saṃvatsarasyānte drupadaṃ sa dvijottamaḥ upayājo 'bravīd rājan kāle madhurayā girā 15 jyeṣṭho bhrātā mamāgṛhṇād vicaran vananirjhare aparijñāta śaucāyāṃ bhūmau nipatitaṃ phalam 16 tad apaśyam ahaṃ bhrātur asāṃpratam anuvrajan vimarśaṃ saṃkarādāne nāyaṃ kuryāt kathaṃ cana 17 dṛṣṭvā phalasya nāpaśyad doṣā ye 'syānubandhikāḥ vivinakti na śaucaṃ yaḥ so 'nyatrāpi kathaṃ bhavet 18 saṃhitādhyayanaṃ kurvan vasan guru kule ca yaḥ bhaikṣam ucchiṣṭam anyeṣāṃ bhuṅkte cāpi sadā sadā kīrtayan guṇam annānām aghṛṇī ca punaḥ punaḥ 19 tam ahaṃ phalārthinaṃ manye bhrātaraṃ tarka cakṣuṣā taṃ vai gacchasva nṛpate sa tvāṃ saṃyājayiṣyati 20 jugupsamāno nṛpatir manasedaṃ vicintayan upayāja vacaḥ śrutvā nṛpatiḥ sarvadharmavit abhisaṃpūjya pūjārham ṛṣiṃ yājam uvāca ha 21 ayutāni dadāny aṣṭau gavāṃ yājaya māṃ vibho droṇa vairābhisaṃtaptaṃ tvaṃ hlādayitum arhasi 22 sa hi brahmavidāṃ śreṣṭho brahmāstre cāpy anuttamaḥ tasmād droṇaḥ parājaiṣīn māṃ vai sa sakhivigrahe 23 kṣatriyo nāsti tulyo 'sya pṛthivyāṃ kaś cid agraṇīḥ kauravācārya mukhyasya bhāradvājasya dhīmataḥ 24 droṇasya śarajālāni prāṇidehaharāṇi ca ṣaḍ aratni dhanuś cāsya dṛśyate 'pratimaṃ mahat 25 sa hi brāhmaṇa vegena kṣātraṃ vegam asaṃśayam pratihanti maheṣvāso bhāradvājo mahāmanāḥ 26 kṣatrocchedāya vihito jāmadagnya ivāsthitaḥ tasya hy astrabalaṃ ghoram aprasahyaṃ narair bhuvi 27 brāhmam uccārayaṃs tejo hutāhutir ivānalaḥ sametya sa dahaty ājau kṣatraṃ brahma puraḥsaraḥ brahmakṣatre ca vihite brahmatejo viśiṣyate 28 so 'haṃ kṣatrabalād dhīno brahmatejaḥ prapedivān droṇād viśiṣṭam āsādya bhavantaṃ brahmavittamam 29 droṇāntakam ahaṃ putraṃ labheyaṃ yudhi durjayam tat karma kuru me yāja nirvapāmy arbudaṃ gavām 30 tathety uktā tu taṃ yājo yājyārtham upakalpayat gurvartha iti cākāmam upayājam acodayat yājo droṇa vināśāya pratijajñe tathā ca saḥ 31 tatas tasya narendrasya upayājo mahātapāḥ ācakhyau karma vaitānaṃ tadā putraphalāya vai 32 sa ca putro mahāvīryo mahātejā mahābalaḥ iṣyate yad vidho rājan bhavitā te tathāvidhaḥ 33 bhāradvājasya hantāraṃ so 'bhisaṃdhāya bhūmipaḥ ājahre tat tathā sarvaṃ drupadaḥ karmasiddhaye 34 yājas tu havanasyānte devīm āhvāpayat tadā praihi māṃ rājñi pṛṣati mithunaṃ tvām upasthitam 35 [devī] avaliptaṃ me mukhaṃ brahman puṇyān gandhān bibharmi ca sutārthenoparuddhāsmi tiṣṭha yāja mama priye 36 [yāja] yājena śrapitaṃ havyam upayājena mantritam kathaṃ kāmaṃ na saṃdadhyāt sā tvaṃ vipraihi tiṣṭha vā 37 [br] evam ukte tu yājena hute haviṣi saṃskṛte uttasthau pāvakāt tasmāt kumāro devasaṃnibhaḥ 38 jvālā varṇo ghorarūpaḥ kirīṭī varma cottamam bibhrat sakhaḍgaḥ saśaro dhanuṣmān vinadan muhuḥ 39 so 'dhyārohad rathavaraṃ tena ca prayayau tadā tataḥ praṇeduḥ pāñcālāḥ prahṛṣṭāḥ sādhu sādhv iti 40 bhayāpaho rājaputraḥ pāñcālānāṃ yaśaḥ karaḥ rājñaḥ śokāpaho jāta eṣa droṇa vadhāya vai ity uvāca mahad bhūtam adṛśyaṃ khecaraṃ tadā 41 kumārī cāpi pāñcālī vedimadhyāt samutthitā subhagā darśanīyāṅgī vedimadhyā manoramā 42 śyāmā padmapalāśākṣī nīlakuñcita mūrdhajā mānuṣaṃ vigrahaṃ kṛtvā sākṣād amara varṇinī 43 nīlotpalasamo gandho yasyāḥ krośāt pravāyati yā bibharti paraṃ rūpaṃ yasyā nāsty upamā bhuvi 44 tāṃ cāpi jātāṃ suśroṇīṃ vāg uvācāśarīriṇī sarvayoṣid varā kṛṣṇā kṣayaṃ kṣatraṃ ninīṣati 45 surakāryam iyaṃ kāle kariṣyati sumadhyamā asyā hetoḥ kṣatriyāṇāṃ mahad utpatsyate bhayam 46 tac chrutvā sarvapāñcālāḥ praṇeduḥ siṃhasaṃghavat na caitān harṣasaṃpūṇān iyaṃ sehe vasuṃdharā 47 tau dṛṣṭvā pṛṣatī yājaṃ prapede vai sutārthinī na vai mad anyāṃ jananīṃ jānīyātām imāv iti 48 tathety uvāca tāṃ yājo rājñaḥ priyacikīrṣayā tayoś ca nāmanī cakrur dvijāḥ saṃpūrṇamānasāḥ 49 dhṛṣṭatvād atidhṛṣṇutvād dharmād dyut saṃbhavād api dhṛṣṭadyumnaḥ kumāro 'yaṃ drupadasya bhavatv iti 50 kṛṣṇety evābruvan kṛṣṇāṃ kṛṣṇābhūt sā hi varṇataḥ tathā tan mithunaṃ jajñe drupadasya mahāmakhe 51 dhṛṣṭadyumnaṃ tu pāñcālyam ānīya svaṃ viveśanam upākarod astrahetor bhāradvājaḥ pratāpavān 52 amokṣaṇīyaṃ daivaṃ hi bhāvi matvā mahāmatiḥ tathā tat kṛtavān droṇa ātmakīrty anurakṣaṇāt |